Faroek I – Koning van Egypte van 1936 tot 1952

Faroek I is een bekende Egyptische koning, die van 1936 tot 1952 regeerde. Na een staatsgreep van de Vrije Officieren – onder wie Gamal Abdel Nasser en Mohammed Naguib – in juli 1952, week Faroek als banneling uit naar Italië. In het laatstgenoemde land stierf hij in 1965. Wie was deze koning Faroek? Wat heeft hij wel of niet betekend voor de geschiedenis van Egypte? Op deze en andere vragen lees je in deze biografie van koning Faroek I de antwoorden.

Faroek in de (historische) beeldvorming

Aanvankelijk was de gematigde moslim Faroek I een onder het Egyptische volk populaire koning. Maar geleidelijk, ook door zijn buitensporige levensstijl en gedrag, vervreemdde hij van het Egyptische leger en het volk. Binnen zijn regering ontstonden allerlei facties en interne rivaliteiten. Dit liep uit op een staatsgreep van de Vrije Officieren, waarna Faroek gedwongen was om naar Italië te vluchten.

In de historische beeldvorming is Faroek I lange tijd afgeschilderd als een luie en kinderlijke vreetzak (hij woog uiteindelijk rond de 140 kilo en zou volgens sommige berichten honderden oesters per dag eten), een verslaafde gokker, een materialistische rijke stinkerd (hij had een wagenpark van honderden auto’s, tientallen paleizen en bezocht als jonge koning geregeld Europa alleen om te winkelen), een verslaafd verzamelaar (van wapens, postzegels en munten), een Don Juan (hij huwde tweemaal, bezocht bordelen en had tal van maîtresses, minstens twaalf) en was een beruchte kleptomaan. Zijn bijnaam was ‘de dief van Caïro’. Een online bron vermeldt het volgende over Faroeks kleptomanie:

“He had even taken pickpocket lessons from a professional thief. At official receptions and parties, Farouk pick-pocketed watches, wallets and cigarette lighters. He even stole Winston Churchill’s pocket watch. When, in 1944, the Shah of Persia had died, and his coffin landed in Cairo, Farouk stole the ceremonial sword, belt and medals from the corpse, thus straining the relations between Egypt and Persia.”

Last but not least is Faroek de boeken ingegaan als iemand die politiek niets gedaan wist te krijgen. Maar klopt deze negatieve beeldvorming van Faroek I wel? Was hij alleen maar een hedonist, rokkenjager, gokker en een dief die politiek gezien niets voor Egypte heeft betekend? Of kreeg hij toch het nodige voor elkaar?

Regeerperiode van vader Foead & jeugd van Faroek I (1920-1936)

Faroek I – in het Arabisch فاروق الأول (Fārūq al-Auwal), genoemd – werd geboren op 11 februari 1920 in de Egyptische stad Caïro. Hij was de zoon van koning Foead I van Egypte (1868-1936), die de eerste Egyptische koning was sinds het land in 1922 onafhankelijk van Engeland was geworden. Faroeks moeder was Nazli Sabri (1894-1978), de tweede vrouw van Foead. Met zijn eerste vrouw had Foead twee kinderen, terwijl hij met zijn tweede vrouw een zoon, Faroek, en vier dochters kreeg.

De regeerperiode van Foead I

Vader Foead I was Egyptisch koning geworden na de nationale ‘autonomie’ die Egypte op 28 februari 1922 kreeg toen het Britse protectoraat eindigde, waarbij ook een nieuwe grondwet tot stand kwam (1923). Egypte werd, op papier althans, een constitutionele monarchie. Daarvoor was Foead vijf jaar lang sultan van het land geweest. Maar echt onafhankelijk en soeverein was Egypte vanaf 1922 niet. De Britten bleven militair en bestuurlijk nadrukkelijk aanwezig in het land, behielden de controle over het bezette Sudan en ook over het Suezkanaal. Via een hoge Britse commissaris en militaire intimidatie probeerden de Britten politieke invloed te houden in Egypte.

Daarbij bleek Foead I een grillige bestuurder te zijn, die de constitutie van 1923 haatte – ondanks dat deze hem veel macht gegeven had – en vaak in conflict kwam met het parlement, specifiek met politici van de grote Wafd-partij. Na de verkiezingen van 1929 voerde hij een andere constitutie in. Onder druk van de Britten moest hij deze in 1935 echter weer terugtrekken. Intussen was Faoed aan het onderhandelen met de Britten over meer soevereiniteit voor Egypte. Maar tijdens de onderhandelingen, op 28 april 1936, overleed hij. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Faroek, die van zijn vader een bijzondere opvoeding had gekregen.

