Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 13 | Signalementen week 16 >>>

Selectie week 14/15 – 2021

De ontdekking van de natuur

Vanaf de vroege zestiende eeuw verschenen er in Europa steeds meer studies waarin dieren en planten ‘naar het leven’ werden beschreven en verbeeld. In de daaropvolgende eeuwen werd het onderzoek naar de natuurlijke wereld verdiept en werd de kunst om die wonderbaarlijke natuur af te beelden geperfectioneerd. In De ontdekking van de natuur staan twintig prachtige en rijk geïllustreerde verhalen over vogels, insecten, bacteriën, draken en nog veel meer. De beschreven ontdekkingen zijn doorspekt met anekdotes over de bijzondere mannen en vrouwen die er tussen 1500 en 1900 voor hebben gezorgd dat wij het leven om ons heen en dat van onszelf zoveel beter begrijpen.
Bespreking: De ontdekking van de natuur
De schaduw van Berlijn

‘In de schaduw van Berlijn’ is Jonathan Lichtenstein’s verhaal over zijn vader en hun onderlinge band. In 1939 ontsnapte Hans Lichtenstein met een van de Kindertransporten uit Nazi-Duitsland naar Groot-Brittannië. Eenmaal in Engeland aangekomen beseft de dan twaalfjarige Hans dat hij er voortaan alleen voor zal staan en besluit hij te breken met zijn Duits-Joodse wortels. Opgroeiend op het naoorlogse platteland van Wales snapt Hans’ zoon Jonathan maar weinig van de nukken van zijn vader; over de oorlog wordt hardnekkig gezwegen in het gezin Lichtenstein. Als Hans een 87-jarige man is, besluiten hij en Jonathan de reis opnieuw te maken, maar dan in omgekeerde richting.
Doggerland. Verdwenen wereld in de Noordzee

Dit publieksboek vertelt het verhaal van één van de belangrijkste, maar minst bekende archeologische vindplaatsen van Europa: Doggerland. Slechts weinigen weten dat onze stranden aan de rand liggen van een enorm verdwenen landschap. Een prehistorische wereld die bijna een miljoen jaar menselijke bewoning documenteert en die gedurende het grootste deel van die tijd droog lag. Het is de plek waar meer dan 900.000 jaar geleden de eerste voetstappen van vroege mensachtigen in Noord-Europa zijn gevonden.
Fragment: Een verdwenen wereld herontdekt
Het land van de suikermolen

Johannes Maurits van Nassau-Siegen voerde het bewind over de kolonie van de West-Indische Compagnie (WIC) in Noordoost-Brazilië. Tussen 1637 en 1644 breidde hij het compagniesgebied uit tot de Goudkust en Angola, de regio’s die de slaven leverden voor de Braziliaanse suikerplantages. Hij liet ook zijn geleerden en kunstenaars de multi-etnische bewoners beschrijven en afbeelden. Zo beschreven natuurwetenschappers Georg Marcgraf en Willem Piso de flora en fauna. Bovendien legde Marcgraf de kolonie vast op een landkaart en noemde het ‘het land van de suikermolen’. De schilder Frans Post wilde laten zien dat onder het bewind van Johan Maurits de verschillende etnische groepen in harmonie samen konden leven.
Bespreking: De militaire en wetenschappelijke expedities door Johan Maurits van Nassau in Brazilië
Historische Atlas van de Biesbosch
De tweede druk van de Historische Atlas van de Biesbosch vertelt niet aan de hand van 78, maar 79 kaarten de geschiedenis van zes eeuwen Biesbosch. Er is een bijzondere kaart aan toegevoegd. Een reusachtige kaart van bijna acht vierkante meter die ook nog eens bijna vijf eeuwen oud is. Nota bene boven water gekomen dankzij de eerste druk van de atlas. In de atlas zijn alle belangrijke kaarten over de Biesbosch uit zes verschillende archieven bijeengebracht. De oudste kaarten stammen uit de 16de eeuw, de jongste laat zien hoe de Noordwaard er sinds 2015 uitziet, toen het Ruimte-voor-de-Rivierproject werd afgerond.
Kiendops oorlog
Het is 1944. Willem, die thuis Kiendop wordt genoemd, woont in een volkswijk in Arnhem. Hij is veertien jaar oud, een nakomertje in een gezin met twee oudere broers en een zus. Zijn oudste broer heeft hij al vier jaar niet gezien, want die voer op zee toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Wanneer de Slag om Arnhem begint, moet hij halsoverkop met zijn ouders huis en stad verlaten. Zijn moeder beweert dat het voor hooguit een weekje zal zijn, maar zijn vader en hij vermoeden dat het wel eens langer kan gaan duren.
Meer dan alleen Auschwitz
Dit boek vertelt bijzondere en onbekende verhalen over de Holocaust. Over overleven en vechten. De feiten zijn soms tegenstrijdig. Kort voor de bevrijding strandde een Jodentransport na een erbarmelijke treinreis in een Duits dorpje. Een transport met prominente kampgevangenen werd in dezelfde periode naar Hitlers Alpenvestiging afgevoerd. Wat was hun lot? Terwijl de Duitse hoofdstad in 1943 al Judenfrei was verklaard, waren er in het Joodse hospitaal desondanks Joodse stafl eden overgebleven, die nog tijdens de Slag om Berlijn hun best deden mensenlevens te redden. En wat vertelt de Joodse begraafplaats Weissensee ons over de rijke geschiedenis van de Berlijnse Joden en over hun ondergang tijdens het nazitijdperk?
Fragment: ‘Het verloren transport’ – Dodentrein naar Tröbitz
Mefisto – Roman van een carrière

