Bloody Mary, of een nicht van Karel V verovert de wereld

Adel en geilheid. Machtsgeilheid. Niet weinig adellijke geslachten hebben er door de eeuwen naar gestreefd hun macht te vergroten. Macht door te ijveren naar meer bezit en politieke invloed. Kinderen, en vooral de vrouwelijke, waren dan ook pionnen van onschatbare waarde op het politieke schaakbord. Twee adellijke families uit het einde van de vijftiende en de eerste helft van de zestiende eeuw staan model.

Ferdinand en Isabel, de Reyes Católicos of Katholieke Koningen, kunnen beschouwd worden als de laatste Trastámaras op de tronen van respectievelijk Catalunya-Aragón en Castilië. Hun strijd om erfvijand Frankrijk te isoleren leidde tot een dubbelhuwelijk. Hun kinderen Juan en Juana, de latere Johanna de Waanzinnige, werden in de negentiger jaren van de vijftiende eeuw uitgehuwelijkt aan Filips, de latere de Schone, en Margaretha, kinderen van keizer Maximiliaan van Oostenrijk. Juan zou zijn ouders op het Iberische schiereiland opvolgen. Hij stierf echter al snel, net als zijn zuster Isabel die uitgehuwelijk was aan Manuel, koning van Portugal. Isabels kind en troonopvolger in Spanje na Juans dood, overleefde zijn moeder niet lang zodat Karel V, zoon van Johanna de Waanzinnige, voor zover hij zou blijven leven, zou heersen over Spanje.

Daarbij bleef het niet voor de Trastámaras. Hun dochter Maria volgde haar zuster Isabel op in het bed van Manuel en baarde Isabel die met haar neef Karel zou trouwen. Catalina of Catharina zou na de dood van haar Engelse echtgenoot en troonopvolger Arthur trouwen met diens broer Hendrik VIII, koning van Engeland. Na de geboorte van hun dochter Maria of Mary Tudor, en verscheidene miskramen, zou ze verstoten worden.

Karel volgde zijn Iberische grootouders – van wie hij het plaatsen van zijn kinderen en andere Habsburgse familieleden op vreemde tronen overnam – op. Hij zou zich zelfs bemoeien met het huwelijk van Mary Tudor, dochter van zijn Spaanse tante Catalina en zijn nicht.

Mary, geboren in 1516, heeft geen gezellige jeugd gehad. Vanaf haar tweede jaar zocht men huwelijkskandidaten: Frans I, koning van Frankrijk, was de eerste. Daarna volgden er nog, onder wie toen ze amper vier was, haar eigen neef Karel V, die maar liefst zestien jaar ouder was. Omdat Mary’s moeder geen troonsopvolger baarde, werd ze als bastaard beschouwd. Door Hendrik VIII’s tweede huwelijk werd ze van het hof verbannen. Na de onthoofding van Anna Boleyn werd ze gerehabiliteerd.

Het feit dat Catalina geen levensvatbare mannelijke opvolger, maar slechts Mary gebaard en de paus het huwelijk niet ongeldig wilde verklaren, leidde in 1534 tot de Act of Supremacy. Daardoor werden de banden tussen de paus en Engeland verbroken en werd Henry hoofd van de Church of England, gemeenzaam de Anglicaanse Kerk genoemd. Indirect lag Mary dus aan de basis van die breuk.

Bij de dood van Hendrik in 1547 volgde Edward, haar jongere broer, haar vader op. Hij werd na zijn dood in 1553 opgevolgd door Jane Grey die amper tien dagen op de troon zat. Nog in 1553 werd Mary de katholieke koningin van een protestants land.

Mary was door haar moeder streng-katholiek opgevoed. Dit gebeurde volgens de (Groot-) Catalaans-Castiliaanse of Trastámarese tradities van de Reyes Católicos op een erg scrupuleuze wijze, onder meer met een afkeer van en zelfs haat voor alles wat niet katholiek was. De banden met Karel V, haar neef aan wie ze ooit als echtgenote gelinkt werd, werkten het extreem-katholieke nog in de hand.