Opvoeding & jeugd van Faroek

Foead I zorgde ervoor dat zijn zoon Faroek goed Arabisch leerde – zelf sprak Foead deze taal niet – en liet hem zowel in Egypte als Engeland opleidingen volgen. Zijn studie in Engeland begon in september 1935, toen hij aan de Royal Military Academy in Woolwich startte. Faroek ontwikkelde zich tot een jongeman die diverse talen kon spreken. Naast het Arabisch beheerste hij Frans, Engels en Italiaans. Leren deed Faroek verder niet, want er waren genoeg andere dingen te ontdekken. Hij bezocht in Engeland vooral voetbalwedstrijden, onder meer met de prins van Wales, en was – nu hij eindelijk wat vrijheid genoot – geïnteresseerd in bordelen. Tot hij in 1935 naar Engeland vertrok, groeide Faroek namelijk zeer isolationistisch op. Hij leefde eigenlijk alleen maar in de paleizen van zijn vader, zijn zussen waren zijn enige vrienden en hij werd door de bediening enorm verwend. Hij groeide zo beschermd op dat hij de Piramides van Gizeh, hoewel hij er slechts twintig kilometer vanaf woonde, in zijn jonge jaren nooit met eigen ogen zag.

De jonge Faroek vermaakte zich verder met het uithalen van opmerkelijke practical jokes, zoals de ramen van het paleis met een luchtbuks aan diggelen schieten of stiekem alle vogelkooien in het paleis openzetten. Ook verraste hij eens de koningin van Roemenië, die in Egypte op staatsbezoek was met haar man, met de vraag of ze de paarden wilde zien. Toen ze ‘ja’ zei, haalde Faroek de paarden het paleis in en bracht ze naar haar kamer, waar ze alles onder poepten.

Regeerperiode van Faroek I na het overlijden van Foead I (1936-1952)

Door het overlijden van zijn vader op 28 april 1936, kwam Faroek op slechts zestienjarige leeftijd op de Egyptische troon terecht. Faroek verliet Engeland en reisde via Parijs en Marseille naar Alexandrië, waar hij op 6 mei 1936 aankwam. Hier wachtte een grote menigte hem op, leuzen scanderend als…

“Welkom koning van de Nijl..!!”

De knappe en jonge Faroek was voor het Egyptische volk een verademing in vergelijking met zijn voorganger Foead en mede daarom populair.

Kort na Faroeks aantreden als Egyptisch koning, in augustus 1936, kwam een voor Egyptische nationalisten hoopgevend Anglo-Egyptisch Verdrag tot stand, dat zicht bood op een einde aan de Egyptische bezetting van het land. Het aantal Britse troepen in Egypte werd flink gereduceerd (tot 10.000), de Britse hoge commissaris verloor zijn functie in de politiek en ook zou Egypte lid worden van de Volkenbond. De Egyptische nationalisten waren niet helemaal tevreden, maar er kwam nu wel uitzicht op volledige soevereiniteit.

Op 20 januari 1938 trouwde koning Faroek I in het Qubba-paleis in Caïro met Safinaz Zulficar, die bekend werd als Farida van Egypte. Zij was de knappe dochter van een Alexandrijnse rechter van Turkse komaf. Met haar kreeg Faroek, tot ze in 1948 scheidden, drie dochters. Vervolgens hertrouwde Faroek in 1951 met het ‘burgermeisje’ Narriman Sadik (1933-2005), die hem in januari 1952 de gewenste mannelijke troonopvolger schonk: het jongetje Foead. In tegenstelling tot de hoofdstroom in de islam van die tijd, liet Faroek zijn vrouwen ongesluierd aantreden bij openbare gelegenheden.

