Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 47 | Signalementen week 49 >>>

Selectie week 48

Brieven uit Westerbork
In zijn dagboek In Depot heeft journalist Philip Mechanicus een ooggetuigenverslag opgesteld waarin hij van dag tot dag zijn verblijf in kamp Westerbork beschrijft. Tegelijk observerend en betrokken bij het lot van zijn medegevangenen, ‘alsof ik als officieel reporter een schipbreuk versla’, beschrijft hij het dagelijkse leven in de periode 28 mei 1943 tot 28 februari 1944 in dit kamp. Daarna wordt hij gedeporteerd naar Auschwitz en daar doodgeschoten. Met de dagboeken van Anne Frank en Etty Hillesum behoort In Depot tot de belangrijkste Nederlandse Holocaust-dagboeken.
Een vaderland met vele gezichten
In de roerige eerste jaren 1830-1831 van de Belgische Afscheiding werd het lot van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder Oranjevorst Willem I bezegeld. In België brak een opstand uit en het land scheidde zich (samen met Luxemburg) met geweld af. Na slechts vijftien jaar vereniging werd het Nederlandse grondgebied met de helft teruggebracht. De korte geschiedenissen in dit boek laten zien hoe Nederlandse burgers in verschillende delen van het land de ingrijpende mobilisatie van grote aantallen jongens en mannen op uiteenlopende manieren beleefden.
Artikel: De Noord-Brabantse bevolking gemangeld tussen twee strijdmachten 1830-1831
“Onder faveur van ’t canon”
Het zeer gedegen werk van John R. Verbeek (1955-2021) voert de lezer rechtstreeks naar het militair optreden van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in haar octrooigebied in Azië. Degenen die in Nederland – toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden geheten – de lakens uitdeelden, vonden het heel normaal om handelsbelangen met militaire middelen te bevorderen. De situatie dichter bij huis, oorlog met Spanje en Portugal bijvoorbeeld, gold als goed argument om Europese vijanden ver weg in Azië te beoorlogen.
Fragment: Forten van de VOC
Vechten voor democratie
In Vechten voor democratie legt historicus Ewoud Kieft bloot hoe vijandbeelden het democratische verhaal hebben bepaald en hoe ze zijn gebruikt om de zwakke plekken van de democratie te verhullen. Ondertussen waren het de democratische politici zélf die de fundamenten van de rechtsstaat hebben uitgehold en het wantrouwen onder de bevolking hebben doen groeien. Door scherp de grenzen aan te wijzen tussen wat democratisch is en wat niet, toont Kieft een helder beeld van een democratie die het verdedigen waard is.
De koopman van Kanton
De ondernemende Zeeuwse koopman Jan Bekker Teerlink (1759-1832) verbleef vier jaar lang in Kanton, de grootste havenstad van China. Op de terugreis namen de Engelsen zijn schip vol thee, porselein en zijde in beslag. Nog tweemaal voer Teerlink naar China en ook op die beide terugreizen werd hij gekaapt en verloor hij schip en lading. Vijandelijke schepen bleken dus keer op keer bijna onoverwinnelijke hindernissen om China te bereiken en om heelhuids terug te varen.
Fragment: Jan Bekker Teerlink en het leven in Kanton
In opstand!
In de Lage Landen van de zestiende eeuw kwam een bonte groep rebellen in opstand. Ze noemden zich geuzen en streden tegen de katholieke onderdrukking, het bewind van de Spaanse vorst Filips II en zijn behoudsgezinde regering in Brussel. Wat volgde, was een jarenlange spiraal van geweld met beeldenstormen, zeeroverij en bloedbaden.
Interview: Geuzen bezorgden verdeelde Lage Landen een gemeenschappelijke identiteit
Fragment: Hoe de geuzen aan hun naam kwamen
De wereld van de familie Blaeu
Nederlandse drukkers en uitgevers beheersten in de zeventiende eeuw de wereldmarkt. De familie Blaeu was en is het beroemdst. Willem Jansz. Blaeu stond aan de wieg van de dynastie van uitgevers en kaartenmakers. Willems zoon Joan Blaeu was kaartenmaker van de VOC, uitgever van prachtig ingekleurde atlassen op groot formaat en bestuurder van Amsterdam. Tientallen, zo niet honderden tekenaars, graveurs, drukkers, redacteuren, ‘afsetters’ (inkleurders van gravures), auteurs, stuurlieden, collega-drukkers en boekverkopers werkten voor of samen met de familie Blaeu.
