Mein Kampf – Het beruchte boek van Adolf Hitler

Adolf Hitler deed in het boek Mein Kampf zijn ideeën over Duitsland, ras en politiek uit de doeken. In Nederland werd het werk uitgegeven onder de titel Mijn kamp. Het beruchte boek zorgt nog geregeld voor discussie.

Handel en herdruk van Mein Kampf zijn in Nederland nog altijd verboden, hoewel onder de titel Mijn strijd enkele jaren geleden wel een wetenschappelijke editie verscheen. Ieder origineel hoofdstuk wordt hierin voorafgegaan door een inleiding waarin historici de tekst van Hitler in historische context plaatsen.

Mein Kampf werd voor het grootste gedeelte geschreven in 1924, toen Hitler gevangen zat in de gevangenis van Landsberg am Lech. De latere Führer was veroordeeld vanwege zijn betrokkenheid bij een mislukte staatsgreep, de Bierkellerputsch. Hitler schreef overigens niet alles zelf. Grote delen dicteerde hij aan zijn assistent Rudolf Hess, die eveneens was veroordeeld vanwege betrokkenheid bij de putsch. De oorspronkelijke titel van het geschrift was: Vier en een half jaar strijd tegen leugens, domheid en lafheid.

Historici noemen het jaar 1924 wel eens een kanteljaar in het leven van Hitler. Hij had de tijd om zich te bezinnen en besloot dus ook zijn standpunten uiteen te zetten in Mein Kampf. In het onlangs in het Nederlands verschenen boek 1924 schrijft de Amerikaanse journalist en Hitler-onderzoeker Peter Ross Range over het politieke geschrift:

“In weerwil van het grillige geschrijf en de rondmalende anekdotes bevat Hitlers boek duidelijke aanwijzingen omtrent zijn toekomstige handelen. (…) Hitlers werk bevatte, voor degenen die bereid waren de verspreidde stukjes in elkaar te passen, een wereldbeschouwing die betekenis en begrip gaf aan alles wat later volgde. ‘Zelden in de geschiedenis – zo ooit – heeft een heerser, voordat hij aan de macht kwam, zo precies beschreven wat hij daarna zou doen als Adolf Hitler,’ schreef de historicus Eberhard Jäckel.”

Mein Kampf en Hitlers antisemitisme

In Mein Kampf is onder meer veel te lezen over Hitlers angst voor Joden, die hij beschouwde als dé aartsvijand. Joden waren volgens Hitler een groot gevaar voor Duitsland, maar zelfs voor de hele wereld. Die wereld stond volgens Hitler mede hierdoor op een duizendjarig scharnierpunt. De gedachten van Hitler waren overigens niet compleet nieuw. Voor een groot deelde bouwde hij voort op raciaal antisemitisme uit de negentiende eeuw.

Hitler was van mening dat de kracht van een volk werd bepaald door het bloed. En hij vond daarom dat het Duitse volk ‘zuiver’ moest blijven. Voorkomen moest worden dat Arisch bloed vermengd werd met bloed van andere volkeren en vermenging met ‘joods bloed’ was helemaal uit den boze. Over Joden schreef Hitler in Mein Kampf onder meer:

“Het is een ras, een volk ohne Raum: ze zijn overal, ze leven verspreid als ras midden tussen andere rassen, als staat midden tussen andere staten, ze leven er niet ‘gewoon’, maar altijd als parasiet in het lichaam van andere volkeren.”

Joden waren er volgens Hitler vooral op uit andere volkeren te ondermijnen:

“Het doel van de jood in deze afwijkende strijd is: verlaging van het rassenniveau van de hogere volkeren, hun ‘Entnationalisierung’ en vervolgens de beheersing van de ontstane rassenbrij door de uitroeiing van de nationale intelligentsia en de vervanging daarvan door leden van zijn eigen volk. Zo streeft de jood naar de wereldheerschappij.”