Het bestuur van Faroek I: kleine successen & grote mislukkingen

De eerste zes jaar van Faroeks regeerperiode, van 1936 tot 1942, verliepen zonder grote incidenten. Hoewel de economische crisis van de jaren 1930 ook Egypte niet voorbijging en Faroek beleidsmatig niet veel deed, bleef hij relatief geliefd als vorst. Opvallend was Faroeks vriendelijke ontvangst van de Duitse minister van Propaganda Joseph Goebbels, in april 1939 in Caïro. Toen de Tweede Wereldoorlog kort hierna uitbrak, was Egypte officieel een neutraal land. Wel werd de staat van beleg afgekondigd.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog vielen zowel de Italianen (september 1941) als de Duitsers (april tot november 1941) Egypte binnen, maar tot twee keer toe wisten de Engelsen hen te verdrijven. De Engelsen wilden daarom in 1942 de strategische positie van Egypte verbeteren, want de dreiging bleef. Ze eisten in het voorjaar van 1942 dat Faroek zijn anti-Britse minister-president Hussein Sirri Pasha zou vervangen door de meer stuurbare Moestafa al Nahhas. Ook moest het zittende kabinet aftreden en plaatsmaken voor een kabinet met Wafd-politici. De Wafd was de partij die al jarenlang bekendstond vanwege corruptie, politiek inefficiënte besluiten en de pro-Britse houding. Toen Faroek weigerde, vond op 4 februari 1942 de zogenoemde ‘Grote Vernedering’ plaats. De Britten verschenen met tanks bij het koninklijk paleis en dwongen Faroek te gehoorzamen en zijn kabinet te veranderen. Faroek I moest wel instemmen, maar leed enorm gezichtsverlies onder de bevolking. De Egyptenaren hielden hun koning verantwoordelijk voor deze nationale vernedering.

De laatste tien jaar van Faroeks regeerperiode lieten een verder verlies van Faroeks aanvankelijke populariteit zien. Hij hield zich voornamelijk nog op in goktenten en nachtclubs en nam, vermoedelijk door een klieraandoening (mogelijk ontstaan na een auto-ongeval in november 1943) en buitensporig eetgedrag, enorm in gewicht toe. Toch boekte Faroek I in zijn laatste regeringsjaren op binnenlands terrein nog enkele kleine successen. Successen die misschien niet spectaculair waren, maar in veel (online) biografieën van Faroek onvermeld blijven:

Qua politieke prestaties was dit het wel zo’n beetje met Faroek I. In de jaren 1940 en 1950 groeide de macht van de in 1928 opgerichte Moslimbroederschap, die een terroristische tak had en veel aanslagen pleegde om de Britse invloed terug te dringen. Faroek en zijn regering(en) kregen nauwelijks grip op deze beweging. Ook braken er vanaf 1946 met grote regelmaat demonstraties, opstanden en stakingen uit van studenten en arbeiders tegen de Britse invloeden.

In de buitenlandse politiek ging het na de Tweede Wereldoorlog opnieuw gruwelijk mis. Toen in mei 1948 de staat Israël werd uitgeroepen, brak er in Palestina een burgeroorlog uit. Faroek meende dat het Egyptische leger sterk genoeg was om, samen met onder andere Syrië, in het gebied in te grijpen en een Palestijnse staat te stichten. Hij vergiste zich: het Egyptische leger werd teruggedrongen, verloor tweeduizend manschappen en moest begin 1949 een wapenstilstand tekenen. Met name de legerleiding was woedend op Faroek vanwege diens strategisch-militaire miscalculaties.

In de jaren hierna nam de maatschappelijke en politieke chaos in Egypte hand over hand toe.Van 1946 tot zijn ondergang in 1952 vormde Faroek maar liefst vier nieuwe kabinetten. Een hoogwaardigheidsbekleder die alles van dichtbij meemaakte herinnerde zich later over de laatste regeringsjaren van Faroek:

“Meer en meer tekenen van onrust werden duidelijk zichtbaar: gewelddadige demonstraties van universiteitsstudenten, politieke moorden (helaas op de meest waardevolle mensen), een vrije pers die eerst heimelijk en vervolgens steeds openlijker alle vormen van stabiliteit belasterde, en ten slotte – en het belangrijkst van allemaal – een instabiele politieke situatie met een voortdurende verandering van regering. Er leek niemand meer aan het roer te staan.” – Citaat uit: Thomson, Een geschiedenis van Egypte, p.356

