Hamas – Palestijnse islamitische beweging

8 minuten leestijd
Vlag van Hamas met de Sjahada
Vlag van Hamas met de Sjahada, de islamitische getuigenis (geloofsbelijdenis) die ook te zien is op de vlag van Saoedi-Arabië

De islamitische politieke en militante beweging Hamas werd in 1987 opgericht. De nationalistische beweging, die actief is op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook, streeft ernaar “Palestina te bevrijden van de Israëlische bezetting” en “een soevereine Palestijnse staat te vestigen”. De paramilitaire tak van Hamas wordt over het algemeen beschouwd als een terroristische beweging.

Hamas is een acroniem van Harakat Al-Muqawama Al-Islamia wat Islamitische Verzetsbeweging betekent. Het Arabische woord ḥamās (حماس) betekent iets als ‘opwinding’, ‘vuur’ of ‘fanatisme’. Het Hebreeuws kent een woord dat ongeveer hetzelfde klinkt: ḥāmās (חמס), wat kortweg ‘geweld’ betekent.

Izz ad-Din al-Qassam
De militaire tak van de beweging is vernoemd naar de islamitische prediker Izz ad-Din al-Qassam
De beweging splitste zich in 1987 af van de Moslimbroederschap (al-ichwan al-moeslimoen). Waar Israël, de Verenigde Staten, de Europese Unie en landen als Japan, Canada en Jordanië de (militaire tak van de) beweging bestempelen als een terroristische organisatie, beschouwen de aanhangers van de beweging de strijd van Hamas als legitiem verzet tegen een gewelddadige Israëlische militaire bezetting van de Westelijke Jordaanoever.

De beweging ontstond dus in 1987. December dat jaar ontlaadde de frustratie van veel Palestijnen zich in een collectieve opstand tegen de overheersing van Israël: de Eerste intifada (1987-1990). Sjeik Ahmed Yassin, Abdel Aziz al-Rantissi en Mohammad Taha – allen leden van de Palestijnse vleugel van de Moslimbroederschap – richtten de beweging in die periode op.

Hamas-betoging in 2006
Hamas-betoging in 2006 (CC BY-SA 2.5 – Soman)

Kortetermijndoel van Hamas is het verdrijven van Israëlische troepen uit bezette gebieden. Om dit te bereiken vuren aanhangers van de beweging vanuit Gaza sinds 2001 zogenaamde Qassam-raketten af op Israëlische troepen, kolonisten in Palestijns gebied en burgers in Israël. In veel Israëlische grenssteden wordt het openbare leven door deze aanvallen ontregeld. Op de lange termijn wil Hamas dat er een islamitische staat wordt gesticht in het historische Palestina en dat Israël wordt geëlimineerd. Sjeik Ahmad Yassin leidde de beweging tot 22 maart 2004. Hij werd toen uitgeschakeld door het Israëlische leger.

Aanvankelijk waren sjeik Ahmad Yassin en zijn kompanen vooral actief op sociaal vlak. Yassin en zijn aanhangers lieten scholen, ziekenhuizen en religieuze centra bouwen en ontvingen zelfs steun van de Israëlische overheid. Volgens sommigen steunde de Israëlische regering Yassin om op die manier de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) te ondermijnen. Door deze projecten werden Yassin en zijn aanhangers geliefd bij veel Palestijnen. Nadat de Eerste Intifada in 1987 afgekondigd was, richtten de leden Hamas op en begonnen ze gewelddadige activiteiten te ontwikkelen. Zo werden bijvoorbeeld Palestijnse collaborateurs of verdachten van collaboratie door leden van Hamas vermoord.

Yitzchak Rabin, Bill Clinton en Yasser Arafat tijdens de Oslo-akkoorden, 13 september 1993 (Publiek Domein - wiki - Vince Musi / Witte Huis)
Yitzchak Rabin, Bill Clinton en Yasser Arafat tijdens de Oslo-akkoorden, 13 september 1993 (Publiek Domein – wiki – Vince Musi / Witte Huis)

Oslo-akkoorden

In 1993 werden de Oslo-akkoorden ondertekend. In dit akkoord werd onder meer vastgesteld dat het Israëlische defensieleger zich terug zou trekken uit de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever en dat de Palestijnen recht kregen op zelfbestuur door de vorming van de Palestijnse Autoriteit (PA). De Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever werden in drie delen ingedeeld. Een deel kwam onder bestuur van de PA, een ander deel kwam eveneens onder bestuur van de PA maar zou wel onder Israëlisch militair bewind komen en het laatste deel kwam onder bestuur van de regering van Israël. De akkoorden werden namens de PA ondertekend door Mahmoud Abbas van de PLO. Premier Simon Peres tekende voor de regering van Israël.

