Hugues de Payns – Eerste grootmeester van de Tempeliers

Hugues de Payns, een Franse edelman die zich in 1096 aansloot bij Godfried van Bouillon om met een kruisvaardersleger in het Heilig Land Jeruzalem te heroveren op de moslims, verzekerde zich van een plaats in de geschiedenisboeken toen hij de eerste grootmeester werd van de Orde van de Tempeliers. Het relaas:

Payns’ jeugd en jonge jaren

Zowel over Payns’ jeugd als over zijn vroege jaren is tot op heden weinig met zekerheid bekend. Ook latere geschriften van kroniekschrijvers vermelden vrijwel niets over Payns’ eerste levensjaren. Op een betrouwbare informatiebron hoe zijn verdere levensloop verliep was het wachten op een boekwerk waarin aartsbisschop Willem van Tyrus (ca. 1130-1185) de geschiedenis beschreef van de Eerste Kruistocht en de rol die Payns hierin speelde. Intussen zijn de meeste historici het er wel over eens geworden dat Payns naar alle waarschijnlijkheid begin 1070 geboren werd nabij Troyes, een stadje in het noordoosten van Frankrijk in het huidige departement Aube dat deel uitmaakt van de regio Champagne-Ardenne.

Het verdere verhaal

Om de pelgrims op weg naar Jeruzalem te beschermen en de bedevaartroutes naar de heilige plaatsen te beveiligen, stichtte Payns in 1118 samen met enkele andere ridders, waaronder Godfried van Sint-Omaars en André de Montbard, de Orde van de Tempeliers, officieel de “Pauperes commilitones Christi Templique Salomonici” of vertaald in het Nederlands “De Orde van de Arme ridders van Christus en de Tempel van Salomon”. De op militaire leest geschoeide broederschap legde kort daarna bij Gamond van Picquigny (ca. 1069-1128), de Latijnse patriarch van Jeruzalem, de kloostergeloften af van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid.

Veel, voornamelijk Franse ridders, voelden zich aangetrokken tot het ideeëngoed van de Orde en sloten zich aan bij de Tempeliers, waardoor de orde al snel flink groeide. Die onverwachte aangroei dreigde echter de financiële en materiële middelen van de Orde uit balans te brengen. Payns besloot daarom via Frankrijk naar Engeland en Schotland af te reizen om daar geld in te zamelen voor de Tempeliersorde. Op zijn verdere tocht door Europa, die hem ook langs onze contreien bracht, richtte hij de eerste commanderijen van de Tempeliers op. Meestal waren dat herenboerderijen of grote hoeves met uitgestrekte landerijen, akkers of weilanden die mede moesten instaan voor de bevoorrading van de Orde in voedsel, paarden, wapens en ander noodzakelijk materiaal. Op het hoogtepunt van hun macht telde de Orde verspreid over geheel Europa meer dan honderd commanderijen en bijhuizen die samen met andere bezittingen mede de basis vormden van hun immens fortuin.

Een nieuwe status

Al verscheidene jaren ijverde Payns om “zijn” ridderorde, die intussen was uitgegroeid tot een goed getrainde en te duchten strijdmacht, officieel te laten erkennen door de Katholieke Kerk. Op 13 januari 1129 was het dan zover en vond in Troyes onder leiding ven de pauselijke legaat, kardinaal Mathieu van Albano, het Concilie plaats dat zich moest uitspreken over het al dan niet erkennen van de Tempeliers als een christelijke ridderorde. Tijdens de besprekingen was het vooral de invloedrijke abt Bernardus van Clairvaux (1090-1153) die zich ontpopte tot een vurig pleitbezorger ten gunste van de Tempeliers. Toen na afloop van het Concilie de Katholieke Kerk bij monde van paus Honorius II (1060-1130) de Tempeliersorde officieel erkende haalde Hugues de Payns eindelijk zijn slag thuis.

Lang kon hij echter niet van zijn succes genieten. Payns kwam op 24 mei 1136 na bijna twintig jaar grootmeester te zijn geweest van de Tempeliersorde op 66-jarige leeftijd te overlijden. Hij werd opgevolgd door Robert de Craon (ca. 1099-1147), een telg uit een oud Frans adellijk geslacht.

Hoe het de Orde daarna verging

De enorme rijkdom die de Tempeliers in de loop der jaren bij elkaar had verzameld, werd uiteindelijk hun ondergang. De Franse koning Filips de Schone die zich maar al te graag de bezittingen van de ridderorde wilde toe-eigenen, wist paus Clemens V ertoe te bewegen de Tempeliersorde op beschuldiging van ketterij en duivelsaanbidding te laten ontbinden. De intriges van de koning misten hun doel niet en op 18 maart 1314 stierf Jacques de Molay, de 23ste en laatste grootmeester van de Orde in Parijs op de brandstapel. Zijn dood betekende meteen ook het officiële einde van de Tempeliers…

Gerelateerd: Filips IV van Frankrijk – Intrigant en autocratisch heerser
…en: De Kruistochten – Samenvatting, tijdlijn, gevolgen
Boek: De Tempeliers – Dan Jones