Dat is nu 72 jaar geleden. De ramp is al die tijd vrijwel onbekend gebleven. De oorlog was pas anderhalve week oud en vijf dagen eerder kwamen 800 Rotterdammers om bij het bombardement dat het Nederlandse leger tot capitulatie dwong. Dat was nog maar het begin van onvergelijkbare en onvoorstelbare ellende en bloedvergieten, waarbij de ramp van de SS Pavon in het niet valt. En intussen zullen ook vrijwel alle overlevenden overleden zijn.
Het bombardement werd voor het eerst omschreven in het boek Priesters in het Veldgrijs van Hans Hermans (1945, pag. 331-340). Dr. L. de Jong wijdde er een halve pagina aan (Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 3, pag. 491). De website Zuidfront Holland leverde een goed gedocumenteerd verslag, inclusief slachtofferlijst, in een hoofdstuk De tragedie met de Pavon. Daarnaast resten incidentele krantenberichten die, bij gebrek aan feitenkennis, niet altijd even betrouwbaar zijn. Verdere documentatie is schaars.
Zoeken op internet leert dat veel mensen in het ongewisse zijn gebleven over het lot van familieleden en vrienden en dat er voornemens zijn geweest om een website aan de ramp te wijden. Maar de belangstelling voor het onderwerp stokt ongeveer in 2005. Daarna is nauwelijks meer informatie toegevoegd.
Maar opeens verschenen een website, een documentaire en een boek over de ramp met de Pavon, die volstrekt los van elkaar ontstonden.
Het verhaal van mijn vader
Afgelopen maart publiceerde ik op Historiek.net het verhaal Commandant Duinkerken wilde af van ‘al die Hollanders’. Dat was Ă©Ă©n van de conclusies in een website over de ramp, die het verhaal van mijn vader, Wubbe Horlings, als leidraad had.
Bij het uitbreken van de oorlog was hij gelegerd in het zuiden van Noord-Brabant, maar zijn eenheid moest de stelling door de snelle Duitse opmars al gauw verlaten, fietste uiteindelijk naar Duinkerken en scheepte in op de SS Pavon. Een uur na het uitvaren werd het Franse schip bestookt door Duitse jachtbommenwerpers. Als door een wonder overleefde hij het bombardement en na een geĂ¯mproviseerde terugtocht bereikte hij weken later het huis van zijn verloofde, die als enige van de familie nog geloofde in zijn terugkomst.
Veel later zette hij zijn belevenissen op papier. Na kennisneming verdween het verslag ergens in een onderste la. Lang na zijn overlijden besloot ik het verhaal online te zetten. Ik zocht er documentatie bij en het resultaat was de website Het drama van de SS Pavon.Tijdens mijn onderzoek kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat de ramp gedoemd was uiteindelijk te verdwijnen in het vergeetboek van de geschiedenis.
Documentaire en boek
Deze week maakte een email me duidelijk dat Pieter van den Berg, webmaster van (o.m.) Aandachtvoorgeschiedenis.nl, zich Ă³Ă³k met het onderwerp bezig had gehouden. Hij maakte me attent op de publicatie van een documentaire en een boek over de ramp met de Pavon. Beide publicaties voegen onbekende informatie toe. Van den Berg:
“Mijn oom Jan van Bussel is op de Pavon om het leven gekomen. Het verhaal werd bij ons vroeger aan tafel vaak verteld, maar mijn moeder, de zus van Jan, wist eigenlijk niet zoveel. Vanuit mijn interesse voor geschiedenis ben ik twee jaar geleden in het verhaal gedoken en het eindresultaat staat sinds vorige week online.”
Van den Berg kwam mijn website pas tegen toen hij via Google wilde kijken of zijn bijdrage al door de zoekmachine was geĂ¯ndexeerd. We wisten niet dat we tegelijk met hetzelfde onderwerp bezig waren geweest.
Animaties
De website ‘Aandacht voor geschiedenis’ legt de nadruk op historische onderwerpen die visueel kunnen worden gemaakt, zoals in documentaires en tv-series. De documentaire vertelt het verhaal van ongeveer 25 Helmondse luchtwachters, die na de Duitse inval ook op de Pavon terecht kwamen. Zeven van hen zouden het bombardement niet overleven.
De luchtwacht had tot taak gegevens te verzamelen over de ‘verschijning en beweging’ van vreemde vliegtuigen boven Nederlands grondgebied. In 1940 waren op meer dan 140 plekken in het land luchtwachtposten ingericht op daken, torens en molens.
Het verhaal wordt geĂ¯llustreerd met deels onbekende documenten en foto’s, die door Van den Berg soms zijn bewerkt en af en toe voorzien van animaties om nog duidelijker te maken wat er in werkelijkheid gebeurde. Een voorbeeld is de foto van de brandende Pavon hierboven.
Boek
Het boek ‘De ramp met de Pavon’ is een compilatie van dagboekaantekeningen, boekfragmenten, onderzoeksrapporten en interviews met nabestaanden die gezamenlijk het verhaal vertellen over het bombardement van het Franse vrachtschip. Daarover binnenkort meer.
Lees ook: Commandant Duinkerken wilde af van ‘al die Hollanders’