Kaart van de Gazastrook, 2009
Kaart van de Gazastrook, 2009 (CC BY-SA 3.0 – Gringer – wiki)
In het Palestijnse gebied zelf werden de Oslo-akkoorden verdeeld ontvangen. Zo accepteerde Fatah (de Palestijnse politieke beweging van Mahmoud Abbas) de akkoorden wel, maar Hamas niet. De beweging van sjeik Ahmed Yassin, die van mening was dat de PLO veel te veel had weggegeven, ging vooral niet akkoord omdat ze de staat Israël niet wilde erkennen.

Militair en politiek

Hamas heeft een militaire en een politieke tak. De militaire tak bestaat uit de Izz ad-Din al-Qassam Brigades. Deze militante groep werd in 1992 opgericht en is vernoemd naar de islamitische prediker Izz ad-Din al-Qassam (1882-1935) die in de jaren dertig van de vorige eeuw berucht was vanwege gewelddadige aanslagen op Joodse en Britse doelen in het Brits Mandaat Palestina en Frans Mandaat Syrië.

Doelstelling bij oprichting van deze tak was om een solide militaire organisatie op te zetten waarmee de acties van Hamas ondersteund konden worden. Volgens persbureau Reuters beschikt Hamas over ongeveer 25.000 strijders en enkele duizenden Qassam-raketten.

Positie

Een overdaad aan vrienden heeft Hamas niet. Ook niet in de Arabische wereld. Veel Arabische landen zijn beducht voor de radicale kant van Hamas, de zelfmoordaanslagen en liquidaties. In Jordanië is de beweging zelfs verboden. Wel gesteund wordt de beweging door Iran, de grootste geldschieter van de beweging. Daarnaast onderhield ook de president van Venezuela, Hugo Chávez, goede betrekkingen met Hamas en de beweging krijgt steun van de Libanese politieke partij en militante beweging Hezbollah. In het westen wordt eigenlijk alleen de Fatahpartij van Mahmoud Abbas erkend als autoriteit. Deze politieke beweging heeft overigens ook een militaire tak, de Al-Aqsa Martelarenbrigade, die door verschillende landen als terroristisch is aangemerkt.

Politiek

Na de dood van Yasser Arafat op 11 november 2004 werden op 9 januari 2005 presidentsverkiezingen gehouden waarbij de voormalig premier Mahmoud Abbas tot president werd gekozen. Op 24 januari 2006 werden voor het eerst sinds 1996 weer parlementsverkiezingen gehouden. Hamas won de verkiezingen en vormde een regering. Tegen het eind van dat jaar raakte Hamas en de andere grote politieke Palestijnse partij, Fatah, met elkaar in conflict. Maart 2007 trad er een nieuwe regering aan, bestaande uit verschillende politieke partijen waaronder Hamas en Fatah.

Logo van Hamas
Logo van Hamas (CC BY-SA 4.0 – wiki)
Juni 2007 werd de Palestijnse regering van nationale eenheid ontbonden. President Abbas deed dit nadat coalitiegenoot Hamas de Gazastrook bijna volledig onder haar macht had gekregen en de troepen van de PA en aanhangers van Fatah had verslagen en verjaagd. De Palestijnse gebieden vielen hiermee uiteen in twee delen waarbij Hamas het voor het zeggen kreeg in Gaza en Fatah op de Westelijke Jordaanoever. Na deze wending werd de Israëlische en internationale blokkade van Gaza aangescherpt. Ook Egypte sloot de grens met Gaza en zegt dat te blijven doen zolang de troepen van Abbas de grens niet bewaken.

De vanwege een moordaanslag naar Qatar uitgeweken Khaled Mashal is tegenwoordig de politiek leider van Hamas. Ook Ismail Haniya treedt in de praktijk echter veelvuldig op als leider van de beweging. Mohammed Deif is de militaire leider.

Palestijnse raket, oktober 2023
Palestijnse raket, oktober 2023 (CC BY 4.0 – Fars Media Corporation – wiki)

2023

In oktober 2023 voerde Hamas een uitgebreide operatie uit waarbij aanvallen vanaf land, zee en lucht werden uitgevoerd. Hierbij werd extreem geweld gebruikt, met name gericht tegen burgers. Zo voerden militieleden bijvoorbeeld een aanval uit op een muziekfestival in Urim, op zo’n dertig kilometer van de Gazastrook. Hierbij werden honderden festivalgangers gedood. Ook drongen Hamas-strijders verschillende dorpen in de grensstreek binnen en werden bewoners vervolgens vermoord of gegijzeld. Verder werden, met name vanuit de Gazastrook, duizenden raketten op Israël afgevuurd. Militair leider Mohammed Deif gaf de operatie de codenaam Operatie al-Aqsa-storm en sprak van een oorlog. Als redenen voor de aanval noemde hij de jarenlange bezetting, de uitbreiding van nederzettingen op de Westoever en het toegenomen geweld aldaar.

