De beul van Praag, de man met het ijzeren hart of ook wel het blonde beest. Als er al een prototype bestaat van een rasechte nazi, dan moet het zeker Reinhard Heydrich zijn. Naast zijn voorkomen, dat we als typisch Arisch kunnen omschrijven (hij was groot, blond en had blauwe ogen), onderscheidde deze Duitse nazileider zich vooral door zijn wreedheid. Hitler omschreef hem als een bijzonder gevaarlijk man.
Het begin van de vergeldingen na de succesvolle aanslag op de rijksprotector was het dramatische lot dat Lidice te wachten stond. Dit dorp werd op 10 juni 1942 door de nazi’s omsingeld en vervolgens met de grond gelijkgemaakt. 340 inwoners werden in koelen bloede afgemaakt. Lidice moest een symbool worden. Een ander klein dorp in de buurt, Lezaky, was twee weken later hetzelfde lot beschoren. Tijdens een bezoek aan Praag konden wij met eigen ogen ook de erg trieste herinnering beleven van de Duitse represailles in Praag zelf. We bezochten de crypte van de Heilige Cyriel en Methodius. In deze crypte en de erboven gelegen kerk vonden de daders van de aanslag op Heydrich, Jozef Gabcik en Jan Kubis, samen met vijf andere verzetslieden de dood. Verraden door een collega-verzetslid kwamen de initiators van operatie Anthropoid in deze crypte als ratten in de val te zitten. Tijdens een acht uur durend vuurgevecht waarbij ze zich wisten te weren tegen maar liefst 700 Waffen SS’ers en waarbij uiteindelijk zelfs de Praagse brandweer werd ingezet, moesten de aanslagplegers uiteindelijk het onderspit delven en spaarden ze hun laatste kogel voor zichzelf…
Aan de kerk van Cyriel en Methodius is een klein maar erg interessant museum opgericht in de entreehal. De gruweldaden van Heydrich worden er uit de doeken gedaan evenals de minutieuze voorbereiding van operatie Anthropoid. Indrukwekkend is dat je met je eigen ogen de laatste minuten van Gabcik, Kubis en hun kompanen kan herbeleven. Een massieve, kille, ijzeren deur scheidt het museum van de crypte waar de jonge verzetshelden het leven verloren. De deur is een symbool. De overgang tussen licht en duister, tussen een dun laagje beschaving en de barbarij die in de crypte plaatsvond. Deze ruimte onder de kerk straalt een niet te beschrijven donkere sfeer uit. De kogelgaten in de muren zijn nog even vers als in 1942. Een doorgang in het plafond is een stille getuige van de pogingen die de verzetslieden deden om aan hun lot te ontsnappen. Acht uur lang vechten tegen een overweldigende meerderheid, tot aan hun knieën in water (de Praagse brandweer was ingezet om de kelder blank te zetten): de situatie moet meer dan uitzichtloos hebben geleken.
Idealistische helden
De bustes van de verzetslieden in de kelder, omringd door tal van militaire en burgerlijke dankbetuigingen, zijn niet minder dan adembenemend. Het lot dat deze jongemannen – een ober, een schoenmaker, een ingenieur… – moesten ondergaan niet minder dan gruwelijk. Het deed een van onderstaande auteurs terugdenken aan de kille atmosfeer die hij inademde bij het bezoeken van concentratiekamp Majdanek in Polen.
Praag is zonder enige twijfel een van de mooiste en qua cultuur een van de meest gevarieerde steden van Europa. Maar sla bij het bezoeken van de Gouden Stad zeker de crypte van de kerk van Sint Cyriel en Methodius niet over. Een donker en vaak vergeten stukje Praagse geschiedenis. Een relaas van een aantal jonge, idealistische helden dat nooit vergeten mag worden…
