Op 10 augustus 2017 is het precies 150 jaar geleden dat de eerste trein in Indonesië reed tussen de havenstad Semarang en Tangoeng op Java. Aanleiding voor het Spoorwegmuseum in Utrecht om met de tentoonstelling ‘Sporen van Smaragd’ in te gaan op de historie van de Indonesische spoorwegen. Met de restauratie van één van de topstukken van de tentoonstelling, een model van een Indisch rijtuig uit 1882, maakte Het Spoorwegmuseum deze week een start met de voorbereidingen.
Ondanks de vele geografische, technische, personele en financiële moeilijkheden opende de particuliere Nederlandsch Indische Spoorwegmaatschappij (NIS) op 10 augustus 1867 de eerste spoorlijn op de archipel tussen de havenstad Semarang en Tangoeng. Dit 25 kilometer lange traject vormde het begin van spoorlijn naar de Vorstenlanden op Midden-Java. Daarna groeide vooral op Java het spoorwegnet gestaag, zowel door particulier Nederlands initiatief als door de investeringen van de Nederlandse staat. Deze raakte er meer en meer van overtuigd dat goede spoorverbindingen de export en industrie van de kolonie konden stimuleren en bovendien van militair-strategisch belang konden zijn.
Een groot deel van het huidige spoor in Indonesië is tot 1942 aangelegd, beheerd en geëxploiteerd door Nederlandse spoorwegmaatschappijen, Nederlandse ingenieurs, Nederlandse architecten en veel Nederlands materieel. Dat gebeurde in de koloniale periode waarin Indonesië officieel Nederlands-Indië heette.
Het Spoorwegmuseum beheert een unieke collectie van foto’s, objecten en modellen die getuigen van de Indische spoorgeschiedenis. Het 1:5 rijtuigmodel dat momenteel wordt gerestaureerd, werd in 1882 gebouwd in de Werkplaats Buitenzorg van de Indische Staatsspoorwegen.
Het rijtuig werd tentoongesteld op de Internationale Koloniale en Uitvoerhandel tentoonstelling die in 1883 in Amsterdam werd gehouden. Het model is vervaardigd naar een werkelijk bestaand type houten rijtuig van de Indische Staatsspoorwegen, dat in 1882 op het spoor verscheen.
Nu steeds meer interesse ontstaat voor de koloniale periode, en het bovendien in 2017 precies 150 jaar geleden is dat de eerste trein in Indonesië reed, organiseert Het Spoorwegmuseum een tijdelijke tentoonstelling over dit onderwerp in samenwerking met diverse Nederlandse instellingen, de Indonesische spoorwegen en het Indonesische spoorwegmuseum in Ambarawa.
De tentoonstelling ‘Sporen van Smaragd’ is vanaf 6 juli te zien en loopt tot en met 10 november 2017.
Meer Nederlands-Indië
Boek: Het Grote Spoor Boek