Strategie en tactiek
De geschiedenis van de krijgskunst is weer terug op het wereldtoneel. De oorlog in Oekraïne maakt dat pijnlijk duidelijk. Oorlogen zijn cesuren, ze laten littekens na met jarenlange impact op de internationale relaties. Tot ver na het sluiten van het vredesverdrag blijven de gevolgen nazinderen. Luc De Vos, emeritus professor militaire geschiedenis, brengt inzicht in de strategie en tactiek van de krijgskunst. Helder en toegankelijk fileert hij de westerse oorlogsgeschiedenis, van de prehistorie tot vandaag.
Bespreking: De geschiedenis van de krijgskunst
Historische wateratlas NL
Nederland is eigenlijk niet veel meer dan een hele grote rivierdelta. Eén van de grootste afvoerputten van Europa. De strijd met het water maakt een belangrijk deel van onze identiteit uit. Daar komt ook onze rotsvaste overtuiging uit voort dat we in de toekomst het water altijd de baas zullen blijven. Klopt dat historische beeld eigenlijk wel? Waar komen die oprukkende zee en die kolkende rivieren toch steeds vandaan? Tegen wie vechten we eigenlijk al die eeuwen?
Palmyra
Palmyra. In de oudheid was het een oase op de zijderoute, de laatste jaren had de ruïnestad zwaar te lijden onder de aanwezigheid van IS, die alle grote monumenten en beelden heeft vernietigd. Tot aan de Syrische burgeroorlog trokken de restanten van de ooit welvarende stadstaat, die op de Unesco Lijst Werelderfgoed in Gevaar staat, jaarlijks honderdduizenden bezoekers. Archeoloog en schilder Theo de Feyter kent Palmyra door en door. In zijn boek geeft hij de lezer een uniek inkijkje in het heden en het verleden van de Stad van Duizend Zuilen, in woord en beeld.
Breekbare lading
Toen Japan in 1931 Mantsjoerije binnenviel, groeide de angst voor luchtaanvallen op Peking. Men vreesde voor het lot van de kunstschatten in de Verboden Stad: kostbaar porselein, zijdeschilderingen van onschatbare waarde, unieke kalligrafieën en bibliotheken, plus tien reusachtige stenen met inscripties die worden beschouwd als de oerteksten van China. Ma Heng, de bescheiden museumdirecteur, kreeg opdracht alles te laten inpakken en mee te nemen het binnenland in.
Bespreking: Museumdirecteur redde de kunstschatten van de Verboden Stad
Realiteit en werkelijkheid
Problemen die we in deze tijd ervaren komen niet uit de lucht vallen. Je kunt ze zien aankomen als je ze met alle vormen van betekenisgeving kunt duiden. Dan verandert er veel. Je gaat anders waarnemen en oordelen, anders handelen. Je ziet en laat zien wat eerder werd genegeerd en voor alle leven onmisbaar is. Dit nieuwe boek van Wim van Dinten en Imelda Schouten is onmisbaar voor wie zoekt naar manieren om discussies over grote en kleine vraagstukken van deze tijd een andere lading en oplossingsrichting te geven. Kijk met Van Dinten en Schouten mee naar onderwijs, wonen, landbouw, onze omgang met de natuur en mensen uit andere culturen, onze democratie en gebruik van regels, modellen en technologie.
Steentijd in je eigen tijd
De steentijd is vernoemd naar de stenen gereedschappen die mensen in deze tijd maakten. In werkelijkheid gebruikten ze nog veel meer materialen, zoals hout, bot, gewei en plantenvezels, maar die blijven zelden bewaard in de bodem. Ze vergaan. In de natte West-Nederlandse bodem hebben we het geluk dat deze vergankelijke materialen de tand des tijds soms hebben doorstaan: houten bogen, waarmee de jager-verzamelaars en eerste boeren hun buit vingen, boomstamkano’s waarmee ze door het natte landschap voeren, gereedschap van bot en gewei, visfuiken van dunne twijgen, verkoolde etensresten en fijn basttextiel.
Fragment: Zelf jagen-verzamelen: iets lekkers maken van eikels