Top 30 Duitse woorden in het Nederlands

In de Nederlandse taal komen veel woorden van Duitse origine voor. Dat is, gezien de gemeenschappelijke Germaanse achtergrond van beide talen, niet zo opmerkelijk. Historiek stelde naar eigen smaak een top 30 samen van de bekendste Duitse woorden die in het Nederlands veel gebruikt worden.

Duitsers en Nederlanders: Strand Gespräche…

Elk jaar stromen de Nederlandse stranden weer vol met Duitse toeristen. De meeste Nederlanders spreken door het Duits dat ze op school hebben gekregen een aardig woordje in die taal. Is dat niet het geval, dan kom je met onderstaande ingeburgerde Duitse woorden een heel eind als je op het strand een oosterbuur tegenkomt.

Nummer 1 t/m 10

überhaupt	helemaal, eigenlijk, alles in aanmerking genomen hebbende. Het woord komt minstens sinds het begin van de 20e eeuw in de Nederlandse taal voor. Bekend van het grapje: ‘Ik spreek überhaupt maar één woord Duits’.
radler	een drank die 50 procent bier en 50 procent limonade bevat. Kortom: een frisdrank met alcohol. Radler heeft zijn naam vermoedelijk te danken aan wielrijders (Fahrradler), die ontspannende fietstochten maakten in de vroege twintigste eeuw en toen deze drank begonnen te drinken. In Nederland is radler sinds 2013 bekend geworden, toen Amstel Radler op de markt kwam.
bratwurst	een lekkere Duitse worst van varkens-, kalfs- of rundvlees. Ook interessant is de eenheidsworst, die we tijdens de Eerste Wereldoorlog ook aan de Duitsers hebben ontleend.
rottweiler	een hondenras, afkomstig uit Duitsland. De oorsprong van het ras ligt in Griekenland. In de Oudheid namen de Romeinen dit hondenras – als gevechtshonden – mee naar Noordwest-Europa. Een ander bekend hondenras met een Duitse connectie is de Duitse herder, die in de geschiedenis onder meer ingezet werd als antitankhond.
moffen	scheldnaam of scheldwoord voor Duitsers. Er bestaan verschillende verklaringen voor de herkomst van het scheldwoord moffen.
schlager	term voor een Duitse muzieksoort, specifiek: smartlap, volkslied of succesvol lied. De term was tot in de jaren 1950 synoniem voor een ‘volkshit’, een succesvolle volksliedje. In de jaren 1950 kwam, mede door de Amerikaanse rock ’n roll, de term hit in zwang voor een succesvol nummer.
wanderlust	een (sterk) verlangen om te reizen. Letterlijk: wandellust. Van het Duitse wandern (reizen) en Lust (begeerte).
ordner	een ordner gebruiken we als term voor een multomap. De Duitse uitvinder Friedrich Soennecken vond eind negentiende eeuw een map uit met een omslag van karton, waarmee papierwerk op orde gehouden kon worden. Zijn landgenoot Louis Leitz (1846-1918) bracht enkele verbeteringen aan in het ontwerp van de ordner en bemachtigde uiteindelijk een patent.
fingerspitzengefühl	letterlijk: vingertoppengevoel, een goed ontwikkeld gevoel voor het in een bepaalde (spannende) situatie benodigde optreden.
Sturm und Drang	deze term duidt op een ‘jeugdig, onstuimig idealisme’. De Sturm und Drang-periode (1767-1782) is een fase uit de Duitse geschiedenis ten tijde van de Verlichting. Diverse jonge, romantische schrijvers keerden zich tegen traditie en het gezag. Goethe was een bekende schrijver uit de historische Sturm und Drang-periode.

