Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 24 | Signalementen week 26 >>>

Selectie week 25

Wij willen gangster worden
Na de ontvoering van Freddy Heineken en zijn chauffeur Ab Doderer in november 1983 werden Jan Boellaard, Frans Meijer, Cor van Hout en Willem Holleeder van de ene op de andere dag de bekendste criminelen van Nederland. Tot dan toe hadden ze alle vier een nagenoeg blanco strafblad, op een paar kruimeldiefstallen en wat kleine vergrijpen na. Ze stonden op geen enkele manier bij de Amsterdamse politie bekend als zware criminelen. Ook tijdens het proces na de ontvoering hielden de mannen het verhaal in stand dat ze een groepje ‘gewone Amsterdamse jongens’ waren.
Fragment: Wij willen gangster worden
De boekhandelaar van Florence
Halverwege de vijftiende eeuw werd gezegd dat alle wijsheid van de wereld in Vespasiano da Bisticci’s boekwinkel in Florence te vinden zou zijn. Daar werden prachtige manuscripten voor de Europese elite geproduceerd en belangrijke werken uit de klassieke oudheid herontdekt en verspreid. De winkel trok de grootste denkers van de stad aan. Dan arriveert er in 1476 een nieuwe techniek in Florence. Het nonnenklooster van San Jacopo di Ripoli aan de andere kant van de stad bemachtigt een drukpers van een failliete Duitse drukker. Binnen de kortste keren drukken de hardwerkende nonnen een serie boeken en pamfletten, waarmee een stroom aan politieke, filosofische en religieuze ideeën op gang wordt gebracht.
De Gouden Koets

De Gouden Koets is na vijf jaar restauratie klaar om weer de weg op te gaan. Blijft zij dé blikvanger op Prinsjesdag en tijdens inhuldigingen en Oranjehuwelijken? Of hoort ze eigenlijk thuis in een museum? Steeds meer Nederlanders nemen aanstoot aan de schilderingen op de koets, die verwijzen naar het koloniale verleden. Anderen koesteren het rijdende sprookje. Dit rijk geïllustreerde boek vertelt op toegankelijke wijze belangrijke en verrassende verhalen over de Gouden Koets.
Artikel: De Gouden Koets als museumobject
De laatste samenzweerder

Vele mannen vermoordden Julius Caesar. Maar slechts één man was vastberaden om de moordenaars te vermoorden. Octavius – de toekomstige keizer Augustus – nam gedurende een van meest dramatische en invloedrijke perioden uit de geschiedenis wraak op de samenzweerders van zijn adoptievader, onder wie de alom bekende Brutus en Cassius. Veertien jaar lang wist de laatste samenzweerder, Cassius Parmensis, te ontkomen, toch bleef hij altijd een historische voetnoot. In De laatste samenzweerder brengt Stothard de geschiedenis tot leven door de ogen van de man die tot nu toe op de achtergrond bleef.
De man die op Thorbecke moest passen

Het jaartal 1848 staat symbool voor de overgang van conservatisme en standenmaatschappij naar liberalisme en democratie. De strijd speelde zich ook af binnen harten en hoofden. Dat gold zeker voor jonkheer Jan Nedermeijer van Rosenthal, een standsbewuste aristocraat met verlichte ideeën. Al in 1816 pleitte hij voor afschaffing van de slavernij. Van Rosenthal was een uitstekend Kamerlid. In 1849 werd hij om zijn matigende invloed gevraagd als medeformateur van het eerste kabinet-Thorbecke. Zelf werd hij minister van Justitie.
Bespreking: De man die Thorbecke niet kon matigen
De oorlog van morgen

In november 1918 kwam de Eerste Wereldoorlog na vier jaar ten einde, maar in de hoofden van Nederlandse tijdgenoten galmde het moderne, industriële geweld nog lang na. Berichten over luchtbombardementen, gifgassen en andere nieuwe wapens vormden een bron van grote zorgen: als de Eerste Wereldoorlog al zo vreselijk was, hoe veel erger zou een volgende oorlog dan worden? Van de vroege jaren twintig tot aan de Duitse inval in mei 1940 hielden opiniemakers, politici, militairen en burgers zich met die vraag bezig.
Fragment: De (angst voor de) giftige oorlog
Bespreking: De angst voor de volgende oorlog
Erasmus

