Tiresias – Blinde ziener die zowel man als vrouw was

Tiresias is een bekend figuur uit de Griekse mythologie. De blinde ziener uit Thebe leefde maar liefst zeven mensenlevens, stond bekend om zijn grote wijsheid en was in zijn leven zowel een periode man als een periode vrouw. Hij speelt een rol in verschillende mythen, gaf vele helden raad en wordt onder meer genoemd door oude dichters als Homerus, Sophocles, Euripides, Pindarus en Ovidius.

Tiresias was de zoon van de aan de godin gewijde nimf Chariclo en de herder Everes, die een nazaat van Cadmus, de stichter van Thebe, zou zijn geweest. Bijzonder is dat Tiresias geboren werd als man, maar ook enkele jaren als vrouw leefde. Dat zat als volgt:

Op een dag zag Tiresias op de berg Cyllene twee slangen paren. Kennelijk had Tiresias daar moeite mee want hij begon met zijn staf op de twee dieren in te slaan. Het vrouwtje werd bij deze aanval gedood en het mannetje raakte ernstig gewond. Op hetzelfde moment veranderde Tiresias op merkwaardige wijze in een vrouw. Na zeven jaar als vrouw te hebben geleefd was Tiresias benieuwd of de betovering ongedaan zou worden gemaakt als hij (zij) terugkeerde naar de plek van de transformatie. Dit bleek inderdaad het geval. Tiresias zag op de bewuste plek opnieuw twee in elkaar verstrengelde slangen. Dit keer sloeg hij het mannetje dood. En hierop werd Tiresias weer een man.

Liefdesgenot

Ook de goden waren op de hoogte van het feit dat Tiresias zowel vrouw als man was geweest. Op een dag bracht dit de Thebaan in grote problemen. De godin Hera en de oppergod Zeus hadden, zoals wel vaker, een meningsverschil. Het echtpaar kon het dit keer niet eens worden over de vraag wie er meer van seks genoot: de man of de vrouw. Zeus was ervan overtuigd dat vrouwen veel meer genot ervoeren, maar Hera voelde er niets voor om dat toe te geven en stelde juist dat mannen meer plezier aan seks beleefden. De ruzie tussen de twee liep hoog op. Om de kwestie voor eens en altijd op te lossen besloten Hera en Zeus zich toen tot de enige mens te wenden die beide had meegemaakt en dus uitsluitsel kon bieden. Gevraagd naar zijn ervaringen in de liefde antwoordde Tiresias stellig dat de vrouw tijdens de geslachtsdaad veel meer werd bevredigd dan de man, zelfs wel tien keer zoveel. Hera reageerde woedend en strafte Tiresias door hem het zicht te ontnemen. Zeus kreeg daarop echter medelijden met de man en schonk hem de gave van de profetie en beloofde daarnaast dat Tiresias zeven keer langer zou leven dan een normaal mens.

Volgens een ander verhaal werd Tiresias door de godin Athena met blindheid gestraft nadat hij haar naakt had zien baden. Nadat ze haar straf had uitgedeeld, schonk ze de blinde man nog wel het vermogen om de toekomst te kunnen zien. Daarnaast gaf Athena hem een gouden staf waarmee hij zich als ziende kon voortbewegen.

Van Oedipus tot Odysseus

De blinde ziener Tiresias werd door veel bekendheden geraadpleegd. Zo speelt hij onder meer een rol in de mythe van Creon en Oedipus en ook de ouders van de held Heracles wendden zich ooit tot hem. Ook voorspelde Tiresias het droevige lot van Narcissus. Homerus beschrijft verder hoe Odysseus op een dag door de tovenares Circe naar het dodenrijk wordt gezonden. Daar aangekomen ontmoet Odysseus de schim van Tiresias die hem vertelt wat hem allemaal nog te wachten staat op zijn lange reis terug naar huis. De ziener adviseert Odysseus onder meer de runderen van de zonnegod Helios onderweg geen haar te krenken, omdat hij zijn thuisland anders nooit meer zal zien. Volgens sommige versies voorspelde Tiresias ook dat de dood van Odysseus vanuit zee zou komen.

In de populaire cultuur komen we Tiresias ook tegen als lettertype, speciaal ontwikkeld voor mensen met een verminderd gezichtsvermogen.

Bronnen ▼