Verschillende soorten moffen, om de handen in te warmen

Nummer 11 t/m 20

einzelgänger	iemand die zijn eigen gang gaat en een solistisch optreden verkiest boven samenwerking of zich conformeren aan een groep.
lederhose	een leren broek die al eeuwenlang in Zuid-Duitsland en Oostenrijk wordt gedragen, met name in de Alpengebieden Beieren, Salzburg, Stiermarken, Tirol en Karinthië.
ausputzer	letterlijk: ‘schoonmaker’. Een Duitse term voor de laatste man in de verdediging van een voetbalelftal. De ausputzer staat vooral bekend om het zo ver mogelijk wegtrappen van de bal. Tegenwoordig wordt voor deze positie vooral vrije verdediger, libero of laatste man gebruikt. De positie en taak van ausputzer is in de jaren 1920 in Engeland ontstaan. In de jaren 1920 veranderde de club Arsenal uit Londen de voetbaltactiek van een piramidevorm, met de keeper als top, naar een W M -systeem. Hierbij ziet de opstelling van de speler er uit als W boven een M. De laatste achterhoedespeler, die centraal achterin stond (de laatste man) gin bij aanvallen niet mee naar voren. Duitse voetbalclubs gingen deze centrale laatste man ‘ausputzer’ noemen: de verdediger die achter blijft hangen en bij een counter of aanval van de tegenpartij de bal moet weg rossen. Lees ook: de mooiste voetbaltermen en uitspraken .
pappenheimer	wie zijn pappenheimers kent, weet waar hij/zij het over heeft of kent bepaalde mensen. ‘Ik ken mijn pappenheimers’ is afkomstig uit het toneelstuk Wallensteins Tod uit 1799. Dit toneelstuk gaat over de Dertigjarige Oorlog (1618-1648). Lees meer over de herkomst van pappenheimers
übermensch	een menstype dat door de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche is omschreven. Het begrip werd echter eerder ook al gebruikt door aanhangers van Maarten Luther tijdens de Reformatie en door de filosofen Herder en Goethe. Nietzsche gaf het begrip de huidige betekenis. Alles wat goed is, draaide volgens Nietzsche om macht en de wil om macht te hebben. Dit streven kwam zijns inziens tot zijn voltooiing in de supermens: de Übermensch, de mens die van oorlog houdt. Medelijden en verliezen waren daarbij absolute tekenen van zwakte. Christelijke zorg voor zwakkeren, armenzorg en het concept naastenliefde moesten in Nietzsches ogen dan ook volstrekt afgewezen worden. Na Nietzsche gaven de nazi’s het begrip Übermensch een racistische betekenis en creëerden ze al tegenstelling de Untermensch.
spieken	afkijken tijdens een toets op school. De term spieken is in de negentiende eeuw door de Duitse leraar Carl Sicherer in Nederland geïntroduceerd. Lees hier meer over de herkomst van pieken.
aha-erlebnis	de Duitse term voor wat in Griekse woorden ook wel een eureka-moment genoemd wordt: het moment dat je iets ontdekt, de werking door hebt of eindelijk een oplossing voor een probleem hebt. Of korter: een plotseling dagend inzicht. Het begrip is in elk geval sinds 1951 in de Nederlandse taal in gebruik.
spielerei	een bezigheid die je voor je plezier doet, een onbeduidende activiteit. Spielerei is afgeleid van het Duitse werkwoord spielen (spelen). In 1984 kwam spielerei, toen nog met hoofdletter, voor het eerst in de Nederlandse Van Dale terecht.
heil en zegen	zoals de worden al zeggen: dit is een eeuwenoude Germaanse gelukswens, waarbij de ander op een dubbele manier zegen toewenst. ‘Heil’, later gebruikt in de Hitler-groet, betekent namelijk ook zegen.
leitmotiv	het belangrijkste argument ofwel leidende motief om iets te doen of te ondernemen.

