Alexander de Grote – Macedonische wereldveroveraar

Alexander de Grote (356-323 v.Chr) was een beroemde Griekse legeraanvoerder en vorst. Op dertigjarige leeftijd heerste hij over een van de grootste rijken uit de wereldgeschiedenis. Dat rijk strekte zich uit van de rivier de Donau tot het Himalayagebergte bij India en Tibet.

Jonge jaren

Alexander was een zoon van Philippus II, de koning van Macedonië, een gebied ten noordoosten van Griekenland. Hij werd geboren op 21 juli 356 v.Chr. in Pella in Macedonië.

Er bestonden grote spanningen tussen de Macedoniërs en de Grieken. De Macedoniërs spraken Grieks, hoewel met een accentje, en maakten deel uit van de Griekse cultuur; maar de Grieken beschouwden hen als barbaars, ruw en ongemanierd. Daarbij had de Macedonische koning Philippus II de Griekse stadstaten rond Macedonië onderworpen. Andersom vonden de Macedoniërs de Grieken maar een arrogant en opschepperig volkje.

Tot zijn zestiende jaar kreeg Alexander onderwijs van de beroemde filosoof Aristoteles. Alexanders lievelingsliteratuur was het proza van Homerus, schrijver van de Odyssee en de Ilias. De jonge Alexander kon verder goed paardrijden. Op jeugdige leeftijd voerde hij, op zijn paard Bucephalus, een leger van zijn vader aan. Zo was hij aanvoerder van de cavalerie in augustus 338 v.Chr. tijdens de Slag bij Chaeronea, waarbij de Macedoniërs de Grieken versloegen en zo de heerschappij over de Griekse poleis (steden) kregen.

Moord op vader

In 336 v.Chr., toen Alexander de Grote twintig jaar was, vermoordde een jongeman genaamd Pausanias van Orestis Alexanders vader Philippus tijdens het huwelijk van diens dochter (en de zus van Alexander) Cleopatra. Alexander volgde hierna zijn vader op en erfde niet alleen een goed getraind leger, maar ook de Griekse stadstaten die de Macedoniërs op Griekenland hadden veroverd. Zonder de basis die zijn vader legde, zo beklemtoont historicus Philip Freeman, zou Alexander er niet in geslaagd zijn om een wereldrijk te creëren. Philippus zorgde ervoor dat de meeste Griekse stadstaten onderworpen waren en had een uitgewerkt plan om het Perzische Rijk te veroveren, door de Griekse stadstaten in de winter van 338 en 337 v.Chr. militair te verenigen in de Korinthische Bond. Philippus werd vermoord, waarop Alexander besloot het plan van zijn vader uit te voeren.

Oorlog met Perzië

Nadat Alexander zijn macht in Griekenland gevestigd had, begon hij in 334 v.Chr. aan zijn veldtocht tegen het Perzië van koning Darius III (ca.380-330 v.Chr.). Na anderhalf jaar strijd versloeg Alexander de Perzen in een slag bij Issos in het huidige Turkije. Alexander behaalde hier met slechts 31.000 soldaten een ongelofelijke overwinning op Darius’ leger van een geschatte 108.000 tot (de hoogste schatting) 600.000 man. Tienduizenden tot misschien wel 100.000 Perzen – een zesde van hun leger – vonden de dood, tegenover ongeveer 5000 Macedoniërs. Waarbij aangetekend moet worden dat de grote getallen die in de oudheidkundige bronnen worden genoemd, vaak met een korreltje zout genomen moeten worden. Wanneer over bijvoorbeeld driehonderdduizend man gesproken wordt, wilde men daarmee vaak vooral aangeven dat het om een grote troepenmacht ging (ten opzichte van een veel kleinere).

Het jaar erna, in 332 v.Chr., trok Alexander verder naar het Midden-Oosten. Hij ging via de Fenicische eilandstad Tyrus en de stad Gaza het land Egypte binnen. Op 1 oktober 331 trof Alexander opnieuw Darius in de beroemde Slag bij Gaugamela. Opnieuw kwam Alexander als grote overwinnaar uit de strijd. Met een leger van naar verluidt 47.000 man versloeg Alexander de troepenmacht van Darius, die uit 120.000 tot 260.000 soldaten zou hebben bestaan. Kort hierna trok hij Babylon, Susa en Persepolis in. Toen koning Darius in juni 330 v.Chr. door zijn eigen generaal Bessos vermoord werd, stortte het Perzische Rijk in elkaar.

Huwelijken en kinderen

Hierna voerde Alexander de Grote enkele jaren een guerrillaoorlog in het huidige Oezbekistan en Kazachstan. Deze eindigden in enkele (vriendschaps)verdragen in 327 v.Chr. Onderdeel hiervan was onder meer een huwelijk van Alexander met Roxane van Bactrië (ca.340-310 v.Chr.), de dochter van de lokale leider Oxathres. Uit dit huwelijk werd vermoedelijk Alexanders zoon Alexander IV van Macedonië (323-309 v.Chr.) geboren, ook wel bekend als Aegus. Alexander stierf nog voor de geboorte van deze zoon. Alexander had ook nog een bastaardzoon bij Barsine, namelijk Herakles (327-309 v.Chr.). Tijdens de beroemde massabruiloft in Susa, in 324 v.Chr., trouwde Alexander nog met de prinsessen Stateira II (ook wel Barsine geheten, de dochter van Darius III) en Parysatis II (de dochter van Artaxerxes I).

Dé echte liefde van Alexander was echter zijn goede vriend en mogelijke minnaar Hephaiston, die ook een prinses huwde op de massabruiloft van Susa maar nog in datzelfde jaar om het leven kwam.

India en het einde van Alexander de Grote

In 327 v.Chr. trok Alexander de Grote India binnen. Bij de rivier Hydaspus versloeg hij de Indiase vorst Poros, maar mede vanwege het dramatische weer – voortdurende regenval – weigerden zijn mannen verder te trekken. Wat volgde was een genocidale terugtocht door de woestijn. Alexander raakte gewond, maar overleefde de barre terugtocht. Duizenden soldaten stierven.

Alexander keerde terug naar Babylon. Daar maakte hij nog oorlogsplannen, maar de dood haalde hem op 11 juni 323 v.Chr. in. Alexander stierf op 32-jarige leeftijd in Babylon, in het paleis van Nebukadnessar II. Zijn dood is omgeven met gissingen en raadsels. Stierf hij aan een longontsteking of longinfectie ten gevolge van een borstwond door een vijandelijke pijl? Of was er een andere doodsoorzaak?

Na Alexanders dood ontstond een machtsstrijd tussen generaals uit zijn leger, de Diadochen. Deze trokken uiteindelijk de macht naar zich toe, waarbij onder meer Alexanders vrouw en zoon vermoord werden. Vervolgens verdeelden zij het rijk onder elkaar.

Hellenistische beschaving

Alexander, die bij leven al een legende was en een soort goddelijke status had, stichtte in totaal zo’n zeventig steden. Dit in het huidige Egypte, Perzië, Centraal-Azië en India. Hiervan droegen er twintig zijn naam. De bekendste daarvan is Alexandrië in Egypte. De nieuwe steden werden centra voor de Griekse cultuur. Alexander de Grote zorgde zo voor de verspreiding van deze cultuur in het oosten, waarmee een nieuwe Hellenistische beschaving ontstond. In de veroverde gebieden werd het Grieks de zogenaamde lingua franca. Volgens sommige historici legde Alexander zo een basis waarop het Romeinse Rijk later gebouwd kon worden.

Bronnen ▼