Het is vandaag de dag misschien moeilijk voor te stellen, maar in 1972 keek de hele wereld gespannen uit naar een schaakwedstrijd. De Amerikaanse schaker Bobby Fischer onttroonde destijds de Russische wereldkampioen Boris Spasski. na die tijd kwam Fischer nog geregeld in het nieuws, maar dat had vaak nog maar weinig met schaken te maken.
Renzo Verwer schreef een beknopte biografie van de man die door velen beschouwd wordt als de grootste schakers aller tijden. Bij uitgeverij Aspekt verscheen onlangs een tweede herziene druk van dit boek.
In Bobby Fischer voor beginners worden de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van Fischer kort aangestipt. Natuurlijk gaat het over schaken, maar ook de periode na 1972 komt aan bod. Nadat Fischer wereldkampioen werd, trok de schaker zich terug en verwerd hij tot een rabiate antisemiet en anti-Amerikaan.
Sensatie
Fischer begon al op jonge leeftijd met schaken en bleek uitzonderlijk talentvol.
Hij was een sensatie in de schaakwereld, onder meer door zijn leeftijd, nationaliteit, volwassen speelstijl en de geur van rellen die altijd om hem heen hing. […] Al op zijn zestiende behoorde Fischer tot de tien beste schakers ter wereld.
De schaakwereld werd in de jaren veertig, vijftig en zestig gedomineerd door de Sovjet-Unie. Met Fischer hadden de Amerikanen plotseling ook een troef. Toen hij het in 1972 tegen regerend wereldkampioen Boris Spasski mocht opnemen, was er niet alleen interesse vanuit de schaakwereld. Als gevolg van de Koude Oorlog kreeg het duel een grote politiek lading, waardoor al snel gesproken werd van de ‘match van de eeuw’.
Het beladen duel, dat in Reykjavik werd gespeeld, begon opmerkelijk. Hoewel Fischer op tijd in IJsland was gearriveerd, kwam hij niet opdagen bij de openingsceremonie en de loting. Verwer stelt in zijn boek onterecht dat Fischer ook niet verscheen bij de eerste partij. Het openingsduel speelde de Amerikaan echter wel. Hij verloor die partij door een blunder in remisestelling.
Bij de tweede partij liet Fischer niet alleen zijn tegenstander maar de hele (schaak)wereld in vertwijfeling achter. De schaker kwam toen niet opdagen omdat de organisatie niet aan enkele nieuwe eisen wilde voldoen. Het kwam uiteindelijk zelfs zo ver dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger hem opbelde om hem over te halen te schaken.
Hoewel Spassky de mogelijkheid had de titel reglementair op te eisen, deed hij dit niet. Toen Fischer uiteindelijk toch aanschoof stond hij al op een 2-0 achterstand. De derde partij werd door Fischer gewonnen en uiteindelijk won hij het titelgevecht overtuigend met 12½ – 8½. Heel verrassend was dit niet. Hoewel Spassky wereldkampioen was, had Fischer voorafgaand aan de partij maar liefst honderd ELO-punten meer.
Na het wereldkampioenschap speelde Fischer twintig jaar lang geen officiële wedstrijd. Hij trok zich terug uit het schaak- en openbare leven. In 1975 was er nog wel sprake van een wedstrijd waarin hij zijn titel tegen Anatoli Karpov moest verdedigen. Fischer kwam echter onder meer met de eis dat er een andere puntentelling zou worden gehanteerd. De Russen gingen met deze en andere eisen niet akkoord. Karpov werd hierdoor zonder te spelen tot wereldkampioen gekroond.
He let American chess down…
De eigenzinnige Fischer had het inmiddels bij veel van zijn landgenoten wel verbruid. Zijn Amerikaanse collega Anthony Saidy was duidelijk in zijn oordeel:
He let American chess down… He let the other professionals down when he quit… Interest in the game began to lag on the part of the American public… so it was an abandonment.
Bobby Fischer voor beginners is toegankelijk geschreven en stelt geïnteresseerden in staat om in korte tijd toch een aardig beeld te krijgen van de beroemde en beruchte schaker. Voor wie dieper in de materie wil duiken is de lijvige biografie Eindspel – Het wonderbaarlijke van Bobby Fischer een aanrader.
Verwers boek bevat verschillende afbeeldingen, een resultatenoverzicht en enkele beroemde partijen van Bobby Fischer. Daarnaast bevat het boek ook enkele typefouten. Het is jammer dat die er in deze tweede herziene druk niet uit zijn gehaald.
Bekijk dit boek bij:
Documentaire over Bobby Fischer:
Openingsfoto: Een jonge Bobby Fischer (links) tijdens een partij tegen Jack Collins
