Het Jubelpark in Brussel is in menig opzicht uniek. Aangelegd in de voor die tijd typische ‘Beaux-Arts parkstijl’ en door zijn centrale ligging in het verlengde van de Europese wijk is het park uitgegroeid tot een publiek recreatiedomein waarin kunst en architectuur centraal staan. De talrijke bezienswaardigheden, de vele musea, alsook het feit dat het een decorum vormde voor allerlei nationale en internationale tentoonstellingen zijn daar natuurlijk niet vreemd aan.

---

Enkele beeldhouwwerken en sculpturen in het park

De “Doornikse Toren”

Deze toren is een restant van de nationale tentoonstelling van 1880 en diende toen als promotie voor Doorniks blauw hardsteen. Het is een ontwerp van de architect Hendrik Beyaert (1823-1894), de man die eveneens de Hallepoort in Brussel restaureerde en die de Belgen onbewust nog wel kennen omdat zijn afbeelding op de vroegere bankbiljetten van 100 BEF prijkte.

De sculptuur “De Maaier”:

Het standbeeld ‘De Maaier’, is een werk van de beeldhouwer, schilder en graficus Constantin Meunier (1831-1905). Meunier was een artistieke duizendpoot en ook hij is indirect bij veel Belgen bekend. Meunier ontwierp het beeld van de mijnwerker op het voormalig Belgische muntstuk van 50 centiem BEF.

Het beeld “De stedenbouwers”

Deze bronzen sculptuur stelt twee steenbakkers voor tijdens hun middagpauze en is het werk van Charles Van der Stappen, dezelfde kunstenaar die ook de “Mysterieuze sfinx” ontwierp (zie het artikel: “Het witte goud in de kunst”).

Het ‘Congostandbeeld’

Deze vrij monumentale beeldsculptuur werd ingehuldigd in 1921 door koning Albert I en is een werk van Thomas Vincotte. Onderaan wordt de Congostroom symbolisch voorgesteld door een krokodil en een zwarte vrouw. Bovenaan op het eigenlijke beeldhouwwerk zien we een beeldengroep die de dankbaarheid van de Congolezen moet uitbeelden.

Het centrale gedeelte is een bas-relief met daarop een voorstelling van de Belgische helden: zendelingen, militairen en ontdekkers die hulde brengen aan een zittende man met baard: Leopold II.

Aan de rechterkant bemerken we een beeld dat de militaire deugden symboliseert, terwijl links een Belgische officier onder de hiel van zijn laars een getulbande arabier het hoofd verplettert, hetgeen symbolisch de strijd tegen de slavenhandel moet uitbeelden. Eén en ander wordt echter de jongste jaren door de Maghrebijnse bevolking in Brussel niet echt gesmaakt, want reeds verscheidene malen werd het Franstalig verklarend onderschrift L’héroisme militaire belge anéantit l’arabe esclavagist (vertaling: De Belgische militaire heldenmoed verdelgt de Arabische slavendrijver) met hamer en beitel verwijderd. Pittig detail hierbij: de Nederlandstalige versie bleef ongemoeid…

---

Enkele markante gebouwen in het park

Het ‘Paviljoen der menselijke driften’

Het tempelachtige gebouwtje, ietwat in een uithoek van het Jubelpark, werd ontworpen door de Gentse Art Nouveau architect Victor Horta (1861-1947). Deze liet zich bij zijn realisatie inspireren door de vroegere Griekse tempels maar realiseerde uiteindelijk een meer modernere en minder strakke uitvoering.

Het paviljoen herbergt het reliëf ‘De Menselijke driften’ van Jef Lambeaux. De 1ste versie in gips was te bewonderen op de wereldtentoonstelling van 1897. De definitieve versie, uitgevoerd in wit cararamarmer was al in 1899 af, maar slechts drie dagen te zien omwille van de negatieve reacties die er op het kunstwerk kwamen vanuit sommigen puriteinse middens. De ineengestrengelde naakte vrouwen- en mannenlichamen, een onverbloemde voorstelling van de menselijke lusten en driften, werden immers door de clerus en de goegemeente als immoreel beschouwd.

De ‘Grote Moskee’:

Wat nu bekend staat als de ‘Grote Moskee’ was oorspronkelijk het ‘Pavillon Oriental’ van de wereldtentoonstelling ‘Brussel-Tervuren’ in 1897 opgetrokken volgens de plannen van de Belgische architect Ernest Van Humbeek. Je kon er het 114 meter lang panoramisch schilderij van de Brusselse schilder Emile Wauters (1846-1933) bewonderen dat de Nijl bij Caïro voorstelde.

