Antwerpen is rijk aan standbeelden. Antwerpen is rijk aan standbeelden van kunstenaars. In de stad zijn onder meer standbeelden te vinden van kunstenaars als Hendrik Conscience, Jacob Jordaens, David Teniers, Anton Van Dyck en Paul van Ostaijen. En op de Groenplaats in het centrum van Antwerpen staat prominent een beeld van de beroemde meester Peter Paul Rubens.
Toch zijn al die kunstenaars door een militair voorafgegaan. Meer dan 470 jaren vĆ³Ć³r Rubens had Fernando Ćlvarez de Toledo y Pimentel in Antwerpen al zijn standbeeld staan. In Nederland en Vlaanderen wordt deze Spanjaard vernoemd naar het hertogdom waarvan hij de derde hertog was: Alva, Alba in het Castiliaans.
De hertog van Alva werd in onze gewesten vooral, of misschien zelfs alleen maar, bekend vanwege de bijzondere rol die hij speelde in de scheiding tussen noord en zuid. Hij heeft hier van 1567 tot 1573 het beleid van Filips II tegen de opstandelingen mede bepaald en hen bevochten.
De hertog van Alva, Ć©Ć©n van dĆ© grandes van Spanje, is meer geweest dan alleen maar landvoogd en duivel-in-persoon van de Nederlanden. Onder Karel V vocht hij in 1535 bij het beleg van Tunis en in 1547 tijdens de Slag bij MĆ¼hlberg. Van 1555 tot 1558 was hij onderkoning van Napels, Ć©Ć©n van de vele Spaanse bezittingen. Door zijn fel-bediscussieerde rol in de Nederlanden viel hij bij Filips II in ongenade. Hij werd later echter in eer hersteld en bezette in 1580 Portugal dat Filips II wegens de mogelijke rechten van zijn al lang overleden moeder opeiste. Hij was er vanaf dat moment, tot zijn dood in 1582, onderkoning.
Alva had geen last van bescheidenheid. Op 19 mei 1571 liet hij op de binnenplaats van de citadel een standbeeld van zichzelf plaatsen. dit beeld toonde hem als de onderdrukker van de Nederlanden.
Het ontwerp was van muntsnijder Jacob Jonghelinck en het brons kwam van de kanonnen die bij de Slag van Jemmingen in 1568 waren buitgemaakt. Lang bleef het standbeeld niet staan. Onder Alvaās opvolger Luis de ZĆŗƱiga y Requesens (1528-1576) werd het verwijderd en in 1577 door de Antwerpse bevolking vernield.
Op de Groenplaats in Antwerpen staat het standbeeld van iemand die niet gehaat werd: Rubens. Op het plein bevond zich sinds de dertiende eeuw de begraafplaats van de kerk die nu de Onze-Lieve-Vrouwkatedraal is. Dat Onze-Lievevrouwe- of Groenkerkhof werd tijdens de Franse overheersing een plein: eerst het Place de lāĆgalitĆ© en later Place Bonaparte als eerbetoon aan de kleine generaal. Tijdens de Nederlandse overheersing werd de naam veranderd in Place Verte en later ikn Groenplaats.
Tijdens de beginjaren van Belgiƫ probeerde men op kunstmatige wijze een soort van Belgisch nationaliteitsgevoel te kweken. Dit gebeurde onder meer door het plaatsen van standbeelden: Godfried van Bouillon te Brussel in 1848, Jacob van Artevelde te Gent in 1863, Ambiorix te Tongeren in 1866. Zelfs de Slag der Gulden Sporen werd in een Belgische context gevierd.
Antwerpen wilde de tweehonderdste verjaardag van Rubens’ overlijden in 1640 gedenken met een standbeeld. Er waren echter problemen. De openbare geldinzameling had niet genoeg opgebracht waardoor er geen bronzen beeld was. Er werd daarom maar geopteerd voor een plaasteren exemplaar van wat het echte standbeeld moest worden. Bij het verlaten van het atelier van beeldhouwer Guillaume āWillemā Geefs (1805-1883) viel het echter van de kar. Gelukkig was er een tweede plaasteren kopie.
De bedoeling was om het beeld op 15 augustus 1840 bij het begin van Rubensfeesten te plaatsen. Door alle problemen kreeg de plaasteren Rubens echter pas op 25 augustus 1840 een plaats. Belangrijk om weten is dat het beeld niet geplaatst werd op de Groenplaats. Het kreeg een plaats van waar het over de Schelde kon uitkijken: het Sint-Wilburgisplein dat in de onmiddellijke omgeving van het Steen gelegen was en bij de rechttrekking van de rivier verdwenen is.
Rubens is vreemd genoeg niet als kunstenaar afgebeeld. Hij staat fier de Groenplaats en de kathedraal te overschouwen met een degen rond zijn middel en zijn breedgerande hoed die hij op zijn zelfportretten draagt, in de rechterhand, alsof hij als betere burger een of andere kennis wil groeten of zich aanbiedt bij Ć©Ć©n van de vele heersers die hij tijdens zijn diplomatieke carriĆØre ontmoet heeft. Wie de schilder niet kent, maar de moeite neemt om aandachtig naar het beeld te kijken, weet dat hij een schilder was: aan zijn voeten ligt zijn palet.
Toch is het standbeeld er niet gekomen zoals Geefs het gewild had. Hij had op de sokkel immers symbolen voor schilderen, beeldhouwen, bouwen en graveren, de drie kunstdisciplines waarin Rubens actief was geweest, willen afbeelden. Door opnieuw geldgebrek kwam men er niet aan toe. Of heeft dat te maken met het feit dat Geefs verhuisde naar Brussel waar hij burgemeester van Schaarbeek werd en de Congreskolom, een monument ter nagedachtenis van de gesneuvelden van de opstand tegen de Nederlanders in 1830, mocht ontwerpen?
