Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 5 | Signalementen week 7 >>>

Selectie week 6 (2021)

Brood

Om de wereld te begrijpen, is het best de kern van het bestaan te onderzoeken, en al lang draait die rond brood. In 1850 vergde brood een derde van de gezinsuitgaven en leverde het 60% van de dagelijkse calorieën. Geleidelijk veranderde dit en vandaag besteedt het gemiddelde gezin 0,8% van zijn uitgaven aan brood, wat zorgt voor 12% van de dagelijkse calorieën. Transformaties in landbouw, transport, productie, beleid en consumptie verklaren deze cijfers. Daarom is de geschiedenis van het brood in feite de geschiedenis van álles. Bepalend waren de prijsrevolutie rond 1890 en de smaakrevolutie rond 1990. De eerste zorgde voor betaalbaar en zuiver wit brood, de tweede voor betaalbaar en gezond bruin brood.
De gelukkigste man van Nederland

Wie is de echte Mark Rutte? Who cares? Interessanter dan hoe Rutte uitgroeide tot de onaantastbare premier die hij nu is (of waar en met wie hij met vakantie gaat), is de vraag wat het zegt dat Nederland zich al een decennium laat leiden door een politicus die er prat op gaat geen langetermijnvisie te hebben en geen grote overtuigingen. Heeft Nederland die dan ook niet? In De gelukkigste man van Nederland schrijft Joost de Vries over hoe politiek onze cultuur beïnvloedt – en omgekeerd. In speelse, wervelende essays over onder meer Mark Rutte en Badr Hari, Voetbal Inside en De luizenmoeder, Rutger Bregman en Ilja Leonard Pfeijffer portretteert De Vries een land dat graag klaagt, maar als het erop aankomt diep tevreden lijkt met zichzelf.
De gouden eeuw van de Romeinen in de Lage Landen

In ‘De gouden eeuw van de Romeinen in de Lage Landen’ beschrijft Tom Buijtendorp de bloeiperiode van Germania Inferior. Na een zware crisis beloofde keizer Hadrianus een gouden eeuw die daadwerkelijk volgde. Gedreven door nieuwe ontdekkingen duikt Tom Buijtendorp in deze intrigerende periode en vergeet niet de rauwe kantjes. Als voorbeeld neemt hij de lezer mee door de Lage Landen, inclusief nog nauwelijks bekende plekken waar de Romeinse bloei tot leven komt: in een welvarend Limburg, graanrijk Tongeren en dynamisch grensgebied, langs oude havens, snelle wegen en luxueuze villa’s.
Fragment: Luidde een pandemie het eind van de Romeinse Gouden Eeuw in?
De strategie van de aanpassing

Met De strategie van de aanpassing sluit Willem Otterspeer zijn magnum opus over de geschiedenis van ’s lands oudste en bekendste universiteit af. Liet hij de Leidse universiteit in het derde deel achter op een hoogtepunt in haar bestaan, nu moet hij haar achterlaten in grote twijfel aan zichzelf. Heeft de universiteit nog wel een eigen identiteit? Zijn de middelpuntvliedende krachten van wetenschap en specialisatie niet veel groter dan de bindende krachten van geleerdheid en traditie? Toch is dit het verhaal van de grote triomfen van de natuurwetenschap (Lorentz en Zeeman, Kamerlingh Onnes en Einthoven), van de humaniora (Snouck Hurgronje en Huizinga) en van de rechtsgeleerdheid (Van Vollenhoven en Meijers).
De zoektocht naar Lexa

Het is 29 september 1943. In Amsterdam wordt het Joods Nieuwjaar, ‘Rosj Hasjana’, ruw verstoord door een grote razzia waarbij de nazi’s ca. 5000 joodse mensen oppakken en naar Westerbork transporteren. Ook Lexa Nordheimer, dan drie jaar oud, wordt samen met haar ouders en grootouders opgepakt. Haar grootvader Salomon Nordheimer overlijdt in Westerbork. Enkele maanden later wordt zij met haar ouders en oma naar Bergen-Belsen gedeporteerd.
Bespreking: Drie recente boeken over de Sjoa
In de huid van de Boeddha

Westerlingen beschouwen het boeddhisme graag als een spirituele antistressreligie. Van der Velde gaat op zoek naar de bronnen van deze religie en laat een realistisch en niet altijd vredig beeld zien. Boeddhisme is al jaren zeer populair in het Westen. De Boeddha is te vinden in interieurs en tuinen, woorden als ‘mindfulness’ en ‘zen’ zijn volkomen ingeburgerd en meditatiecursussen bestaan in talloze varianten, van intensieve retraiteweekenden tot ‘buddhism light’ in wellnesscentra. Wat zoeken moderne westerlingen – die zichzelf zo vaak als ‘niet-religieus’ beschouwen – eigenlijk in het boeddhisme? Een ding is zeker: de ideeën die wij erover hebben, kloppen vaker niet dan wel.
Indisch Requiem