Democratie en financiële wereld

In zijn politieke manifest wees Hitler erop dat Joden veel belangrijke posities bekleedden in de financiële wereld en hierdoor veel macht hadden. Achter de schermen zouden ‘de Joden’ (Hitler schreef vooral over hen als groep, alsof Joden gezamenlijk in het geheim één vijandig doel voor ogen hadden) ook proberen de politiek naar de hand te zetten. De macht grijpen deden Joden volgens Hitler heel geniepig en gelijkmatig. Een fragment uit Mein Kampf:

In Europa ziet de jood de democratieën als hun machtsmiddel. Achter de schermen hebben zij al vanaf het einde van de oorlog de politiek gedicteerd. Met het ontstaan van de democratie is meteen het aristocratische principe van de natuur verdwenen: nu kan de bijzondere ‘Persönlichkeit’ niet meer als grootste leider het lot van het volk in handen nemen. In plaats van hem regeert nu de meerderheid van de domheid, onbekwaamheid en lafheid. Zo wordt door de democratie die alleen de jood kan prijzen, omdat ze vies en onwaar is als hijzelf, het gehele leven vergiftigd; dat wil zeggen: het gaat kapot.

Hitler beweerde in Mein Kampf dat Joden de Eerste Wereldoorlog hadden uitgelokt en stelde dat het Arische volk de joden al ruim vóór 1918 “te grazen had moeten nemen”:

Had men aan het begin van deze oorlog maar één keer twaalf- of vijftienduizend van deze hebreeuwse volksbedervers op gifgas getrakteerd (…) dan was het offer van miljoenen Duitsers aan het front niet tevergeefs geweest.

Jood als aanvaller

In de visie van Hitler was het niet zo dat het Duitse volk de aanval op de Joden moesten openen. In werkelijkheid moest de Duitser zich fel verdedigen. De werkelijke aanvallers, zo stelde Hitler, waren de Joden. Over wat er met de wereld zou gebeuren, mochten ‘de Joden’ de strijd winnen, was Hitler ook duidelijk:

Zegeviert de jood dankzij zijn marxistische geloofsbelijdenis over de volken van deze wereld, dan zal zijn kroon de krans op het graf van de mensheid zijn, dan zal deze planeet weer zonder mensen, zoals miljoenen jaren geleden, door de ether trekken.

Eerste Wereldoorlog

In Mein Kampf haalde Hitler ook de Eerste Wereldoorlog veelvuldig aan. Dat Duitsland die oorlog verloor was hem een doorn in het oog. Hitler trok vooral fel van leer tegen de verschillende bepalingen van het Verdrag van Versailles (1919), waarmee Duitsland officieel was aangemerkt als hoofdschuldige aan de Eerste Wereldoorlog. Het land werd opgezadeld met enorme herstelbetalingen, verloor grote delen van het grondgebied en mocht geen noemenswaardig leger meer hebben. Duitsland moest, zo betoogde Hitler in Mein Kampf, nieuw Lebensraum veroveren anders zou het land ten onder gaan aan de lasten van het Versailles-verdrag.

Hitler verdedigde in zijn manifest verder de zogenaamde Dolkstootlegende. Volgens deze complottheorie verloor Duitsland de oorlog doordat het van binnenuit werd tegengewerkt. Communisten, Joden, pacifisten en andere “landverraders” hadden het land ondermijnd met hun Novemberrevolutie (1918). Duitsland verloor de oorlog kortom niet op het slagveld, maar door een dolkstoot in de rug. In Mein Kampf schrijft Adolf Hitler:

Keizer Wilhelm II was de eerste Duitse keizer geweest, die de marxistische leiders de hand ter verzoening had toegestoken, omdat hij niet begreep, dat schurken geen eer bezitten. Want terwijl zij de keizerlijke hand nog in de hunne hielden, zocht de linkerhand al naar de dolk. Met de Jood kan men geen enkel compromis sluiten. Tussen Jood en niet Jood kan niets anders bestaan dan het onverbiddelijke „jij of ik”!

Geschiedenis van Mein Kampf

Het eerste deel van het beruchte werk van Hitler, getiteld Eine Abrechnung (Een afrekening), verscheen in Duitsland op 18 juli 1925. Het tweede deel verscheen een jaar later: Die national-sozialistische Bewegung (De nationaalsocialistische beweging). Hoewel Hitler in de eerste jaren al aardig verdiende aan het werk (hij kreeg tien procent van de opbrengst) was het aanvankelijk geen enorme bestseller. Tot de verkiezingen in 1930 werden er in Duitsland 23.000 exemplaren van het eerste deel van Mein Kampf verkocht, en 13.000 van het tweede. Door de goede verkiezingsuitslag van de nazi’s stegen de verkoopcijfers na 1930 aanzienlijk. In 1939 waren er al 5,45 miljoen exemplaren uitgegeven en in 1943 maar liefst 10 miljoen.

