De M4 Sherman-tank was tussen 1942 en 1945 het middelzware ‘werkpaard’ van de geallieerden. De Panzerkampfwagen (Panzer) IV was de belangrijkste middelzware tank van Hitler-Duitsland tussen 1939 en 1945. Dit artikel probeert antwoord te geven op de vraag welke tank beter was gelet op bepantsering, vuurkracht, snelheid en productieaantallen.

M4 Sherman-tank

De M4 Sherman-tank was een middelzware tank die het Amerikaanse leger vanaf 1942 inzette tegen de Asmogendheden. Talloze modificaties van de tank werden ontwikkeld. De belangrijkste modellen hadden een 75mm of een 76mm kanon. De M4 Sherman-tank werd voor het eerst in Noord-Afrika ingezet. Daar toonde het voertuig aan dat het in staat was de Duitse Panzers (I, II, III en IV) uit te schakelen. De tank werd tijdens de Tweede Wereldoorlog aan nagenoeg alle fronten ingezet. Ook na de oorlog diende de tank in de legers van verschillende landen.

Bepantsering

De bepantsering van de meeste M4-Sherman modellen bedroeg ongeveer 51 tot 63.5mm staal aan de voorkant van het voertuig en 38mm staal aan de zijkanten van de romp. De zijkanten van de koepel waren bij latere modellen voorzien van plusminus 63.5mm staal. De schuine vormgeving van de voorkant zorgde ervoor dat de staaldikte toenam, waardoor de kans dat vijandelijke pantsergranaten afketsten werd vergroot. De nieuwste M4 Sherman-tanks (M4A3E8) hadden een frontale koepelbepantsering van 88.9mm. Het pantser was in staat Duitse tankgranaten met een kaliber van 20, 37 en 50mm tegen te houden. De zijkanten waren echter kwetsbaar voor Duits 50mm antitankvuur (vooral de 5 cm KwK 39 L/60 vormde een bedreiging). Vooral het Duitse 7,5 cm PaK 40 geschut en de grotere 8,8 cm FlaK 18/36/37 stonden erom bekend dat ze in staat waren de M4 Sherman tot op lange afstand uit te schakelen. Kleine aantallen M4 Sherman-tanks werden speciaal ontwikkeld met extra dik pantser zoals de M4A3E2 ‘Jumbo’. Een aantal M4 Sherman-tanks werd uitgerust met zandzakken of extra staalplaten, die door de bemanningsleden op de voorkant van de tank werden aangebracht.

Vuurkracht

De hoofdbewapening van de eerste M4 Sherman-modellen bestond uit een 75mm geschut dat in staat was pantsergranaten, brisant munitie en rookgranaten af te vuren. Het 75mm M3 kanon van de vroege M4 Sherman productievarianten was in staat de meeste Duitse tanks tot op lange afstand te vernietigen. Het maximale penetratievermogen van de 75mm granaten (M61 en M72 munitie) bedroeg plusminus 88 tot 109 mm staal tot op een afstand van honderd meter en plusminus 51 (M72) tot 59 mm (M61) staal tot op een afstand van twee kilometer. Het 75mm kanon, waarmee een groot deel van de M4 Sherman-tanks werd uitgerust, stond erom bekend dat het in staat was met brisant munitie grote schade aan te richten. Tegen vijandelijk antitankgeschut, infanterie en licht gepantserde doelen was het kanon dan ook zeer effectief. Tegen zwaardere Duitse tanks zoals de Panther en de Tiger-tank was het kanon vanaf de voorkant vrijwel nutteloos: de pantsermunitie was niet in staat om vanaf (relatief) korte afstand de voorkant van beide Duitse tanks te doorboren. De Duitse tanks konden daarentegen de Sherman al tot op een afstand van twee of drie kilometer vernietigen. Nieuwe bewapening in de vorm van een verbeterd 76mm M1 kanon werd in sommige M4 Sherman-tanks gemonteerd. Dat 76mm wapen was in staat dikker staal te doorboren (125mm staal tot op een afstand van honderd meter met M62 pantsermunitie) en kon de Duitse tanks tot op grotere afstand uitschakelen (vooral de wolfraammunitie was zeer krachtig). Toch toonde de praktijk soms anders aan: geregeld ketsten 76mm granaten af van de voorkant van de zwaardere Duitse tanks. Toch waren de zijkanten van de Duitse tanks kwetsbaar voor 76mm vuur. De nieuwste M4 Sherman modellen konden echter vanaf grotere afstand vernietigd worden door de genoemde Duitse tanks. Britse troepen monteerden een eigen 76.2mm geschut (17-pdr) op M4 Sherman-tanks dat een hoger penetratievermogen had vergeleken met het Amerikaanse 76mm kanon.

Snelheid

Productieaantallen

In totaal werden plusminus 49.000 tot 50.000 M4 Sherman-tanks geproduceerd. Van dat aantal werd een deel uitgerust met 76mm kanonnen. Het grootste aantal M4 Sherman-tanks bestond uit de M4A2 (75mm). Daarvan werden er 8053 exemplaren geproduceerd. Sommige M4 Sherman-tanks waren mijnenruimers of raketwerpers.

