Lilliputter – Woord afkomstig uit roman Gullivers reizen

Een lilliputter is een dwerg, een klein mens. In overdrachtelijke zin kan het ook een onbeduidend persoon betekenen. Hoe is dit woord in de Nederlandse taal beland?

Gullivers reizen

Het woord lilliputter is ontleend aan de wereldberoemde roman Gullivers reizen uit 1726 van de Ierse schrijver Jonathan Swift (1667-1745). In Gullivers reizen komt een denkbeeldig eiland Lilliput voor, waar erg kleine mensjes woonden: ze waren niet meer dan 15 centimeter lang.

In het boek vertelt de hoofdpersoon Lemuel Gulliver hoe hij als scheepsdokter in de buurt van Tasmanië schipbreuk lijdt. Met grote moeite weet hij zwemmend echter het vasteland te bereiken. Toen hij aan land ging, zag hij alleen maar hele kleine mensen, niet groter dan een paar duimen. Angstig, vol verbazing en met ontzag ontvingen ze Lemuel Gulliver. Aanvankelijk waren de Lilliputters erg bang voor Gulliver. Dat veranderde toen hij hen hielp om een naburig dwergvolk – op het eiland Blefuscu – te verslaan. Vanaf dat moment was Lemuel Gulliver de vriend van de lilliputters en hun geheime wapen. Uiteindelijk eindigt het verhaal in een mooie liefdesgeschiedenis, waarbij Gulliver helpt om de twee vijandige dwergvolken met elkaar te verzoenen.

Niet alleen de mensen, maar ook de huisjes en paleizen op Lilliput waren minutieus. Lilliput was in alles een minisamenleving. Maar ondanks de bescheiden lengte van de Lilliputters en de kleinschaligheid van hun maatschappij, draaide de Lilliput-samenleving als een tierelier. Net zo goed en soepel als de ‘grote mensen’-samenlevingen in Europa. Jonathan Swift wilde met het Lilliput-verhaal op een satirische manier de gebreken van de Engelse samenleving aan de kaak stellen.

Vertaling in Nederlands

In 1727, een jaar na de eerste Engelse uitgave, verscheen al een Nederlandse vertaling.

Jonathan Swifts roman Gullivers reizen was eeuwenlang erg populair en werd in veel talen uitgebracht. In Engeland, Nederland en diverse andere landen zorgde het boek ervoor dat het woord lilliputter ingeburgerd raakte als synoniem voor kleine mensen.

Animatiefilm Gulliver’s Travels (1939)

Op 20 december 1939 ging de animatiefilm Gulliver’s Travels – gemaakt door Fleischer Studios / Paramount, de grote concurrent van Walt Disney – in de Verenigde Staten in première. Deze film werd een groot commercieel succes en werd in de categorie ‘beste muziek’ genomineerd voor twee Oscars.

Fleischer Studios reageerde met deze animatiefilm op het grote Walt Disney-succes even daarvoor, de animatiefilm Sneeuwwitje en de zeven dwergen (1937). Deze film, gebaseerd op het beroemde sprookje van Grimm, was een instant kaskraker.

Dwergen als vermaak

In het verleden hadden veel adellijke personen een dwerg als nar of gezelschap. Koningin Maria-Theresia van Spanje (1638-1683) bijvoorbeeld had een zestal dwergen als leden van de hofhouding. Deze dineerden regelmatig met haar en de koningin gaf veel geld aan hen uit.

Tegenwoordig wordt bij sommige evenementen ter vermaak een wedstrijd dwergwerpen georganiseerd, waarbij deelnemers een klein mens zover mogelijk door de lucht proberen te gooien. Dit omstreden spel is voor de één een soort hilarische humor, maar stuit als mensonterend schouwspel ook velen tegen de borst. In september 2002 bepaalde de Commissie mensenrechten van de Verenigde Naties, vanwege een zaak rond de Franse stuntman Manuel Wackenheim, dat het dwergwerpspel in strijd is met de menselijke waardigheid.

Lees ook: Het dwergendorp van Toni Boltini
En verder… Driehonderd jaar kinderprenten en volksprenten
Of dit artikel… Het Piggelmee-archief
Boek: Gulliver’s Reizen – Jonathan Swift

Bronnen ▼