De militaire coup van juli 1952

Inmiddels had zich binnen het leger een kritische groep van circa tweehonderd legerleiders gevormd, de zogeheten Beweging van Vrije Officieren, of kortweg de Vrije Officieren. Deze groepering bereidde een coup voor om Faroek I van de troon te stoten en een republiek op te richten. De staatsgreep moest oorspronkelijk op 5 augustus 1952 plaatsvinden. Maar omdat Faroek volgens de geruchten op de hoogte was van de plannen en preventief actie wilde ondernemen, vervroegden de Vrije Officieren hun actie naar 22 juli. De coup, uitgevoerd door zo’n tweehonderd officieren en drieduizend militairen, begon die avond en was snel en succesvol. De volgende ochtend hadden de coupplegers alles sleutelposities in Caïro en Alexandrië in handen. Faroek, die in zijn zomerpaleis in Alexandrië was, overwoog nog even om troepen in te zetten, maar vreesde een burgeroorlog. Hij vroeg de Amerikaanse CIA om hulp, alleen die weigerde. Sterker nog: de CIA in Egypte was betrokken bij de coupplannen en steunde de machtswisseling.

De Vrije Officeren overwogen om Faroek te arresteren en executeren, maar de koning kreeg uiteindelijk de gelegenheid om als banneling naar Italië, een van zijn favoriete landen, te vertrekken.

Ballingschap & dood van Faroek

Na drie dagen gedwongen wachten, kreeg Faroek in de ochtend van 26 juli te horen dat hij troonsafstand moest doen en dan vrijgeleide kreeg om met zijn vrouw en kinderen op zijn luxueuze jacht “El Mahrousa” naar Italië te varen. En zo geschiedde. Couppleger generaal Mohammed Naguib, kort daarna de president van het land, deed hem eervol uitgeleide met het spelen van het Egyptische volkslied en eenentwintig saluutschoten.

Volgens de overlevering liet Faroek naast zijn paleizen en vele auto’s ook zijn grote collectie pornoblaadjes achter, maar wist hij wel kisten kratten vol goudstaven aan boord mee te nemen. Diezelfde dag waarop hij abdicatie deed, werd zijn zoon Foead – een baby van een half jaar – uitgeroepen tot officiële opvolger van Faroek, als koning Foead II. Het was natuurlijk pure symboliek. Toen op 18 juni 1953 de Egyptische Republiek uitgeroepen werd met Mohammed Naguib (en vanaf 1956 Gamal Abdel Nasser) als president, konden alle Egyptische royalistische pretenties definitief begraven worden.

Aangekomen op het Europese vasteland, het jacht legde aan in de Italiaanse haven van Napels, vestigde Faroek zich met zijn gezin in een hotel in Capri. Hier bleven ze twee maanden, om vervolgens een luxe villa te betrekken in de gemeente Frascati, in de heuvels nabij Rome. Daar ging het aanvankelijk redelijk goed met de koning en zijn gezin, maar al snel verslechterde het huwelijk van Faroek en zijn vrouw Narriman Sadik. Ze was zat van het nachtleven en gefeest en ze miste haar familie. In 1953 keerde Narriman naar Egypte terug en werd in februari 1954 de scheiding rondgemaakt.

Omdat Faroek zijn kinderen naar kostscholen in Zwitserland had gestuurd, was hij nu feitelijk alleen over. Maar niet helemaal, want in 1953 of 1954 had hij de voluptueuze Italiaanse operazangeres en actrice Irma Capece Minutolo (1935-heden) ontmoet, met wie hij een verhouding kreeg. Samen reisden ze veel, bezochten ze Faroeks kinderen in Zwitserland, ontmoeten ze geregeld hoogwaardigheidsbekleders en genoten ze uiteraard ook volop van het uitgaansleven.

Volgens zoon Foead en zijn laatste levensgezellin Irma – zie de documentaire in de bronnenlijst hieronder – miste Faroek Egypte geregeld. Soms brak hij in een restaurant of op straat in tranen uit als hij aan Egypte dacht. In Italië luisterde Faroek elke avond urenlang naar de radio, vrijwel altijd naar Arabische zenders, om het nieuws over en uit zijn geboorteland op de voet te volgen. Tegen de algemene beeldvorming in, zo beklemtonen Foead en Iram in de documentaire, was Faroek geen alcoholist. Volgens hen dronk hij als moslim alleen niet-alcoholische dranken en deed hij altijd veertig dagen mee aan de ramadan.

Op 18 maart 1965 overleed Faroek in Rome in Italië, op slechts 45-jarige leeftijd. Na het nuttigen van een overvloedige maaltijd in het peperdure restaurant Ile de France, in het bijzijn van zijn 22-jarige maîtresse Anna Maria Gatti, een getrouwde kapster, overleed hij aan een hersenbloeding.

Bronnen ▼