Salafisme – Conservatieve stroming binnen de soennitische islam

Het salafisme is een conservatieve, fundamentalistische, puriteinse stroming binnen de islam. Salafisme – ook wel wahabisme genoemd – treffen we aan bij soennieten en niet bij sjiieten. Wat is salafisme precies en welke kenmerken heeft deze religieuze stroming?

Stromingen binnen het salafisme

Het salafisme of wahabisme is niet hetzelfde als jihadisme. Doorgaans zijn jihadisten wel salafisten, maar lang niet alle salafisten manifesteren zich als jihadisten. Sterker nog: de puristische stroming in het salafisme keert zich tegen geweld. Daarnaast zijn er politieke salafisten die politieke deelname niet verwerpen, en ook geweld verwerpen. Ten slotte zijn er jihadistische salafisten, zij stellen dat de innerlijke en uiterlijke jihad een onmiddellijke tweede plicht voor moslims zijn, na de sjahada, de islamitische getuigenis die luidt:

“Ik getuig dat (er) geen godheid is (dan) alleen God en ik getuig dat Mohammed de gezant (profeet) van God is.”

Salafisme en wahabisme: definities

Salafisme wordt ook wel geschreven als ‘salafiyyah’ of ‘selefie’ en is een fundamentalistische stroming binnen de soennitische islam. Het woord is afgeleid van het Arabische woord salaf (سلف), dat ‘voorouders’ of ‘vroegere generatie’ betekent.

Een andere term die veel gebruikt wordt voor salafisme is ‘wahabisme’. Beide woorden zijn begripsinhoudelijk onderling uitwisselbaar. Volgelingen van de fundamentalistische stroming noemen zichzelf overigens vaker ‘salafist’ dan ‘wahabiet’.

Korte geschiedenis salafisme

Het salafisme als islamitische stroming gaat terug op Mohammed ibn Abd al-Wahhaab (1703-1792), die deze stroming opstartte vanuit de plaats Najd in Saudi-Arabië, in de achttiende eeuw. Aanvankelijk begon het salafisme als zendingsbeweging, de ‘wahabitische zending’ (da’wah al wahhabiya) en werd deze islamversie actief verspreid op het Arabische schiereiland. Vanaf de jaren 1960 rukte de beweging op binnen de gehele islamitische wereld, ook binnen islamitische gemeenschappen in Europa en de Verenigde Staten.

Vanaf midden jaren 1980 deed het salafisme zijn intrede in Nederland. In 1986 werd in Nederland het eerste salafistische centrum opgericht, de stichting El-Tawheed in Amsterdam. Later volgden diverse salafistische (jongeren)stichtingen en verenigingen in onder meer Eindhoven (1989), Den Haag en Breda (1990), Tilburg (2000) en Utrecht (2005/2006). Veel islamitisch-salafistische boeken zijn in het Nederlands vertaald en ook werden en worden er salafistische moskeeën gesubsidieerd vanuit met name Saudi-Arabië.

Hoofdkenmerken salafisme

Wat zijn de belangrijke kenmerken en overtuigingen van salafisten?

De beweging stelt geïnspireerd te zijn door de eerste drie generaties moslims uit de vroege periode van de islam. Salafi’s beschouwen de eerste drie generaties als blauwdruk voor hoe de islam behoort te zijn. Ze beroepen zich hierbij op een Hadith (overgeleverde uitspraak) van Mohammed:

“De beste mensen zijn mijn generatie, dan die hen opvolgen en daarna die hen opvolgen.”

Het salafisme beschouwt alleen als autoriteit: de Koran, uitspraken van Mohammed, de Hadith en de uitspraken van de Sahaba (de tijdgenoten/metgezellen van Mohammed uit de begintijd van de islam). Salafisten zijn conservatief en hebben simpele geboden en gebruiken. Deze geboden en leefregels worden zeer streng nageleefd. Salafisten verwerpen elk afwijking van hun eigen leer. Sjiisme, soefisme, alevitisme of liberalere varianten binnen het soennisme gaan deze islamieten veel te ver.

Tot belangrijke (leef)regels van salafisten behoren onder meer de maatschappelijke scheiding tussen man en vrouw, maar ook regels omtrent kleding, voeding, voorschriften voor frequentie en inhoud van de gebeden en diverse economische bepalingen. Deze wetten en verboden worden nauwkeurig nageleefd. Salafisten zijn wars van persoonsverheerlijking: dat is niet toegestaan. Daarom is het maken van foto’s van mensen dikwijls niet geoorloofd binnen de salafistische islam. Maar ook voor deelname aan feesten en de politiek bestaan regels. Zo is de viering van verjaardagen, ‘wereldse’ feesten of deelname aan de democratie volgens de uitleg die salafisten aan de Koran en soennah (de tradities van Mohammed) geven, niet geoorloofd.

Mannelijke salafisten weigeren om de hand van een vrouw te schudden. Ze dragen doorgaans een lange baard, maar dit betekent niet dat elke moslim met een lange baard een salafist is.

Boek: De minaret van Bagdad. Seks en politiek in de islam
Lees ook: Artikelen over de geschiedenis van de islam
Of lees: Geschiedenis van de Ramadan

Bronnen ▼