UNRWA – Hulporganisatie van de Verenigde Naties

In december 1949 werd door de Verenigde Naties een organisatie in het leven geroepen die hulp moest gaan bieden aan Palestijnen die als gevolg van de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 ontheemd waren geraakt. Aanvankelijk was het de bedoeling dat deze hulporganisatie, de United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA), tijdelijk zou opereren, maar vandaag de dag bestaat zij nog altijd.

De Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 bracht een enorme vluchtelingenstroom op gang. Maar liefst 750.000 Arabische Palestijnen ontvluchtten het grondgebied van de nieuwe staat Israël. Het grootste deel van hen werd ondergebracht in tentenkampen op de Westoever en in de Gazastrook. Anderen weken uit naar buurlanden van Israël en trokken daar bijvoorbeeld in bij familieleden of werden ondergebracht in vluchtelingenkampen van de Verenigde Naties.

De Verenigde Naties lieten hierna een speciale commissie onderzoek doen naar de economische situatie in de buurlanden van Israël om te te kijken hoe de vluchtelingen daar op een goede manier konden integreren. Geadviseerd werd om werkverschaffingstrajecten op te starten. Zodra meer vluchtelingen in hun eigen onderhoud konden voorzien, kon de voedselsteun dan geleidelijk teruggeschroefd worden. Via resolutie 302 van de Algemene Vergadering van de VN werd hiervoor een speciale organisatie opgericht: de UNRWA. Tegelijkertijd werd een bedrag van vijftig miljoen dollar beschikbaar gesteld, zodat de organisatie ook daadwerkelijk aan de slag kon.

Heel succesvol was het project echter niet. Eind 1950 hadden slechts twaalfduizend vluchtelingen een baan. Zeven maanden later lag dit aantal zelfs onder de duizend. Dit maakte duidelijk dat meerjarenplannen nodig waren en dat de UNRWA dus een meer permanent karakter moest krijgen. Veel vluchtelingenkampen waren inmiddels uitgegroeid tot semi-permanente verblijfplaatsen.

Onder de vluchtelingen was de hulporganisatie in de beginperiode overigens niet zo populair. Velen moesten niets hebben van de plannen tot hervestiging in de gastlanden, bang als zij waren dat dit hun recht op terugkeer naar hun oorspronkelijke leefgebieden in gevaar bracht. Ook Arabische regeringen vroegen om garanties op dat punt en waren enigszins wantrouwig. Ze waren niet zeker over de ware motieven van de VN en de geldverstrekkende westerse landen.

In 1951 stelden de Verenigde Naties 200 miljoen dollar beschikbaar voor een driejarenplan, dat in samenwerking met de Arabische Liga werd opgesteld. Belangrijk onderdeel van dit plan was om de gastlanden financieel te ondersteunen bij de integratie van de vluchtelingen en de verantwoordelijkheid voor de vluchtelingengroepen geleidelijk over te brengen. Ook van de nieuwe plannen kwam weinig terecht. Eind 1954 waren slechts achtduizend Palestijnen in staat zichzelf te onderhouden en maar vijf procent van het beschikbare geld was gebruikt.

Veel gastlanden gaven de vluchtelingen nauwelijks kans om in hun samenlevingen te integreren. Alleen in Jordanië kregen Palestijnen na verloop van tijd het staatsburgerschap en vonden velen werk.

Vandaag de dag bestaat de hulporganisatie nog altijd. Het mandaat van de organisatie wordt om de drie jaar verlengd. UNRWA verleent niet alleen noodhulp maar speelt ook een grote rol bij onderwijs en huisvesting van Palestijnse vluchtelingen. Waar een van de hoofddoelen van de organisatie aanvankelijk was om vluchtelingen economisch te laten integreren, is de hulporganisatie in Gaza nu zelf met circa dertienduizend medewerkers een van de grootste werkgevers geworden. UNRWA is echter niet alleen actief in de Gazastrook. De organisatie verleent ook hulp op de Westelijke Jordaanoever, in Oost-Jeruzalem en in landen als Jordanië, Libanon en Syrië. In totaal werken er zo’n dertigduizend medewerkers voor de organisatie, het merendeel Palestijnse vluchtelingen.

Hoofdkwartier

Aanvankelijk had de hulporganisatie haar hoofdkwartier in Beiroet, de hoofdstad van Libanon. In 1978 verhuisde UNRWA naar Wenen. Sinds 1996 is het hoofdkantoor van de organisatie echter weer in het Midden-Oosten te vinden. De UNRWA streek toen neer in Gaza, om de betrokkenheid bij het Arabisch-Israëlische vredesproces te onderstrepen.

De hulporganisatie wordt gefinancierd door vrijwillige bijdragen van de regeringen van VN-lidstaten. De grootste donoren zijn de Verenigde Staten en de Europese Unie.

Onder vuur

Tijdens de oorlog tussen Hamas en Israël die op 7 oktober 2023 uitbrak na een gecoördineerde terroristische aanval door de militante beweging Hamas, kwam de UNRWA zowel letterlijk als figuurlijk onder vuur te liggen. Gedurende de eerste vier maanden van de oorlog stierven zeker honderdvijftig medewerkers van de hulporganisatie door oorlogsgeweld. Daarnaast kwam Israël met de beschuldiging dat een groot aantal Hamas-strijders posities in de hulporganisatie bekleden. Verschillenden van hen zouden op 7 oktober bovendien deelgenomen hebben aan de terroristische acties in Israël.

Verschillende donoren, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland en Denemarken, schortten na deze beschuldiging hun financiële steun aan UNRWA op. Dit tot ontzetting van de leider van de organisatie, Philippe Lazzarini, die erop wees dat het om ‘slechts’ twaalf verdachten zou gaan, van wie er al negen op staande voet waren ontslagen. Staking van de donaties zou er volgens hem toe leiden dat zijn organisatie de noodzakelijke hulp in Gaza niet op peil kan houden. Ook António Guterres, secretaris-generaal van de VN, liet weten dat de financiële hulp aan UNRWA wat hem betreft niet gestaakt moest worden:

De tienduizenden mannen en vrouwen die voor de UNRWA werken, voor wie velen zich in de meest gevaarlijke situaties bevinden, mogen niet worden gestraft.

Kort hierna kwam UNRWA extra onder vuur te liggen door de Israëlische bewering dat onder het hoofdkwartier van de VN-hulporganisatie een tunnelcomplex van de militaire inlichtingendienst van Hamas zou zijn gevonden. Dit zou aantonen dat er nauwe banden zijn tussen Hamas en de hulporganisatie. Deze beweringen zijn niet onafhankelijk geverifieerd.

Bronnen ▼