Kemal Reis (ca. 1451-1511) – Ottomaanse kaperkapitein en vlootadmiraal

Kemal Reis slaagde er eind vijftiende eeuw in om eerst als kaperkapitein en vervolgens als vlootadmiraal in dienst van het Ottomaanse Rijk de hegemonie te veroveren over grote delen van de Middellandse Zee. Het verhaal:

Reis’ jonge jaren en eerste wapenfeiten

Kemal Reis werd omstreeks 1451 geboren op Gallipoli, een schiereiland aan de Egeïsche kust dat destijds deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk. Over zijn jeugd is weinig bekend, wel is duidelijk dat hij het op relatief jonge leeftijd al tot kapitein had geschopt op één van de schepen van de Samjak Bey, de militaire bevelhebber en gouverneur van Egriboz, het huidige Euboea in Griekenland.

Eind 1487 kreeg Reis van de Ottomaanse sultan Bayezid II (1447-1512) een vrijgeleide om als kaperkapitein de laatste islamitische bolwerken in Spanje te hulp te snellen. Kort daarna landde Reis met een troepenmacht in Malaga en evacueerde de daaropvolgende maanden van daaruit de moslims en joden die Andalusië wilden verlaten naar de verschillende provincies van het Ottomaanse Rijk. In diezelfde periode maakte hij gretig gebruik van zijn vrijgeleide als kaperkapitein en ondernam verschillende plundertochten bij de Balearen, in Corsica en zelfs op het Italiaanse vasteland.

Van piraat tot admiraal

Begin 1495 werd Kemal Reis door sultan Bayezid benoemd tot admiraal van de Ottomaanse vloot. In oktober van het jaar daarop zeilde Reis met een aanzienlijke armada vanuit Constantinopel naar de baai van Taranto in Zuid-Italië om er de kuststeden aan te vallen. Vervolgens zette hij koers naar Messenia in het zuidwesten van de Peloponnesos om er de door de Venetiaanse Republiek gecontroleerde havensteden en nederzettingen te veroveren. In het voorjaar van 1497 kreeg Reis opdracht om de vaarroutes van de Turkse handelsvloot te beschermen tegen aanvallen van de Ridders van Sint-Jan, die hun vestiging hadden op het eiland Rhodos in de Egeïsche Zee. Reis probeerde het eiland gewapenderhand in te nemen, maar had voor het eerst geen succes en zeilde in de zomer onverrichter zake terug naar Constantinopel.

De Slag bij Zonchio

In augustus 1499 kwam het in de baai van Zonchio nabij de stad Pylos in de Peloponnesos tot een treffen tussen de Venetiaanse vloot aangevoerd door Antonio Grimani, de latere Doge van Venetië, en Kemal Reis’ oorlogsvloot. Het was de eerste zeeslag in de geschiedenis die enkel en alleen met scheepskanonnen werd uitgevochten. De Ottomaanse vloot bestond uit een zeventigtal zwaar bewapende galeien en ongeveer tweehonderd kleinere schepen. De Venetiaanse vloot moest het daarentegen met amper zevenenveertig galeien en een honderdtal kleinere schepen met veel minder vuurkracht stellen. De uitkomst van de slag was dan ook niet verrassend. De Venetiaanse vloot liep een verpletterende nederlaag op en verloor meer dan de helft van haar schepen.

De Slag om Modon

Het jaar daarop stonden beide partijen bij Modon in de Peloponnesos opnieuw tegenover elkaar en opnieuw wist Reis de Venetianen, die na hun nederlaag bij Zonchio op revanche uit waren, te verslaan. Hij beschoot vanuit zee het fort van Modon waarna hij de stad en de omliggende dorpen veroverde en de Venetiaanse bezittingen als oorlogsbuit in beslag nam. In de daaropvolgende maanden zette Reis zijn aanval op de Republiek Venetïe verder. Toen de Turkse troepen uiteindelijk in 1503 het noorden van Italië binnenvielen, zat er voor Venetië niets anders op dan vrede te sluiten met het Ottomaanse Rijk.

Het verdere verhaal

Na de Slag om Modon en zijn opmars in de Peloponesos zeilde Reis naar het eiland Kos dat hij zonder al te veel tegenstand wist te veroveren. Van daaruit zette hij koers naar het eiland Lesbos waar hij een einde maakte aan de belegering van de havenstad Mytelene door enkele Franse oorlogsschepen en zo het Ottomaans gezag over het eiland herstelde. In mei 1505 voerde Reis opnieuw een weinig succesvolle aanval uit op Rhodos en de Ridders van Sint-Jan.

In de volgende jaren bleef Reis als vlootadmiraal de belangen van het Ottomaanse Rijk in de Middellandse Zee verdedigen tot in december 1510 zijn vlaggenschip voor het laatst werd opgemerkt ter hoogte van het eiland Naxos. Wat er daarna precies gebeurde is niet bekend, maar vermoedelijk is zijn schip even later in een storm terecht gekomen en vergaan.

Ook interessant: Cornelis Haga – Ambassadeur in het Ottomaanse Rijk
…of: Liever Turks dan paaps