Spieken – Mr. Bean kijkt af tijdens een examen

Nummer 21 t/m 30

sowieso	hoe dan ook, in elk geval.
zum Kotzen	‘om te kotsen’, afgrijselijk, afzichtelijk.
zeppelin	een sigaar-achtig luchtschip bestaande uit een licht skelet van aluminium. De binnenkant van het luchtschip zat vol met gas, zodat het kon vliegen. De eerste Zepellin werd in 1895 gepatenteerd door de ontwerper Ferdinand graf von Zeppelin. De eerste officiële Zeppelin-vlucht vond plaats op 2 juli 1900. Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed een Zeppelin het eerste luchtbombardement op Antwerpen, in augustus 1914.
Die Wende	letterlijk: ‘de onwenteling’ of ‘die friedlichen Revolution’ in de jaren 1989-1990. Een historische gebeurtenis, die beter bekend staat als de val van het communisme in Oost-Europa. Die Wende begon echt vorm te krijgen op 9 november 1989, toen de Muur openging en Oost-Duitsers in vrijheid de BRD in konden trekken. De Val van de Muur leidde het einde van de Koude Oorlog in Europa en de Duitse hereniging. De term “Die Wende” werd op 16 oktober 1989 voor het eerst gebruikt op de cover van Der Spiegel.
ober, kelner	ober/kelner – De twee woorden zijn van Duitse oorsprong: der Kellner / der Ober. Ober is een verkorting van Oberkellner, dus: chefkelner. Toch wordt elke kelner met ‘ober’ aangesproken.
scheiße	stront, shit, poep. Een Duits stopwoordje dat ook in Nederland vrij algemeen doorgedrongen is.
rücksichtslos	zonder pardon, zonder medelijden, nietsontziend of geen genade kennend.
schmink	grimeersel, middel om de gezichtskleur te veranderen op een cosmetische manier, sinds in elk geval de negentiende eeuw in het Nederlands in gebruik. Schmink is een kleurstof die op het gezicht en/of de lippen wordt gesmeerd, om het gezicht op te maken voor een vermomming, feest of verkleedpartij. Germaanse vrouwen kleurden hun gezicht in de vroege Middeleeuwen reeds, met name in de kleuren rood en wit. Schminken in het Duits betekent smeren of strijken.
jugendstil	een Hoogduitse term voor een Europese kunststijl, die tussen 1890 en 1914 opkwam. Vernoemd naar het sinds 1896 in München verschenen tijdschrift Die Jugend.
fröbelen	een eponiem van de beroemde Duitse pedagoog Friedrich Fröbel. Het werkwoord fröbelen – freubelen – is aan hem ontleend en betekent zoiets als ‘vrijblijvend creatief bezig zijn’. In de twintigste eeuw noemde men enkele scholen in Nederland naar deze pedagoog ook wel fröbelschool.

En verder nog…

Bovenstaande selectie is beperkt, maar we moesten een keuze maken. Buiten deze top 30 vielen daarom woorden als

heimwee
schadenfreude
streber
hüttenkäse
apfelstrudel
unheimlich
Bildung
chefsache
schwung
gefundenes Fressen
schwalbe
kaltstellen
ach so
quatsch
weltschmerz
krimi
bühne
föhn
fremdkörper
glühwein
lebensraum
salonfähig
zeitgeist
poltergeist
schnitzel
angstgegner
ankeiler

Boek: Es kommt wohl gut – Duitse taalblunders

Verder interessant: Top 25 van Russische woorden in het Nederlands
Lijst met historische uitdrukkingen en gezegden

Bronnen ▼

Internet
-https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Duitse_woorden_en_uitdrukkingen_in_de_Nederlandse_taal
-https://www.taaluilen.nl/leenwoorden/
-https://onzetaal.nl/taaladvies/apfelstrudel
-http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/rottweiler
-https://www.cambiumned.nl/oefeningen/duitse-woorden-in-het-nederlands-1/
-http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/sturmunddrang
-https://pure.knaw.nl/portal/files/467078/2005_Sijs,_Nicoline_van_der_Groot_leenwoordenboek.pdf
-https://duitslandinstituut.nl/artikel/17/freudentaumel-de-grappigste-duitse-woorden