Taalmuseum

Taalmuseum - Historische taalweetjes op Historiek In de nieuwe rubriek Taalmuseum worden historische gebruiksvoorwerpen en praktijken gekoppeld aan Nederlandse uitdrukkingen en zegswijzen. De rubriek wordt verzorgd door Girbe Buist. Zie ook onze pagina: Historische uitdrukkingen
Schietspoel - © Henk Boudewijns

Iets met de vliegende schietspoel doen

1 minuut leestijd
Aanvankelijk moest de wever de spoel of klos telkens rechts en links met de hand vatten en voortdrijven. Later werd de spoel met een schietspoel voortgejaagd.…
Pijnbank (CC BY-SA 3.0 - Lokilech - wiki)

Iemand op de pijnbank leggen

1 minuut leestijd
De uitdrukking 'iemand op de pijnbank leggen' verwijst naar het gebruik van de pijnbank, om door middel van lichaamsfolteringen uit beschuldigden bekentenissen te persen.…
In zijn lobbe zijn - © Henk Boudewijns

In zijn lobbe zijn

1 minuut leestijd
De kraag was in de zeventiende eeuw het meest markante onderdeel van het kostuum. Aanvankelijk werd in Nederland de in de tweede helft van de zestiende…
Kaak / schandpaal

Iemand of iets aan de kaak stellen

1 minuut leestijd
Voor de Franse Revolutie was de kaak of schandpaal de meest verbreide erestraf. Hierbij werd de veroordeelde tijdens de marktdagen vastgeklonken aan een paal of zuil…
Zijn sporen verdiend hebben - © Henk Boudewijns

Zijn sporen verdiend hebben

1 minuut leestijd
Deze uitdrukking is ontleend aan de riddertijd. Werd een man tot ridder geslagen, dan ontving hij bij deze ceremonie een gordel en een paar vergulde sporen.…
De plaat poetsen - © Henk Boudewijns

De plaat poetsen – Herkomst uitdrukking

1 minuut leestijd
Deze uitdrukking betekent oorspronkelijk deserteren. Wie zich van de groep verwijderde met het voorwendsel de kolfplaat van zijn musket te gaan poetsen en daarna niet meer…
Kompas - © Henk Boudewijns

Van streek zijn

1 minuut leestijd
Deze uitdrukking is ontleend aan de windstreken op een kompas, een zeevaartinstrument dat het magnetisch noorden aangeeft door middel van een kompasnaald. De naald draait over…
© Henk Boudewijns

Naar iemands pijpen dansen

1 minuut leestijd
Deze zegswijze heeft een lange geschiedenis. Hij gaat terug op een oude Griekse fabel van de fluitende visser. Door middel van een fluitspel probeert een visser…
Afbeeldingen © Henk Boudewijns

Van leer trekken

1 minuut leestijd
Het woord 'leer' staat hier voor de leren schede waarin vroeger de sabel, het degen of andere met de hand bediende slag- of steekwapens rustte.…
Afbeeldingen © Henk Boudewijns

Iemand de handschoen toewerpen

1 minuut leestijd
Deze uitdrukking is aan het ridderwezen ontleend. Men daagde iemand uit door hem de handschoen voor de voeten te werpen.…
Duimschroef - © Henk Boudewijns

Iemand de duimschroeven aanzetten

1 minuut leestijd
Deze spreekwijze zinspeelt op een folteringsmethode waarbij men de beschuldigde een bekentenis ontlokte door zijn duimen plat te persen tussen twee platen, die tegen elkaar werden…
Aan de bak komen - Foto's: © Henk Boudewijns

Aan de bak komen

1 minuut leestijd
De bak waarvan hier sprake is, is van oudsher de benaming voor de houten balie of kuip, waaruit een groep van zes tot acht man op…
Hekel - © Henk Boudewijns

Iemand hekelen

1 minuut leestijd
Iemand scherpe verwijten maken, of ook wel kwaad van hem spreken, waar hij zelf meestal niet bij is.…
×