Om zich tegen haar protestantse en dus vijandige onderdanen te beschermen trouwde ze op 25 juli 1554 met Filips II, Karel V’s zoon en Mary’s achterneef, van wie ze zonder probleem de moeder had kunnen zijn. Dit wakkerde de katholieke obsessies nog verder aan. Mary besloot om van Engeland weer een katholiek land te maken. Daarom werd de Spaanse Inquisitie die de Church of England en haar aanhangers vervolgde, ingevoerd. Tal van anglicanen werden gedood. Het belangrijkste slachtoffer was Thomas Cranmer, aartsbisschop van Canterbury, die de echtscheiding tussen haar vader en moeder uitgesproken had en aan de basis van de Church of England lag.

Uit het huwelijk van Mary met Filips II werden geen kinderen geboren. Hoewel Filips in Engeland wettelijk niets in de pap te brokken had, was bepaald dat zijn tweede zoon Mary als koning van Engeland zou opvolgen.

Mary werd na haar dood in 1558 opgevolgd door haar halfzuster Elisabeth I die Engeland tot haar door in 1603 bestuurde.

Door haar bloedige vervolging van anglicanen en andere (bij)gelovige niet-katholieken werd ze Bloody Mary of Maria, de Bloeddorstige genoemd. Toch mag het aantal terechtstellingen tijdens haar regeerperiode niet overdreven worden.

Een Bloody Mary is meer dan een koningin. De naar haar genoemde cocktail is even bekend… De ingrediënten zijn vodka, tomatensap, worchestersaus (dat Vlamingen als “worsjeste” uitspreken), citroen- of limoensap, tabasco, selderijzout en -stengel en ijs. Het zou goed zijn tegen een kater.

Drankje van Fernand Petiot

Vanwaar komt de naam? Bloody Mary betekent zoals reeds geschreven letterlijk bloedige Mary of Maria. Bloedig kan naar niets anders dan het gebruikte tomatensap verwijzen. Mary is een Engelse voornaam. Wie was die Mary? Een aanloop is nodig.

Er bestaan twee verhalen, steeds met Fernand Petiot in de hoofdrol. Toen hij in 1921 in Harry’s New York Bar te Parijs werkte, hoorde hij twee vrouwen dronkemanspraat verkopen over een Engels koningin van wie de naam Mary geweest was, en haar bloederige regeerperiode. Een naam voor de drank die hij juist gemaakt had, was dan ook snel gevonden.

Het kan ook zijn dat Roy Barton, een Amerikaans entertainer, hem op de naam zou hebben gebracht. De drank deed hem immers denken aan zijn vroegere vriendin Mary die in Chicago in de Bucket of Blood-club werkte.

Men kan er zonder probleem van uitgaan dat de half (Groot-)Catalaans-Aragonese Mary Tudor haar naam heeft gegeven aan de Bloody Mary. Vreemd is dat die drank genoemd naar een Engelse koningin, vodka bevat en geen gin, dé Londense geestrijke drank, of zelfs geen whisky.

Petiots verhaal is niet af. Hij heeft tijdens een reis in de Verenigde Staten in de dertiger jaren van vorige eeuw de vodka door gin vervangen. Hij paste ook de naam aan: Red Snapper. Zonder succes echter zodat hij het vervolgens maar bij de oorspronkelijke creatie hield.

Het spreekt voor zich dat andere ingrediënten aan de drank toegevoegd kunnen worden. Tal van barmannen hebben immers hun eigen accenten aangebracht.

Hiermee is het verhaal niet af. Wat komt die selderijstengel doen? Een klant had geen lepel om de ingrediênten te vermengen. Het staat niet vast of de klant er geen gekregen had. Kon dat klant niet wachten op een lepel of waren er geen meer? Feit is dat hij een selderijstengel die op de toog lag, nam en als lepel gebruikte.

Er bestaat overigens nog een cocktail genoemd naar Mary. Daarin is de vodka vervangen door Bacardi, een drank die via een kleine omweg zijn oorsprong in Catalunya vindt. Men heeft het dan ook over een Bacardi Mary.

Wie die uitgevonden heeft, is niet geweten. Een gokje. Kan het een Catalaan geweest zijn die daarmee de herkomst aantoonde van Mary Tudor, die via haar vader van Catalaanse oorsprong was?

~ Rik Wouters