De hoge oplage was onder meer te danken aan het feit dat echtparen in nazi-Duitsland een exemplaar cadeau kregen als er getrouwd werd. Daarnaast werden de nazi’s in Duitsland in de loop van de jaren dertig zo dominant, dat je bijna een verdacht persoon was als je géén exemplaar van het boek in de kast had staan.

Nederland: Mijn Kamp

In 1939 verscheen in Nederland een vertaling onder de titel Mijn kamp. Hitler was toen al zes jaar rijkskanselier van Duitsland. De Nederlandse vertaling, verzorgd door NSB’er Steven Barends, verscheen in een oplage van ongeveer 110.000 exemplaren.

In 1974, dus bijna dertig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, werd handel en herdruk van het boek in Nederland verboden. September 2007 werd in politiek Den Haag nog druk gediscussieerd over het boek. Toenmalig minister Ronald Plasterk liet toen weten dat het werk wat hem betreft vrij verkrijgbaar moest zijn. Een kleine Kamermeerderheid (83 van de 150 zetels) was het daar echter niet mee eens, waardoor handel en herdruk van Mein Kampf in Nederland nog altijd verboden is. Op internet is het werk echter wel eenvoudig te downloaden.

Het beruchte politiek manifest van Hitler zorgt nog geregeld voor ophef. In 2001 maakte de populaire radio-dj Giel Beelen voor de KRO een middagprogramma. Toen de dj Mein Kampf in een interview in de Mikro Gids het “meest indrukwekkende boek dat hij kende” noemde, werd hij door de KRO ontslagen. Beelen had zich in het interview overigens geen aanhanger van Hitlers gedachtegoed verklaard. Volgens hem was het boek echter “heel belangrijk geweest voor de geschiedenis”. Daarnaast gaf de dj aan het “wel interessant” te vinden om “een boek van een geestelijk gestoorde” te lezen.

Amsterdamse galeriehouder

Meer recent werd de Amsterdamse antiquair Michiel van Eyck aangeklaagd, omdat hij exemplaren van Mein Kampf te koop aanbood. Het Openbaar Ministerie eiste een geldboete tegen de ondernemer, die het overigens niet zo’n groot probleem vond dat er een zaak werd aangespannen omdat hij het in zijn ogen “bizarre verkoopverbod” graag ter discussie stelde. Eind 2014 werd de galeriehouder vrijgesproken van rechtsvervolging. Een fragment uit het vonnis:

“Maatschappelijke ontwikkelingen, met name de zeer eenvoudige verkrijgbaarheid van (de tekst van) Mein Kampf via het internet en de context waarbinnen verdachte het boek als historisch object ter verkoop aanbiedt, maken dat een veroordeling van verdachte in een democratische samenleving niet noodzakelijk is ter bescherming van Joden tegen discriminatie, belediging en aanzetting tot haat wegens hun ras en/of godsdienst.”

Het OM ging in cassatie tegen de uitspraak. Nadrukkelijk stelde de rechtbank overigens dat er omstandigheden denkbaar zijn waarbij het een veroordeling voor verspreiding en in voorraad hebben van Mein Kampf wel noodzakelijk acht. Wel is duidelijk dat de rechter de verkoop van het boek niet in alle gevallen strafbaar acht en dat het veel waarde hecht aan de context waarin de verkoop plaatsvindt.

Auteursrechten van Mein Kampf

Na de oorlog kwam het auteursrecht van Mein Kampf bij de Duitse deelstaat Beieren te liggen. Deze verzette zich lang tegen de verschijning van herdrukken, ook als die voorzien werden van wetenschappelijk commentaar. In 2015 verliep het auteursrecht. Kort daarvoor besloot de deelstaat toch medewerking te verlenen aan de uitgave van een wetenschappelijke editie van Mein Kampf. Deze verscheen in januari 2016. De heruitgave bevat circa 3500 academische noten, die zijn verwerkt in de originele teksten van Hitler. Uitgangspunt van de wetenschappers die het werk samenstelde, was dat geen enkele pagina de oorspronkelijke woorden van Hitler mocht tonen zonder de notities. In 2018 verscheen deze wetenschappelijke editie in het Nederlands bij uitgeverij Prometheus. Om het boek in een historische context te plaatsen, werden alle hoofdstukken van een inleiding voorzien door Duitsland-kenner en historicus Willem Melching. Tegen deze uitgave van het werk werd juridisch niet opgetreden.

De domeinnaam www.meinkampf.nl is geregistreerd door het Nederlandse ministerie van Algemene Zaken.

Boek: Mijn Strijd, de Nederlandse vertaling van Mein Kampf (2018)