Punk, punkers en punkmuziek: betekenis en herkomst

Het fenomeen punkmuziek, kortweg ook wel aangeduid als punk, is een typisch verschijnsel van na de Tweede Wereldoorlog. Punkers, zoals de aanhangers van deze muziekstroming heten, werden voor het eerst in Groot-Brittannië gesignaleerd, in de zomer van 1976. Wat is punk voor soort muziek? En wat is de betekenis en herkomst van deze term? Een korte geschiedenis van de punk.

Vaak wordt de datum 26 november 1976 aangemerkt als de dag waarop de punkmuziek de definitieve bevestiging kreeg en doorbrak. Die dag verscheen de single Anarchy in de U.K. van de punkband The Sex Pistols. Deze plaat wordt gezien als de typerende plaat van de punkbeweging.

De term ‘punk’

Het begrip punk werd in de jaren 1970 voor het eerst door Nick Tosches aan gitaarmuziek gekoppeld, in het muziektijdschrift Fusion. Hij gebruikte de term voor een bepaald soort harde gitaarmuziek die in dat decennium opkwam. Muziek die werd gespeeld door bands als The Sex Pistols, The Clash, The Stranglers en The Damned. Volgens taalkundige Marc de Koster, zo meldt Etymologiebank, had de term punk in het (Amerikaans-)Engels meerdere betekenissen. In zijn Woordenboek van Neologismen (1999) schreef hij hierover:

“Het woord punk heeft in de Amerikaanse taal meerdere betekenissen: een jonge, onervaren gangster ofwel bandiet; een inferieur iemand; rotzooi; een homoseksueel; tuig; snotneus; hoer — en een bepaalde zwam. In de zin van ‘brood’ wordt het al sinds 1880 gebruikt door Amerikaanse soldaten en mariniers. Vanaf 1955 gebruiken Amerikaanse tieners het werkwoord ’to punk out’ voor ‘ergens bang voor zijn; ergens voor op de vlucht slaan’.”

Ontstaan van de punk en de punkers

De punkscene ontstond als muzikale subcultuur in Groot-Brittannië in de zomer van 1976. Punkers vormden als groep een agressieve reactie op de discocultuur van de jaren 1970. Waar fans van disco vrij netjes gekleed gingen en van elektronische muziek hielden, kozen punkers voor wilde kleding en rockmuziek. Hun kledingstijl kenmerkte zich door het gebruik van veiligheidsspelden, riemen met knoppen erop, (geverfde) hanenkammen, piercings, hangslotjes, kettingen gescheurde broeken en kapotte t-shirts.

Een belangrijke factor in het ontstaan van de punkstijl was het no future-idee van de werkloze Britse jeugd. In de jaren 1970 was er, zeker na de Oliecrisis van 1973, sprake van massale werkloosheid onder jongeren.

Muziek, maatschappijkritiek & levensfilosofie

Punkers waren een regelrechte reactie op de crisis in de Britse maatschappij en de economische crisis van de jaren 1970. Dit bleek niet alleen uit de agressieve en non-conformistische kledingstijl, maar ook uit de harde muziek. Kenmerkend voor punkmuziek waren de gitaren, simpele akkoordenschema’s, harde drums en de maatschappijkritische inhoud van de songteksten. De bekendste Engelse punkbands uit de jaren 1970 zijn zonder twijfel The Sex Pistols, The Clash en Toy Dolls.

Omstreeks 1993 maakte punk in de muziekwereld maar ook als modieus statement een opleving door. Dit kwam mede door de opkomst van de Amerikaanse grunge met bands als Nirvana (Kurt Cobain) en Soundgarden (Chris Cornell), harde en maatschappijkritische gitaarbands die de belangstelling voor oude punk weer aanwakkerden. In dat decennium en daarna deden diverse punkbands van zich spreken, zoals Green Day, NOFX, Rancid, Blink 182 en – in Nederland – De Heideroosjes.

Qua levensfilosofie onderscheidden punkers zich sterk van de hippies uit de jaren 1970. Typerend was hoe Joe Strummer van The Clash ‘hate & war’ op zijn jack schreef en niet de slogan ‘love & peace’ van de hippies.

Bronnen ▼