Italiaans-Turkse Oorlog (1911-1912)

De Italiaans-Turkse Oorlog, ook wel bekend als de Tripolitaanse Oorlog, brak op 29 september 1911 uit tussen Italië en het Ottomaanse Rijk. Het verhaal:

Een kijk op wat voorafging

Op het einde van de negentiende eeuw bleef Italië na afloop van de Conferentie van Berlijn met een wrang gevoel achter. De grote Europese mogendheden – zoals onder andere Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland – hadden het Afrikaanse continent grotendeels onder elkaar verdeeld, terwijl Italië, op Eritrea en een deel van het huidige Somalië na, op zijn honger bleef zitten. Het jonge Italië dat slechts enkele decennia daarvoor een eenheidsstaat was geworden, koesterde immers de droom om een eigen koloniaal imperium uit te bouwen. Zo had de Italiaanse regering enige tijd voorheen al geprobeerd Tunesië in te palmen, maar daar had Frankrijk een stokje voorgestoken door Muhammad III as-Sadiq, de Bey van Tunis, te dwingen het Verdrag van Bardo te ondertekenen. Hierdoor werd Tunesië de facto een Frans protectoraat.

Italië wendde daarop de blikken naar de tot het Ottomaanse Rijk behorende eilanden van de Dodekanesos en naar het aan de andere kant van de Middellandse Zee gelegen Cyrenaica, Tripolitanië en het meer zuidelijk gesitueerde Fezzan, samen grosso modo het hedendaagse Libië. Dat Italië precies die gebieden ambieerde was niet zo verwonderlijk. Het eens zo machtige Ottomaanse Rijk was namelijk door de opeenvolgende oorlogen met Rusland en het autocratisch schrikbewind van sultan Abdülhamit II al geruime tijd danig verzwakt en zou volgens de Italianen dan ook maar weinig verzet bieden bij een militaire inval. De intriges bereikten hun hoogtepunt toen in juli 1902 Italië en Frankrijk in het grootste geheim een akkoord sloten waarbij Frankrijk de Italiaanse aanspraken op de Ottomaanse gebieden erkende in ruil voor een soortgelijke aanvaarding door Italië van de Franse territoriale verzuchtingen op Marokko. Toen in het voorjaar van 1911 Frankrijk de macht overnam van de Marokkaanse sultan Moulay Abdelhafid en het sultanaat vervolgens een Frans protectoraat werd, aarzelde de Italiaanse premier Giovanni Giolitti (1842-1928) niet om nog hetzelfde jaar op 29 september het Ottomaanse Rijk de oorlog te verklaren.

De Italiaans-Turkse oorlog

Kort na de oorlogsverklaring viel een Italiaanse troepenmacht onder bevel van generaal Carlo Caneva Tripolitanië binnen. Al spoedig bleek dat het Ottomaanse leger helemaal niet opgewassen was tegen de Italiaanse invasiemacht, die niet alleen numeriek veel sterker was, maar tevens de beschikking had over tanks en zelfs vliegtuigen waarmee de Turkse stellingen genadeloos werden beschoten. Amper een drietal weken later vielen Tripoli en Benghazi in Italiaanse handen en begin november 1911 verklaarde de Italiaanse premier het gebied voor ingelijfd. De Turken waren echter niet van plan om zomaar een deel van hun imperium op te geven en begonnen met de hulp van plaatselijke bedoeïenenstammen een guerrillastrijd. Even zag het er voor Caneva’s troepen benard uit, maar toen wat later ook Griekenland, Bulgarije, Servië en Montenegro de oorlog verklaarden aan het Ottomaanse Rijk was het pleit snel beslecht en moesten de Turken zich noodgedwongen uit hun overzeese kolonie terugtrekken om aan de dreiging op de Balkan het hoofd te bieden.

In oktober 1912 ondertekende de Turkse sultan Mehmet V (1844-1918) in het Zwitserse Ouchy nabij Lausanne een vredesverdrag waarbij hij van verdere aanspraken op Tripolitanië, Cyrenaica en Fezzan afzag en het gezag ervan overdroeg aan Italië dat intussen ook Rhodos en de andere eilanden van de Dodekanesos had geannexeerd.

Weerstand uit onverwachte hoek

De terugtrekking van de Turkse troepen uit hun overzeese kolonie betekende evenwel niet het einde van de strijd. Verscheidene bedoeïenenstammen hadden zich verenigd onder leiding van de charismatische Omar Mukthar (1858-1931) die al vlug uitgroeide tot het symbool van het verzet tegen de nieuwe koloniale bezetters. Mukhtar zou uiteindelijk bijna twintig jaar de Italianen bestrijden tot hij in 1931 door de fascistische troepen van de Italiaanse generaal Rodolfo Graziani gevangen werd genomen en na een kort schijnproces op bevel van Mussolini de 16de september tot de dood met de strop werd veroordeeld en publiekelijk opgehangen.

In april 1981 werd over de laatste jaren van Mukhtars leven en zijn verbeten strijd tegen de Italiaanse bezetters een speelfilm uitgebracht onder de titel: “The Lion of the Desert” met in de hoofdrollen Anthony Quinn en Oliver Reed. Detail: de film die in de Arabische landen een groot succes kende werd in Italië verboden en pas voor het eerst in 2009 op betaaltelevisie uitgezonden…

~ Rudi Schrever
[email protected]

Ook interessant: Tweede Italiaans-Ethiopische Oorlog (1935-36)