‘Goddelijke inspiratie’ in Museum Catharijneconvent

Vanaf aankomende woensdag is in Museum Catharijneconvent in Utrecht de tentoonstelling Goddelijke inspiratie. Russische ikonen ontmoeten westerse kunst te zien. Met deze tentoonstelling wil het museum stilstaan bij de verschillen en overeenkomsten tussen orthodoxe en westerse christelijke kunst.

Een groot aantal ikonen uit het Andrej Rublev Museum in Moskou worden in het museum naast topstukken uit de westerse kunstgeschiedenis geplaatst. Deze twee collecties worden aangevuld met ikonen uit particulier bezit.

Het Andrej Rublev Museum is beroemd om zijn collectie Russische ikoonschilderkunst. Deze collectie verlaat het museum maar zelden. De ikonen tonen Christus, de Moeder Gods, feesten en heiligen en zijn vaak bijna manshoog. Rondom de heiligen zijn taferelen uit hun leven en hun wonderen afgebeeld. Museum Catharijneconvent:

“Ze laten zich lezen als een stripverhaal. De oudste ikonen op de tentoonstelling zijn gemaakt in de vijftiende eeuw en staan in de traditie van de Byzantijnse schilderkunst. Vanaf de zeventiende eeuw laten sommige ikonen duidelijk westerse invloeden zien door de import van Italiaanse, Duitse, maar vooral ook Nederlandse en Vlaamse prenten en geïllustreerde bijbels naar Rusland. Ondanks die westerse invloeden blijft het vervaardigen van een ikoon aan vaste voorschriften gebonden. Zelden zijn ikonen voorzien van een handtekening van de kunstenaar of een datering. Ikonen worden namelijk door God geschapen. De kunstenaar is slechts een tussenpersoon.

Museum Catharijneconvent bezit een van de grootste collecties westerse religieuze kunst vanaf de vroege Middeleeuwen tot heden. Door de twee collecties tegenover elkaar te plaatsen, worden de overeenkomsten en verschillen in beeld en betekenis tussen religieuze kunst uit oost en west duidelijk gemaakt. De oude westerse religieuze kunst is volgens het museum net als de ikoonschilderkunst aan regels gebonden, maar hier treden de interpretatie en het talent van de kunstenaars snel op de voorgrond.

Het religieuze aspect wordt dan vaak ondergeschikt aan de schoonheid van het schilderij.

De tentoonstelling begint met een aantal voorbeelden van Byzantijnse ikonen, die grote invloed hebben gehad op de westerse schilderkunst. Een ervan is het ivoren reliëf met de Moeder Gods Hodegetria, die de manier waarop Maria met name in de Italiaanse kunst werd afgebeeld, heeft bepaald. De Drie-eenheid wordt op ikonen volgens een vast patroon afgebeeld, terwijl in het westen met het thema wordt gevarieerd. De ikoon van de Annunciatie de nadruk op de engel Gabriël en de Moeder Gods, het schilderij van de Annunciatie gaat over een tijdsbeeld in architectuur, kledij en entourage.

De tentoonstelling is mede georganiseerd naar aanleiding van het Nederland-Ruslandjaar.