Net buiten de eerste stadsomwalling van Brussel liet Godfried met de Baard, Hertog van Lotharingen en eerste Hertog van Brabant in 1134 een kapel bouwen ter ere van Onze-Lieve-Vrouw. Het kleine bedehuisje werd door hem geschonken aan de monniken van het Heilig Graf die in het Franse Cambrai vertoefden. Op dezelfde plaats staat nu sinds 1210 de Kapellekerk.
Architecturaal aspect
De 68 meter lange kerk heeft de vorm van een Latijns kruis. In een hoek van de dwarsbeuk met het koorgedeelte zijn nog steeds enkele romaanse overblijfselen van de vroegere kapel zichtbaar. Medio dertiende eeuw werden er de eerste gotische bouwelementen aan toegevoegd. Daarna, tijdens de eerste decennia van de vijftiende eeuw, werd begonnen met de verdere uitbouw van het centrale schip in Brabantse gotiek en werd de kerk verder afgewerkt met niet minder dan twaalf kapellen. Tegelijkertijd verkreeg het godshuis ook een gotische toren. Na de beschieting van Brussel in 1695 door de Franse troepen onder leiding van maarschalk FranƧois de Neuville, duc de Villeroy (1644-1730) verkreeg de torenspits zijn huidige karakteristieke barokke bekroning. Het hoofdportaal werd op het einde van de negentiende eeuw door de Brusselse beeldhouwer Constant Meunier (1831-1905) versierd met afbeeldingen verwijzend naar de Heilige Drievuldigheid. Ongeveer in diezelfde periode werd het sombere kerkkoor voorzien van glas-in-loodramen geĆÆnspireerd op die van de kathedraal in het Franse Bouges.
Het interieur
De kerk herbergt een ware schat aan kunstvoorwerpen, historische bezienswaardigheden en indrukwekkende grafmonumenten. Zo valt bij het binnentreden van het godshuis onmiddellijk de prachtige beeldenrij op die de pilaren van de middenbeuk sieren. De sculpturen stellen de apostelen voor en zijn het werk van de befaamde beeldhouwers Duquesnoy de Jonge (ca. 1602-1654) en Lucas Faydāherbe (1617-1697). Ook de fraaie achttiende-eeuwse preekstoel met als centrale figuur de profeet Elia (1) is een lust voor het oog.
Het zijn evenwel de verscheidene praalgraven en de twaalf kapellen die een bezoek aan deze kerk meer dan interessant maken. Zo wordt aangenomen dat in de kapel van de Rozenkrans het lichaam van Pieter Bruegel de Oude (ca. 1520-1569) begraven ligt. Om de nagedachtenis van zijn vader te eren, vroeg zijn zoon Jan (bijgenaamd de Fluwelen Brueghel) later aan Pieter Paul Rubens (1577-1640) een doek te schilderen. Het schilderij, āChristus geeft de sleutel aan Petrusā, werd in 1765 verkocht aan het Rijksmuseum van Amsterdam. Momenteel verwijst enkel nog een vrij sobere gedenkplaat en een kopie van het oorspronkelijke doek naar de talentvolle schilder die Brueghel ontegensprekelijk was.
In de Sacramentskapel weet de bezoeker dan weer niet waar eerst kijken. Vooreerst is er het praalgraf van de familie Spinola (2), uitgevoerd door de Antwerpse beeldhouwer Pieter Denis Plummer (1688-1721). Boven de eikenhouten lambrisering zijn een vijftal zeventiende-eeuwe schilderijen te bewonderen met taferelen uit het leven van Christus, waaronder Ć©Ć©n van van de Vlaamse barokschilder Jacques dāArtois (ca. 1613-1686): āDe vlucht naar Egypteā. Centraal valt het altaar op in een typische Vlaamse renaissancestijl. Het vertoont een stralenkrans met in het midden een beeld van de Heilige Dorothea van CappadociĆ« (3). Verder is er nog het gedenkteken van de gildedeken Frans Anneesens die in 1719 op de Brusselse Grote Markt werd onthoofd wegens zijn vermeende betrokkenheid bij een volksoproer.
In een andere kapel, gewijd aan Margaretha van Antiochiƫ (4), is een prachtig retabel te zien uit het begin van de zestiende eeuw toegeschreven aan de Meester van Lombeek (zie eerder verschenen artikel : Houten kunstwerken voor de eeuwigheid) Het godshuis doet nu al verscheidene jaren dienst als parochiekerk voor de Poolse gemeenschap in Brussel. EƩn van de kapellen is sinds enige tijd dan ook opgedragen aan Onze-Lieve-Vrouw van Czȩstochowa (zie eerder verschenen artikel: De zwarte madonna van Czȩstochowa).
Opmerkelijk zijn eveneens de andere talrijke grafmonumenten, onder meer dat van Charles dāHovyne (1596-1671), voorzitter in onze gewesten van de private raad van de Spaanse koning Felipe IV. Het indrukwekkende zwart-wit marmeren praalgraf is een werk van de Brusselse beeldhouwer Jean Van Delen (ca. 1620-1703), schoonzoon en leerling van Lucas Faydāherbe. Een ander grafmonument behoort toe aan Karel Alexander, hertog van Croy (5), vermoord in 1624 in zijn paleis aan de Brusselse Ursulinestraat door zijn page die hij had beledigd. Hoeft het na dit alles nog gezegd te worden dat een bezoek aan Brussel onvolledig is zonder een bezichtiging van deze toch bijzondere kerk met haar boeiende geschiedenis en fraai interieurā¦?
(2) De Spinolaās waren een vooraanstaande en invloedrijke familie. Hun roots lagen in het Italiaanse Genua. EĆ©n van de beroemdste telgen uit dit geslacht is Ambrogio Spinola (1569-1630). Begin 17de eeuw trad hij als militair in dienst bij de Spaanse koning Felipe III. Deze stuurde hem met een aanzienlijke troepenmacht naar de opstandige Nederlanden. In de Zuidelijke Nederlanden herstelde hij al vlug de rust en consolideerde zo de macht van Aartshertog Albrecht van Oostenrijk. Later trok hij ten strijde tegen de Noordelijke Nederlanden en nam in 1625 de vestingstad Breda gewapenderhand in.
(3) Dorothea van Cappadociƫ is onder meer de patrones van de bloemisten, fruittelers en tuinlieden. Meestal wordt ze met haar attributen afgebeeld, een mandje en een zwaard. Haar feestdag wordt op 6 februari gevierd.
(4) Patrones van de verpleegkundigen, vroedvrouwen en aangeroepen door zwangere vrouwen. Haar naamdag wordt op 20 juli gevierd.
(5) Deze adellijke familie was oorspronkelijk afkomstig uit Picardiƫ. De telgen uit dit geslacht, meestal militairen en raadgevers van vorsten, speelden een belangrijke rol onder de Bourgondische hertogen en later onder de Habsburgers. Als militair verwierf Karel Alexander bekendheid bij de Slag van Nieuwpoort (1600) en later, tijdens de Dertigjarige Oorlog bij de Slag op de Witte Berg (1620).
