Marcus Vipsanius Agrippa (ca. 64-12 v.Chr.)

Marcus Vipsanius Agrippa, Romeins staatsman en generaal. Vriend en raadsman van keizer Augustus.

Marcus Vipsanius Agrippa werd rond 64 voor Christus geboren in Dalmatië, een streek in het huidige Kroatië die destijd deel uitmaakte van het Romeinse Rijk. Op de retorenschool in Rome leerde hij Caesar’s achterneef Octavianus (de latere keizer Augustus) kennen. Samen met hem reisde hij in 45 voor Christus af naar Apollonia om aan Caesar’s veldtocht tegen de Parthen deel te nemen en om te studeren. Toen hen in 44 voor Christus het bericht bereikte dat Gaius Julius Caesar in het senaatsgebouw was vermoord, reisden de twee vrienden af naar Rome. Onderweg vernam Octavianus dat hij door Caesar in zijn testament als zoon was aangenomen en hiermee de erfgenaam was van zijn titel en vermogen.

Marcus Agrippa stond Octavianus in Rome bij in diens strijd om de macht tegen Marcus Antonius. In 43 voor Christus werd hij volkstribuun en een jaar later nam hij deel aan de Slag bij Philippi, een veldslag tussen de troepen van het Tweede Triumviraat. Marcus Agrippa streed aan de zijde van Marcus Antonius en Octavianus. Tijdens de slag werden Caesar’s moordenaars Brutus en Cassius verslagen.

In 39 of 38 voor Christus werd Agrippa aangesteld als stadhouder van Gallia Transalpina (een gebied dat ongeveer heel Gallië besloeg, met uitzondering van Gallia Cisalpina). In die hoedanigheid onderwierp hij de Aquitani. Daarnaast bracht hij de Germaanse stam van de Ubiërs over naar de linker Rijnoever. Oppidum Ubiorum werd hier hun hoofdstad (nu Keulen).

Agrippa werd hierna door Augustus teruggeroepen om het bevel te voeren over de oorlog tegen Sextus Pompeius, die in 37 v.Chr. op het punt stond uit te breken. Hetzelfde jaar werd hij consul en trouwde hij met Caecilia Attica, de dochter van Titus Pomponius Atticus. Als consul reorganiseerde hij de vloot en maakte hij van Misenum aan de Golf van Napels de belangrijkste marinebasis van het Romeinse Rijk. Daarnaast bracht hij het verdrag van Tarente tot stand waardoor het triumviraat (Driemandschap tussen Octavianus, Marcus Antonius en Lepidus) voor vijf jaar werd verlengd.

Met de vernieuwde vloot slaagde Marcus Agrippa er in 36 voor Christus bij Naulochus (Noord-Sicilië) in om Sextus Pompeius te verslaan. Deze Sextus Pompeius was een Romeins veldheer die zich vanaf de moord op zijn vader, Gnaeus Pompeius Magnus, in 48 voor Christus verzette tegen Gaius Julius Caesar en later tegen het Tweede Triumviraat. Een belangrijke overwinning. Sextus Pompeius had namelijk een blokkade bij de zee opgeworpen en beheerste daarmee ook een aanzienlijk deel van de graantoevoer naar Rome.

Na enkele kleinere operaties begon hij in 33 voor Christus als aedilis in Rome met het bouwen van aquaducten, badhuizen en andere openbare gebouwen. Vanwege een dreigend conflict met Marcus Antonius en Cleopatra van Egypte ging hij zich weer bezighouden met het versterken van de marine. Toen in 32 voor Christus de oorlog tussen Octavianus en Marcus Antonius uitbrak, werd Agrippa bevelhebber van de vloot. Agrippa wist een einde aan te maken aan de burgeroorlog. Bij Actium werd Marcus Antonius verslagen. Antonius en Cleopatra vluchtten naar Alexandrië waar ze zelfmoord pleegden.

Octavianus was vanaf dat moment de enige machthebber van het Romeinse Rijk. De senaat kende hem de titel Augustus (de verhevene) toe en het principaat werd ingesteld. Van 27 tot 24 voor Christus voerde Augustus oorlog in Spanje. Agrippa verving hem in die periode in Rome en liet daar onder meer het Campus Martius voltooiien en het Pantheon bouwen. Het huidige Pantheon in Rome is overigens gebouwd door keizer Hadrianus. Het Pantheon van Agrippa werd in 80 na Christus verwoest. Agrippa liet ook de zogenaamde thermen van Agrippa aanleggen, de eerste openbare badinrichtingen in het oude Rome.

Toen Augustus in 23 voor Christus doodziek werd gaf deze Agrippa zijn zegelring. Dit zorgde voor spanningen. De neef en schoonzoon van Augustus, Marcus Claudius Marcellus III, had namelijk op de opvolging geregend. Deze schoonzoon die tevens adoptief zoon van Augustus was, overleed echter nog hetzelfde jaar. Agrippa werd in 23 voor Christus inspecteur-generaal van de oostelijke provincies maar werd al na twee jaar door Augustus teruggeroepen om een einde te maken aan de onrust in Rome die was ontstaan na de verkiezingen van consuls. Augustus haalde Agrippa in die periode over om te scheiden van zijn vrouw Marcella en liet hem trouwen met zijn dochter en de weduwe van Marcellus: Julia Caesaris maior.

Van 20 tot 18 voor Christus was Marcus Agrippa aanwezig in Spanje waar hij de Cantabri (een Keltisch volk in het noorden van het Iberisch Schiereiland) en de Astures (bevolkingsgroep in het noordwesten van Spanje) wist te onderwerpen.

Tegen het eind van 17 voor Christus, het jaar waarin zijn zoons Gaius en Lucius door Augustus werden geadopteerd, nam Agrippa een uitnodiging van Herodes I de Grote aan en reisde hij naar Jeruzalem. In Beiroet stichtte hij de militaire colonia (nederzetting) Berytus. Daarna reisde hij verder (16 v.Chr) naar de Zwarte Zee waar hij de Bosporani dwong Polemen I als koning te erkennen en om de Romeinse adelaars terug te geven die eerder door Mithridates VI van Pontus waren veroverd. Na nog enige tijd Ionië te hebben verbleven reisde hij terug naar Rome waar hij in 13 voor Christus aankwam.

Marcus Vipsanius Agrippa overleed in de maand maart van het jaar 12 voor Christus op 51-jarige leeftijd. Hij bevond zich op dat moment in Campania, een regio in Zuid-Italië. Zijn lichaam werd overgebracht naar Rome. Augustus sprak daar de lijkrede uit en zijn as werd begraven in het mausoleum van Augustus.

Agrippa had een unieke rol vervuld in het Romeinse Rijk. In feite was hij een mederegent van Augustus.