Toen in 1967 de Saoedische koning Faisal (1903-1975) in Brussel op bezoek kwam, kreeg hij van koning Boudewijn (1930-1993) het paviljoen ten geschenke. Na een aanzienlijke restauratie op kosten van de Saoedi’s, uitgevoerd door de Tunesische architect Boubaker, werd het gebouw in 1978 in gebruik genomen als hoofdmoskee van Brussel.

---

Musea en instellingen in het park

Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG)

De oorsprong van het KMKG gaat terug tot 1835 met de oprichting van een museum in de Hallepoort. Het huidige museum in het Jubelpark omvat één van de grootste en meest omvangrijke kunstcollecties van België onderverdeeld in verschillende collecties, afkomstig van legaten, schenkingen of aankopen.

Op 60.000 m² worden zo’n 600.000 voorwerpen uitgestald. De meest tot de verbeelding sprekende zalen zijn deze van het Nabije Oosten, de Klassieke Oudheid, de Europese sierkunsten en de zaal van de niet-Europese beschavingen waarvan één van de bekendste voorwerpen ongetwijfeld het houten beeldje uit Latijns-Amerika is dat de Belgische striptekenaar Hergé (schuilnaam voor Georges Remi 1907-1983) inspireerde bij zijn Kuifjesalbum Het gebroken oor.

Naast de permanente tentoonstelling worden eveneens geregeld tijdelijke exposities ingericht. Voorts beheert het KMKG onder meer het Chinees Paviljoen, de Japanse Toren, de Hallepoort en het Muziekinstrumentenmuseum. Zie ook: www.kmkg-mrah.be

Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium

Ook de wetenschappelijke studie van kunstobjecten heeft sinds 1962 in het Jubelpark onderdak gevonden. Het KIK, zoals het instituut vaak wordt genoemd, staat in voor de studie, inventarisatie, conservering en restauratie van het Belgisch roerend en onroerend kunstpatrimonium. Het KIK beschikt over een fototheek, toegankelijk voor het publiek, en bevat een verzameling van meer dan één miljoen foto’s over het Belgisch artistiek erfgoed. Zie ook: www.kikirpa.be

Autoworld

Autoworld, ook wel eens het Musuem van de Automobiel genoemd, is ondergebracht in één van de hallen gebouwd voor de wereldtentoonstelling van 1897. Het museum omvat meerdere collecties en telt alles samen meer dan vijfhonderd waardevolle en uiterst zeldzame oldtimers, maar ook een interessante collectie van motorfietsen en zelfs koetsen. Zie ook: www.autoworld.be

Het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis

Het museum werd opgericht ter gelegenheid van de wereldtentoonstelling van 1910 en in 1923 ondergebracht in het Jubelpark. Het museum telt meer dan 100.000 objecten, opgesplitst in verscheidene collecties die zowel in grootte als in diversiteit uniek zijn. De bezoeker wordt er geconfronteerd met meer dan tien eeuwen militaire krijgsgeschiedenis gaande van een indrukwekkende collectie harnassen, bewerkte degens, vuurwapens en uniformen tot hedendaagse pantsers en vliegtuigen.

Recentelijk, in 2004, werd in het museum het ‘Forum van hedendaagse conflicten’ geopend dat de bezoeker een overzicht biedt van alle conflicten uit de 20ste eeuw. Zie ook: www.legermuseum.be

In de onmiddellijke omgeving:

De beeldvorming van het Jubelpark zou onvolledig zijn, als we geen aandacht zouden besteden aan het ‘Paul Gauchie huis’ dat zich recht tegenover, in de Frankenstraat 5, het park bevindt.

Paul Cauchie (1875-1952) was één van de meest vermaarde Art Nouveau architect-decorateurs. Hij zorgde voor de heropleving van de Sgraffiti-techniek, een decoratietechniek waarbij in de pas aangebrachte pleister op de gevel lijntekeningen of patronen werden aangebracht om vervolgens ingekleurd te worden volgens de frescotechniek. Als motief werden vaak gracieuze vrouwenpersonen, gestileerd fruit of groenten gebruikt.

Het Cauchiehuis dateert van 1905 en is sinds 1975 geklasseerd. Het hoofdtafereel vertoont de negen muzen, de beschermgodinnen van kunsten en wetenschappen in de Oudgriekse mythologie.

• Lees ook: Geschiedenis van het Jubelpark