Erasmus is een van de grootste cultuurdragers van Nederland en België, en zelfs van heel Europa. Hij wordt beschouwd als sleutelfiguur voor de overgang van middeleeuwen naar moderne tijd. Zijn betekenis voor de literatuur- én wetenschapsgeschiedenis is immens. Erasmus’ duizenden brieven over gewetensdwang en persvrijheid hebben niets aan zeggingskracht ingeboet. Het grootste deel van Erasmus’ leven en werk bleef tot nu toe onderbelicht. Langereis is de eerste biograaf die zijn levensverhaal recht doet door zijn briefwisseling op de voet te volgen en zijn complete literaire erfenis te beschrijven.
Bespreking: ‘Talent voor wetenschap, niet voor het martelaarschap’
Het nederlandse liefdeslied in de middeleeuwen

‘Een uitvinding van de twaalfde eeuw’, zo hebben sommigen de liefde ooit genoemd. Die uitspraak mag overdreven zijn, toch staat het vast dat de troubadours een onuitwisbare invloed hebben uitgeoefend op de wijzen waarop de liefde tijdens de middeleeuwen in heel West-Europa bezongen werd. Ook in de Nederlanden. De minnezanger Hendrik van Veldeke, de mystieke dichteres Hadewijch, de virtuoze dichter van het Gruuthusehandschrift: ze zijn vaak gebloemleesd. Maar naast hun lyriek zijn er talrijke liederen bewaard, sommige heel conventioneel, andere uiterst geraffineerd, die begraven liggen in weinig toegankelijke tekstedities of in hypergespecialiseerde wetenschappelijke publicaties.
Fragment: Hoofse liefde en fin’amor
Rampspoed

Rampen zijn per definitie moeilijk te voorspellen. Net als aardbevingen, bosbranden, financiële crises en oorlogen voldoen pandemieën niet aan een keurig patroon: er bestaat geen historische cyclus die een handvat biedt in de voorbereiding op een volgende catastrofe. Maar als een ramp toeslaat, willen we beter voorbereid zijn dan de Romeinen waren toen de Vesuvius uitbarstte, of dan de middeleeuwers die getroffen werden door de Zwarte Dood. Wij hebben immers de wetenschap aan onze kant. Toch was in veel landen de respons op de uitbraak van een nieuw virus uit China in 2020 ondermaats. Waarom?
Vrijheid

Vaak beschouwen we vrijheid als iets wat beschermd dient te worden, bijvoorbeeld door grenzen te stellen aan onze overheden. Maar wie bedacht deze definitie en hoe is ze ontstaan? Annelien de Dijn neemt ons mee door 2500 jaar denken over vrijheid. We bezoeken de oude Grieken en horen hoe zij denken over de inrichting van een democratische staat. We ontmoeten Plato en Socrates, Cicero en Cato, Dante, Spinoza en Hugo de Groot – en talloze andere denkers. In deze meesterlijke tocht door de geschiedenis stelt De Dijn dat we onze hedendaagse visie op vrijheid niet te danken hebben aan de vrijheidsliefhebbers van het tijdperk van de revolutie, maar aan de vijanden van de democratie.
Bespreking: Vrijheid – Een woelige geschiedenis
Atlas van de Trekvaarten in Zuid-Holland

De trekschuit was ruim tweehonderd jaar het voornaamste openbare vervoermiddel in de laaggelegen delen van Nederland. Dagelijks vervoerden trekschuiten volgens een vaste dienstregeling duizenden passagiers tussen de Hollandse steden. Om hun economie te versterken en bereikbaarheid te vergroten investeerden steden als Leiden, Den Haag, Delft, Gouda. Rotterdam, Schiedam, Amsterdam fors in de aanleg van vaarten en het inrichten van de benodigde infrastructuur: verstevigde jaagpaden, bruggetjes, tolpoorten en wachthuisjes. Lange tijd was een reis per trekschuit een must voor buitenlandse reizigers, nergens anders was openbaar vervoer zo goed georganiseerd.