December 1949. Terwijl koningin Juliana de soevereiniteitsoverdracht van Nederlands-Indië ondertekent, beraamt militair Raymond Westerling, bijgenaamd De beul van Celebes, plannen om Indië alsnog te behouden. Speerpunt zijn de Zuid-Molukken, waar de weerstand tegen de dominantie van Soekarno het hevigst is. Als in november 1950 Soekarno de aanval opent op de kersverse Republiek der Zuid-Molukken krijgt Arnie Springer een bericht van de Buitenlandse Inlichtingendienst bid. Bij een ongeluk in Schotland is zijn Indische jeugdvriend Ferry omgekomen. Volgens de bid gaf Ferry zich voor Arnie uit in een poging om contact te leggen met een jonge Soendanese vrouw.
Lodewijk

Lodewijk van Wilfred Scholten is het ware verhaal achter de beoogde comeback én het aftreden van groot politiek talent Lodewijk Asscher. Wie is deze PvdA-politicus, en wat drijft hem? Lodewijk van Wilfred Scholten, winnaar van de Brusseprijs voor het Beste Journalistieke Boek van 2013, is een onthullend portret van een stoïcijns optimist die ten val kwam, maar belooft terug te komen. Lodewijk Asscher was het grootste politieke talent binnen de PvdA, maar leed bij de verkiezingen van 2017 de grootste nederlaag ooit. Asscher besloot te blijven, hij wilde revanche. In de oppositie bloeide hij op en als lijsttrekker stond hij op scherp voor de verkiezingen van maart 2021. Toch ging het mis.
Ons huis

Dit boek begint en eindigt met een riant huis in een mooie straat in Tilburg. Nadat de auteur en zijn echtgenoot het in 2000 hadden gekocht, ontdekte hij dat het Joodse echtpaar Hans en Bertha Polak-Cohen het in 1928 hadden gebouwd. Toen de geschiedenis van hun gezin langzaam boven water kwam, bleek er een tragisch verhaal met het huis verbonden te zijn: het verhaal van Bertram Polak, de zoon van het echtpaar. Bertrams familieleden vluchtten in mei 1940 naar Engeland, Bertram bleef achter.
Bespreking: Drie recente boeken over de Sjoa
Slijpen aan de geest

Op 1 oktober 1970 verscheen in Nederland een nieuwe krant: NRC Handelsblad. Het resultaat van een fusie tussen twee oude dagbladen, beide opgericht in de negentiende eeuw, die ten onder dreigden te gaan. NRC Handelsblad bestaat nu vijftig jaar en ontwikkelde zich na een moeizame beginfase tot een krant die op de golven van de tijdgeest bleef zoeken naar de nuance. De ‘Slijpsteen voor de geest’, de slogan waarmee de krant zich een tijd lang afficheerde, bleek in het ontzuilende Nederland in een behoefte te voorzien. Het dagblad mikte met succes op de hoger opgeleide Nederlanders – en verder op iedereen die ‘bereid is na te denken’.
Zusters in oorlog

De Tweede Wereldoorlog spaarde niets of niemand. Ook niet de nagenoeg 50.000 vrouwen die hadden gekozen voor een leven als zuster in een van de kloosters in België. Hun verhaal is nooit eerder verteld. Omdat oorlog een mannenzaak was, schijnbaar veraf van het onzichtbare bestaan van zusters verscholen achter hoge kloostermuren. En toch werd ook hun leven grondig overhoopgegooid. De oorlog bracht angst en twijfel, maar daagde ook uit tot actie en verzet, zoals blijkt uit de unieke verhalen in Zusters in oorlog. Vanuit de kwetsbare positie die vrouwelijke kloosterlingen innamen in de kerk en in de samenleving ontstaat er een heel ander beeld van het dagelijks leven tijdens de bezetting.
Het trieste verhaal van Edith Roseij Beek

1943: Een Joods meisje stapt zonder haar familie de gaskamer van Auschwitz in, onwetend van haar lot of waar haar broer en ouders zijn. Enkele weken daarvoor was zij verraden op haar onderduikplaats en ging ze via Den Haag naar kamp Westerbork, werd ze ziek maar ging ze toch op transport, pas negen jaar oud.
Bespreking: Drie recente boeken over de Sjoa