Voor het eerst sinds de Jom Kipoeroorlog van 1973 riep Israël na de aanvallen officieel de staat van oorlog uit. De Israëlische krijgsmacht riep vervolgens 300.000 reservisten op, de grootste mobilisatie van het land ooit.

Handvest van Hamas

In 1988 publiceerde de beweging een handvest dat beschouwd wordt als ideologisch en politiek manifest. Het handvest bevat een introductie, zesendertig artikelen, vijf hoofdstukken en een epiloog. In de tekst zijn veel verwijzingen naar Koranverzen te vinden. Daarnaast worden bijvoorbeeld de beruchte Protocollen van de Wijzen van Zion aangehaald.

Enkele belangrijke onderdelen van het handvest van 1988:

  • Inleiding: “Israël zal bestaan ​​en zal blijven bestaan ​​totdat de islam het vernietigt, net zoals het anderen daarvoor heeft uitgewist” (citaat van de islamitisch geestelijke Hassan al-Banna)
  • Artikel 6: De Islamitische Verzetsbeweging is een vooraanstaande Palestijnse beweging, die trouw aan Allah is, en de islam als levenswijze aanneemt. De beweging streeft ernaar de vlag van Allah over elke centimeter van Palestina te hijsen, want onder de vleugel van de islam kunnen volgelingen van alle religies veilig naast elkaar bestaan, waar het hun leven, bezittingen en rechten betreft. Bij afwezigheid van de islam zal er veel strijd zijn, zal de onrechtvaardigheid zich verspreiden, zal het kwaad de overhand nemen en zullen er schisma’s en oorlogen uitbreken.
  • Artikel 7: De Islamitische Verzetsbeweging streeft naar de verwezenlijking van de belofte van Allah, hoe lang dat ook mag duren. De Profeet, Allah zegene hem en schenk hem redding, heeft gezegd: “De dag des oordeels zal niet aanbreken, totdat de moslims de Joden bevechten (de Joden doden), totdat de Jood zich zal verschuilen achter stenen en bomen. De stenen en bomen zullen zeggen: “O moslims, o Abdulla, er staat een Jood achter mij, kom en dood hem.”
  • Artikel 13: Er is geen oplossing voor de Palestijnse kwestie behalve via de Jihad. Initiatieven, voorstellen en internationale conferenties zijn allemaal tijdverspilling en nutteloze inspanningen. Het Palestijnse volk weet wel beter dan ermee in te stemmen dat er met zijn toekomst, rechten en lot wordt gespeeld.
  • Artikel 20: Met hun nazi-praktijken maakten de joden geen uitzondering voor vrouwen of kinderen. Hun beleid om angst te zaaien is op iedereen gericht. Ze bestrijden mensen door hun middelen van bestaan te vernietigen, hun geld te stelen en hun eer te bedreigen. De manier waarop ze mensen behandelen is vergelijkbaar met het gedrag van de ergste oorlogsmisdadigers. Deportatie uit het thuisland is een vorm van moord.
  • Artikel 28: De zionistische invasie is een wrede invasie. […] We moeten niet vergeten elke moslim eraan te herinneren dat toen de Joden in 1967 de Heilige Stad veroverden, zij op de drempel van de Aqsa-moskee stonden en verkondigden: “Mohammed is dood en zijn nakomelingen zijn alle vrouwen”. Israël, jodendom en Joden hebben de islam en alle moslims uitgedaagd. “Moge de lafaards nooit slapen.”
  • Artikel 32: Het verlaten van de conflictcirkel met het zionisme is een daad van hoogverraad; allen die zich daaraan schuldig maken zullen worden vervloekt.
  • Artikel 34: Palestina is de navel van de aardbol en het kruispunt van de continenten. Sinds het begin van de geschiedenis is het het doelwit geweest van expansionisten. […] Zij hebben meer dan eens hun oog laten vallen op Palestina, dat zij met hun legers hebben aangevallen.

Link: Volledige Handvest (Engelstalig)


Beginselverklaring

In 2017 publiceerde Hamas een (iets minder religieus getinte) beginselverklaring. De beweging wekte de indruk een gematigder koers te willen varen. Hamas slaat in het document een iets andere toon aan en stelt de oprichting van een Palestijnse staat na te streven bínnen de grenzen van 1967. Daaruit leidden sommigen af dat Hamas niet langer uit zou zijn op de totale vernietiging van Israël. Verder verklaart de beweging zich in de beginselverklaring onafhankelijk van de moslimbroederschap.

Historiek is een onafhankelijk online geschiedenismagazine voor een breed publiek. We willen geschiedenis en actualiteit met elkaar verbinden en geschiedenisverhalen gratis toegankelijk maken. Steun ons werk

Recent gepubliceerd

Reageer

Abonneer
Stuur mij een e-mail bij
guest
0 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 54.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
0
Reageren?x
×