‘Hollands werk’ van Picasso te zien in Alkmaar

In de zomer van 1905 verbleef de jonge Pablo Picasso enkele weken in Noord-Holland. Komende zomer laat Stedelijk Museum Alkmaar voor het eerst al zijn Hollandse werk zien. Ook de stoel waarop hij naar verluidt vaak zat. Nog niet eerder werden de beroemde schilderijen ‘La belle Hollandaise’ uit Australië en ‘Les trois Hollandaises’ uit Parijs herenigd.

Pablo Picasso (1881-1973) woonde nog maar een paar jaar in Parijs toen hij in 1905 de grote stad voor het Noord-Hollandse platteland verruilde. Vanuit Schoorl en Schoorldam maakte hij uitstapjes naar Alkmaar en Hoorn. Hij bezocht in Alkmaar de kaasmarkt, bestudeerde windmolens en legde de in zijn ogen ‘exotische wereld’ vast in zijn schetsboeken. Van de boerenmeisjes maakt hij gouaches. Voor het eerst is dat Hollandse werk – 111 jaar na dato – bij elkaar te zien in Stedelijk Museum Alkmaar, in de regio waar het is gemaakt.

De tentoonstelling, getiteld Picasso in Holland. Les belles Hollandaises, bevat ook enkele buitenlandse bruiklenen en documentair materiaal. Stedelijk Museum Alkmaar:

“Zijn Hollandse schilderijen zijn voor het eerst sinds 1905 samen te zien in combinatie met twee schetsboeken. Daarin tekende hij niet alleen Hollandse taferelen, maar ook oplossingen voor compositorische problemen van onvoltooid werk in Parijs.”

Aanleiding voor de tentoonstelling is een recente schenking: de houten stoel waarop de Spaanse meester volgens overlevering vaak op werkte.

Schetsboeken

Picasso in Holland bevat origineel werk uit het Musée Picasso Parijs en de Queensland Art Gallery in Brisbane, Australië. Vier belangrijke bruiklenen komen naar Alkmaar: twee schetsboeken en twee gouaches van boerenmeisjes: ‘Les trois Hollandaises’ uit Parijs en ’La belle Hollandaise’ uit Brisbane. Eén schetsboek kocht Picasso waarschijnlijk in Alkmaar.

De 23-jarige Picasso portretteerde de lokale bevolking, bordeelbezoekers, maar ook stolpboerderijen, molens en de historische binnensteden van Hoorn en Alkmaar. Ook werkt hij aan zijn Parijse werk. Voor de schilderijen trok hij zich terug in zijn kamer langs het Noordhollands Kanaal. Dat water schilderde hij ook op ‘Les trois Hollandaises’. De stolpboerderij op de achtergrond is typerend voor de streek. Dat geldt ook voor het West-Friese mutsje op het hoofd van het boerenmeisje op de gouache ‘La belle Hollandaise’.

Behalve deze kostbare werken bevat de tentoonstelling cultuurhistorisch materiaal, waaronder foto’s, ansichtkaarten, brieven en anekdotes. Ook is het enige kiekje van Picasso’s verblijf te zien. Daarop staat de kunstenaar achter zijn vriend Tom Schilperoort in diens vakantiehuisje in Schoorl. In het midden zien we Nelly Timmer. Zij maakt het huisje schoon en zou de vriendin van Schilperoort zijn.

De tentoonstelling bevat een plattegrond met plekken die Picasso bezocht. Ook blijkt met wie hij zoal omging. Behalve Schilperoort en Nelly Timmer is dat Dieuwertje de Geus, de dochter van de postbode waar Picasso een kamer huurde nadat hij het vakantiehuisje van zijn vriend verliet. Dat kosthuis stond naast café ’s Lands Welvaren in Schoorldam, tegenwoordig het ‘Hof van Schoorl’ genaamd. Daar komt ook het ‘Picasso-stoeltje’ vandaan. Lange tijd stond het op zolder bij de dochter van de café-uitbater. Haar zoon liet het vorig jaar na aan het museum.

De tentoonstelling laat ook zien dat Picasso in Noord-Holland nadacht over zijn onvoltooide Parijse werk in Parijs. Zijn dagboeken bevatten minstens vijftien studies voor de ‘Bruiloft van Pierrette’ (1905). Ook experimenteerde hij met de achtergrond van de ‘Familie van Saltimbanques’ (1905). Terug in Parijs schilderde hij achter de acrobaten een soort woestijn, geïnspireerd door de Schoorlse duinen. De afstand tot Parijs – al is het maar een paar weken – zorgde er volgens Stedelijk Museum Alkmaar voor dat Picasso zijn stijl kon ontwikkelen.

Bij de tentoonstelling (7 juni 2016 t/m 28 augustus 2016) verschijnt bij Uitgeverij Waanders & de Kunst een publicatie. Journalist Chris Houtman maakt een korte documentaire over Picasso’s Hollandse zomer die te zien is tijdens de tentoonstelling.

Boek: Picasso in Holland – Parijs-Schoorldam 1905