Panzerkampfwagen IV

De Panzerkampfwagen IV (Panzer IV) vormde de ‘ruggengraat’ van de Wehrmacht en de Waffen-SS tussen 1939 en 1945. De tank werd in verschillende varianten geproduceerd (Ausführung: versie). Voorbeelden zijn de Panzerkampfwagen IV Ausf. A, B, C, D, E, F, G, H en J. In 1940 was de Panzer IV de sterkste tank van Hitler-Duitsland. De tank had een relatief grote vuurkracht, maar was niet zo goed gepantserd. Naarmate de oorlog vorderde kreeg de Panzer IV krachtigere bewapening, dikkere bepantsering, extra staalplaten en talloze andere modificaties (koepel, rookuitlaten, bredere rupsbanden, etc.). De tank werd ook nog na afloop van de oorlog ingezet.

Bepantsering

De bepantsering van de meeste Panzer IV modellen bestond uit 20 tot 50mm staal. De Panzerkampfwagen IV Ausf. F1 had een frontale staalbeplating van 50mm. Latere versies zoals de Ausf. H en J waren voorzien van 80mm frontaal staal aan de voorkant van de romp en 50mm staal aan de voorkant van de koepel. De zijkant bleef zwak (20-30mm). Over het algemeen kan worden gesteld dat de bepantsering van de Panzer IV aan de voorkant redelijk tot goed was en de bepantsering aan de zij- en achterkant relatief zwak. De bepantsering was niet voldoende in staat om 75mm of 76mm granaten van de M4 Sherman-tanks tegen te houden. De zijkant en de achterkant van de Panzer IV waren kwetsbaar tot op een afstand van enkele kilometers. De poging van het Duitse leger om Schürzen (zijplaten) te monteren was voor een deel effectief tegen lichte antitankwapens en holle lading. Toch boden die extra staalplaten geen bescherming tegen de pantsermunitie van tanks.

Vuurkracht

De bewapening van de eerste Panzer IV modellen bestond uit een kort 75mm L/24 geschut dat vooral effectief was om brisant munitie af te vuren en licht gepantserde doelen uit te schakelen. Met holle lading kon het wapen goed gepantserde tanks uitschakelen. De pantsermunitie was over het algemeen niet in staat om tanks zoals de Sovjet T-34 en de zware KV uit te schakelen. In 1942 en 1943 kregen veel Panzer IV voertuigen een langer 75mm L/43 kanon dat zeer krachtig was. Dat kanon had met de Panzergranate 39 pantsermunitie een penetratievermogen van plusminus 133 mm staal tot op een afstand van honderd meter en 85 mm staal tot op een afstand van twee kilometer. Het kanon was in staat alle geallieerde tanks zoals de M4 Sherman uit te schakelen. Een upgrade in de vorm van het 75mm L/48 kanon voor de Panzer IV zorgde ervoor dat de mondingssnelheid van granaten en het penetratievermogen toenam (enkele millimeters). De nieuwste, in kleine aantallen beschikbare wolfraammunitie was beter in staat het pantser van de zwaarste geallieerde tanks zoals de M26 Pershing en de Sovjet Jozef Stalin (JS) te doorboren.

Snelheid

De Maybach HL 120 TRM 12 cilinder benzinemotor leverde 300 pk. De Panzer IV bereikte een snelheid van plusminus 30 tot 42 kilometer per uur (maximaal 38 kilometer per uur wordt door sommige bronnen genoemd). Op onverhard terrein bedroeg de snelheid plusminus 16 kilometer per uur.

Productieaantallen

In totaal werden plusminus 8500 tot 9000 Panzer IV voertuigen geproduceerd. Dat aantal valt in het niet vergeleken met de productiestatistieken van de M4 Sherman-tank.

Conclusie

Wat betreft vuurkracht kunnen we stellen dat de latere Panzer IV voertuigen beter waren dan de met 75mm kanonnen uitgeruste M4 Sherman-tanks en gelijk waren aan of iets minder goed waren dan de met 76mm kanonnen uitgeruste M4 Sherman-tanks (het ligt aan het munitietype). Wat betreft de bepantsering waren de tanks ongeveer gelijk: het verschil van 8mm aan de zijkant van de romp is minimaal. Een voordeel van de M4 Sherman-tank was het feit dat het frontale pantser in een hoek was gemonteerd dat ervoor zorgde dat granaten sneller afketsen. Het feit dat sommige Panzer IV modellen extra staalplaten kregen tegen lichte antitankwapens en holle lading was een groot pluspunt. De M4 Sherman-tank en de Panzer IV waren ongeveer even snel. Wat betreft productiecriteria is de M4 Sherman-tank superieur: de M4 Sherman werd op veel grotere schaal geproduceerd dan de Duitse Panzer IV.

Geconcludeerd kan worden dat de M4 Sherman-tank en de Panzer IV over het algemeen, technisch gezien, tegen elkaar opgewassen waren. De training van de tankbemanning was daarom bij confrontatie van doorslaggevend belang.

Ook interessant: Hitlers stalen vuist: de evolutie van het Duitse tankwapen 1939-1945
…en: De M4 Sherman-tank: succes of mislukking?
Boek: Opkomst en ondergang van de Duitse Panzerwaffe

Bronnen ▼