Klaus Mann schreef zijn klassieke roman Mefisto in 1936, toen hij in Amsterdam woonde. Het verscheen in de Exilbibliotheek van de Nederlandse uitgever Querido, waar meer bekende Duitse schrijvers hun werk publiceerden omdat dat in Hitlers Duitsland niet meer kon. De roman van een carrière, zoals de ondertitel luidt, is een van de eerste romans die het sociaal-maatschappelijke klimaat in het Derde Rijk in beeld brengt. Klaus Mann beschrijft het opklimmen van de getalenteerde acteur Hendrik Höfgen, als gunsteling van Goering. Hij offert zijn aanvankelijk anti-fascistische en ‘cultuur-bolsjewistische’ idealen op aan zijn grenzeloze eerzucht en eindigt als theaterintendant van Hitlers staatsapparaat.
Om de liefde, voor de troon

Het meeslepende verhaal van prinses Irene die brak met haar geloof en haar familie om de droom van haar katholieke echtgenoot, Carlos Hugo Van Bourbon-Parma waar te maken: koning van Spanje worden. Het dynastieke avontuur van prinses Irene en prins Carlos Hugo in Spanje: een verhaal dat begon met hoge verwachtingen, maar triest zou eindigen. Om de liefde, voor de troon is het meeslepende verhaal van de protestantse prinses die brak met haar geloof en haar familie om de droom van haar katholieke echtgenoot, Carlos Hugo Van Bourbon-Parma waar te maken: koning van Spanje worden.
Bespreking: Hoe prinses Irene bijna zorgde voor een ‘staatsrechtelijk infarct’
Papyrus

Een krachtige ode aan het geschreven woord. Vallejo legt op fascinerende wijze verbanden tussen de moderne tijd en oude teksten en mythen. Het boek is een van de mooiste uitvindingen ter wereld. Met een boek kunnen woorden door tijd en ruimte reizen, en kunnen we kennis opdoen over wat zich bijvoorbeeld wel dertig eeuwen geleden heeft afgespeeld. Irene Vallejo neemt de lezer mee op reis door het leven van dit fascinerende gebruiksvoorwerp. Er zijn haltes op de route bij de slagvelden van Alexander de Grote en bij de villa van Papyri ten tijde van de uitbarsting van de Vesuvius, bij de eerste bekende bibliotheken en werkplaatsen waar manuscripten werden gekopieerd en bij de kampvuren waar verboden boeken brandden. Onderweg verbindt Vallejo klassieke werken met de duizelingwekkende moderne wereld en hedendaagse debatten: Aristophanes en de rechtszaken tegen cartoonisten, Sappho en de literaire stem van vrouwen, Seneca en politiek.