Ondanks de economische crisis floreerden de Duitse spoorwegen tussen de twee wereldoorlogen. Dat gold ook voor slaapwagen- en restauratiebedrijf Mitropa. Opgericht in de Eerste Wereldoorlog als Duitse tegenhanger van Wagons-Lits, kwam het daarna — ondanks opgelegde beperkingen — tot bloei.
In de jaren 30 werd Mitropa ingezet voor nazipropaganda en -repressie. Na de oorlog werd het bedrijf opgesplitst, net als Duitsland zelf.
Ontstaan van Mitropa
Tijdens de Eerste Wereldoorlog greep Duitsland z’n kans: het monopolie doorbreken van Wagons-Lits, het gehate Belgisch-Franse slaap- en restauratiewagenbedrijf. Met geconfisqueerde rijtuigen van Wagons-Lits, restauratiewagens van kleine Duitse exploitanten, slaaprijtuigen van de Pruisische Staatsspoorwegen en geld van Duitse banken werd een Middeleuropese tegenhanger gevormd.
Na de Duitse nederlaag beperkte het Verdrag van Versailles Mitropa tot Duitsland, Oostenrijk en noordelijke buurlanden. Later gold eenzelfde marktverdeling met Wagons-Lits. Angelsaksische investeerders gaven Mitropa internationaal draagvlak. De meeste Wagon-Lits-rijtuigen werden na de oorlog geretourneerd. Mitropa kreeg de beschikking over de hofrijtuigen van de afgezette Duitse keizer.

Schlafwagen
In 1923 begon de modernisering van Mitropa’s vloot met de bouw van 20 nieuwe stalen slaaprijtuigen. Vijf jaar later waren het er 68. Ze maakten comfortabele nachtreizen mogelijk naar alle uithoeken van het Duitse rijk en de buurlanden Nederland, Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechoslowakije en — via boottreinen — Scandinavië.
Branding
Begonnen met een allegaartje aan oude rijtuigen, in de jaren 20 vervangen door strakke stalen exemplaren, kreeg Mitropa in 1927 een overkoepelende corporate identity — destijds iets geheel nieuws.
Speisewagen
In 1929 gaf Mitropa opdracht tot een tweede serie stalen rijtuigen. Fabrikant Wegmann leverde 35 restauratiewagens in aanvulling op de 40 van de eerste serie. Ze waren volledig van staal met geklonken kozijnen. De rijtuigen bestonden uit een moderne elektrische keuken en een rokersafdeling met 18 zitplaatsen, door een glaswand gescheiden van de eetzaal met ruimte voor 34 niet-rokers.
Het interieur was, onder invloed van de Nieuwe Zakelijkheid, strak en functioneel, maar met een luxe afwerking. Alle oppervlakten glansden. Deze kenmerken golden ook voor details zoals het servies.

In 1930 werden er drie miljoen maaltijden geserveerd in Mitropa-restauratierijtuigen. Inmiddels exploiteerde Mitropa ook stationsrestaurants en verzorgde de catering voor de jonge luchtvaartmaatschappij Lufthansa. Voor de bevoorrading waren er centrale magazijnen in Berlijn en Hamburg met eigen slagerijen en bakkerijen. In het Moezeldal bezat Mitropa een wijngaard met bottelarij.
Naziperiode
Hitler en andere nazi-kopstukken reisden regelmatig met Mitropa-rijtuigen. De gastronomie aan boord beviel de Führer blijkbaar: in 1937 werd Mitropa-kok Otto Günther overgeplaatst naar Hitlers privé-trein en tijdens de oorlog naar zijn hoofdkwartier de Wolfsschanze.
In de oorlog reden de Mitropa-rijtuigen ook in bezette landen, echter vooral voor militair verkeer. Vanaf 1943 waren alleen ’kriegswichtige Reisen’ toegestaan. Er was een groot tekort aan personeel en materiaal. Aan het eind van de oorlog waren veel rijtuigen verwoest door geallieerde beschietingen of verspreid geraakt over het continent.
Na de oorlog
In West-Duitsland werden de Deutsche Bundesbahn (DB) en de Deutsche Schlafwagen- und Speisewagen Gesellschaft (DSG) opgericht. Het Mitropa-verleden bleef zichtbaar aan de kleur van de rijtuigen en tot 1971 aan het oude logo. Kort na de Wende werden beide bedrijven herenigd onder de oude naam, maar al snel viel Mitropa uiteen in onderdelen met andere namen.
Uitgebreide versie van dit artikel met veel beeldmateriaal op retours, digitaal magazine over spoorweghistorie en design