Herinneringskistje van Cornelis Johannes Krayenhoff

Op 18 juni 2015 was het 200 jaar geleden dat de Slag bij Waterloo plaatsvond. Deze slag bepaalde het lot van Europa en betekende het definitieve einde van Napoleons keizerrijk. Mede daarom spreekt de Slag bij Waterloo nog steeds tot de verbeelding. Boekenkasten zijn er over volgeschreven en tot op de dag van vandaag spelen re-enactors de slag elk jaar weer na in een groots spektakel. Het grootste schilderij van het Rijksmuseum verbeeldt die Slag bij Waterloo. De schilder Jan Willem Pieneman heeft een cruciaal moment in de strijd vastgelegd: de Engelse bevelhebber Wellington hoort dat Pruisische hulp onderweg is en weet dat de overwinning nu nabij is. De Nederlandse kroonprins, de latere koning Willem II, ligt gewond op een brancard. Zijn moedige optreden bezorgde hem de bijnaam ‘de Held van Waterloo’. Rondom dit imposante schilderij brengt het Rijksmuseum in de zomer van 2015 verschillende oud-strijders bijeen. Ze zijn vastgelegd op het schildersdoek, op oude foto’s en zelfs in opgezette vorm aanwezig. Het paard van de Prins van Oranje, Wexy, is dankzij het Koninklijk Huisarchief in het museum te zien, als de ooggetuige van Waterloo bij uitstek! Een serie van 6 artikelen besteedt aandacht aan enkele ‘Waterloo-objecten’ en hun geschiedenis.

Herinneringskistje van Cornelis Johannes Krayenhoff: gewond bij Waterloo

In 1895 verwierf het Rijksmuseum een opmerkelijk kistje met persoonlijke voorwerpen van ritmeester commandant Cornelis Johannes Baron Krayenhoff. Na de Slag bij Waterloo stelde Krayenhoff het kistje samen met objecten die getuigen van zijn heldhaftig optreden in Waterloo.

De voorwerpen uit het kistje van ritmeester commandant Cornelis Johannes Krayenhoff herinneren aan het moment waarop hij ernstig gewond raakte op het slagveld van Waterloo. Op 18 juni omstreeks 16.00 uur in de middag gebeurde het. Door een kogelregen begaf zijn derde paard het, terwijl Krayenhoff op datzelfde moment werd getroffen door een kartetskogel in de buik.

Lang lag Krayenhoff niet op het slagveld, hij werd diezelfde dag nog overgebracht naar Brussel. In hospitalen, kazernes, kerken en huizen vingen inwoners de gewonden massaal op. Krayenhoff kwam terecht in de herberg Le dragon volant op de Vismarkt, waar chirurg May de kogel de volgende ochtend uit zijn buik verwijderde.

In 1815 had de 27-jarige Krayenhoff er al een lange militaire loopbaan opzitten. Op de leeftijd van 11 jaar was hij in Hollandse dienst getreden als kadetkanonnier. Tijdens de napoleontische campagnes vocht hij zowel tegen als voor Napoleon. Aan geallieerde zijde trok hij eerst in Pruisen en Spanje ten strijde. Bij de inlijving van het Koninkrijk Holland bij Frankrijk moest Krayenhoff echter het Franse leger dienen. Zo maakte hij in 1812 de barre veldtocht in Rusland mee totdat hij krijgsgevangen werd genomen. Twee jaren bracht hij in gevangenschap door. Toen Krayenhoff terugkeerde naar zijn geboortestreek, waren de tijden veranderd. Napoleon Bonaparte was verbannen naar Elba en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was in de maak. Krayenhoff trad opnieuw in Nederlandse dienst, deze keer als ritmeester bij het tweede regiment lichte dragonders. Bij de terugkeer van Napoleon in 1815 begaf hij zich voor een laatste keer op het strijdtoneel.

Peroonlijke herinnering

De Slag bij Waterloo maakte grote indruk op de 27-jarige jongeman. Hij bewaarde de materiële overblijfselen van zijn opgelopen wonde nauwkeurig in een kistje waarin hij behalve de kogel, ook zijn doorboorde patroontas en een stukje van zijn gehavende mantel opborg. De objecten vertegenwoordigden voor hem een persoonlijke herinnering aan zijn moedige krijgsverrichtingen. Krayenhoff beschouwde de veldslag ongetwijfeld als de bekroning op zijn vaderlandse diensten. Deze strijd had over het lot van het prille Koninkrijk der Nederlanden beslist en diezelfde natie was hem daar erkentelijk voor. In juli van het jaar 1815 werd hij beloond met een benoeming als ridder in de vierde klasse van de Militaire Willems-orde, een prestigieus militair eerbewijs dat kort voor de Slag bij Waterloo was ingesteld. Krayenhoff liet ook een gedetailleerd verslag van zijn ervaringen vóór, tijdens en na de slag bij Waterloo na.

Dat deze voorwerpen voor de Waterloostrijder ongelofelijk belangrijk waren, blijkt uit de inscriptie die later met olieverf werd aangebracht op de kogel:

‘18 juny 1815 Veldslag by Waterloo Corneille. Jean. Baron Krayenhoff. Ritm. Komm.t 2e F. sc.: Regt Ligte Dragonders n°4 in de buik gewond.’

Wie deze kogel heeft bewerkt, is niet bekend. Waarschijnlijk nam Krayenhoff zelf het initiatief om zijn heldenmoed op de kogel te vereeuwigen. De zoon van de Waterloostrijder Johan Elias Anne Rudolph Baron Rom Krayenhoff schonk het kistje in 1895 aan het Rijksmuseum.

In 1865 werd de Slag bij Waterloo op grote schaal herdacht in Nederland. Op verschillende plaatsen kwamen er door privé-initiatief stoeten en feestelijkheden tot stand. Oud-strijders waren daarbij nauw betrokken. In Leiden vond op 27 juni een nationale herdenkingsplechtigheid plaats om de overlevende veteranen in de bloemetjes te zetten. Willem III had kort daarvoor het Zilveren Kruis ingesteld voor de oud-strijders die het land tussen de jaren 1813 en 1815 hadden gediend. Zij trokken dan ook in grote getalen naar Leiden om deze onderscheiding in ontvangst te nemen. Het gedenkfeest was tevens bedoeld als viering van het vijftigjarige jubileum van de Militaire Willems-Orde. Krayenhoff zou het zelf helaas niet meer meemaken. Op 21 juni 1865 overleed hij, zes dagen vóór de plechtigheid.

~ Jolien Gijbels – Rijksmuseum Amsterdam

Meer berichten uit deze rubriek