Het Latijn werd oorspronkelijk door de Romeinen gesproken. De naam van de taal is afgeleid van de streek Latium (het Lazio, Italië). Dankzij de expansie van het Romeinse Rijk, verspreidde ook de taal zich over grote delen van de wereld. De taal leeft hierdoor ook voort in allerlei spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen.

Op deze pagina is een overzicht te vinden van bekende en minder bekende Latijnse spreuken, spreekwoorden en uitdrukkingen.

Boek: Latijn – Cultuur, geschiedenis en taal

Snel naar:

a – b – c – d – e – f – g – h – i – j – k – l – m – n – o – p – q – r – s – t – u – v – w – x – y – z

A

A cruce salus	“Van het kruis (van Christus) komt de redding”
Adoro Te devote, latens Deitas	“Ik aanbid met eerbied de verborgen Godheid.”
A posteriori	“Achteraf gedacht”, “Vanuit de ervaring”
A priori	“Van tevoren”, “voorafgaand aan de zintuiglijke waarneming”
A mari usque ad mare	“Van zee tot zee”
Absentem laedit, qui cum ebrio litigat	“Hij die met een dronkaard bekvecht, kwetst een afwezige”
Ab amicis honesta petamus	“Laten we van onze vrienden louter eerzame dingen vragen”
Ab imo pectore	“Uit het diepst van het hart”
Ab incunabulis	“Van jongs af”
Ab initio	“Vanaf het begin”
Ab ovo (usque ad mala)	“Vanaf het ei (tot de appels)”, “Van het begin (tot het eind)”
Ab uno disce omnes	“Door (de misdaad van) één ken je ze allemaal”
Ab urbe condita (AUC)	“Vanaf de stichting van de stad (Rome)”
Abundat dulcibus vitiis	“Hij is rijk aan vriendelijke tekortkomingen”
Acuto homine nobis opus est, qui pervestiget quid sui cives cogitent	“Een scherpzinnig iemand hebben wij nodig, die moet uitpluizen wat zijn medeburgers denken”
Acta probant se ipsa	“Akten bewijzen zichzelf”
Acta fabula est	“Het verhaal is ten einde”
Actus non facit reum nisi mens sit rea	“Een daad maakt een persoon niet schuldig, tenzij de geest schuldig is”
Ad astra per aspera	“Naar de sterren via moeilijkheden”
Ad captandum vulgus	“Om het volk te winnen”
Ad fontes	“Naar de bronnen”
Ad fundum	“Tot de bodem”, “Terug naar de bron”
Ad hoc	“Ten behoeve van dit, hiervoor”
Ad impossibile nemo tenetur	“Van niemand kan worden verlangd het onmogelijke te doen”
Ad infinitum	“Tot in het oneindige”
Ad interim	“Voor de tussentijd”
Ad Jesum per Mariam	“Tot Jezus door Maria”
Ad kalendas Graecas	“Op de Griekse Kalendae”, “op een dag die nooit komt”, “met sint-juttemis”
Ad libitum (ad lib.)	“Naar believen”
Ad Limina (Apostolorum)	“Naar de drempels (van de apostelen)”
Ad litem	“Met het oog op een proces”
Ad maiorem Dei gloriam (AMDG)	“Tot meerdere glorie van God”
Ad nauseam	“Tot walgens toe”
Ad perpetuam rei memoriam	“Te(r) eeuwiger nagedachtenis”
Ad rem	“Bij de zaak, ter zake”
Ad valvas	“Aan de deuren”
Adde parvum parvo magnus acervus erit	“Voeg een beetje bij een beetje en de stapel zal groot zijn”
Adolescens laudandus, ornandus, tollendus	“De jongeman moet worden geprezen, onderscheiden en… terzijde geschoven”
Advocatus Sancti Sepulchri	“Beschermer van het Heilig Graf”
Aegroto dum anima est, spes est	“Zolang een zieke nog reageert, is er hoop”
Aer mea arena est	“De lucht is mijn strijdtoneel”
Age quod agis	“Doe wat je doet”, “Doe je ding”
Ago ergo sum	“Ik handel, dus ik besta”
Alea iacta est / Alea iacta sit	“De teerling is geworpen” / “De teerling zij geworpen”
Alias	“Anders genoemd”
Alibi	“Op een andere plaats”
Alius aliud dicit	“Een ander zegt iets anders”, “Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is”
Alis volat propriis	“Zij vliegt op eigen vleugels”
Alma mater	“De voedende moeder”
Alter ego	“Andere ik”
Altera pars	“Het andere deel”
Ama nescire	“Bemin niet gekend te zijn”
Amantes amentes	“Verliefden zijn verdwaasden”
Amare et sapere vix deo conceditur	“Zelfs de goden kunnen niet tegelijk verliefd en wijs zijn”
Amicitia Fortior	“Sterker door vriendschap”
Amicus certus in re incerta cernitur	“Een echte vriend wordt in onzekere tijden opgemerkt”
Amor fati	“Liefde van het lot”
Amor non celatur	“Liefde kan men niet verbergen”
Amor patriae nostra lex	“Vaderlandsliefde is onze wet”
Amor vincit omnia	“Liefde overwint alles”,
Amore, more, ore, re, nascuntur amicitiae	“Uit liefde, gewoonte, mondeling verkeer en daden ontstaan vriendschappen”
Animalium hominumque saluti	“Tot heil voor mens en dier”
(Anno) aetatis suae	“In het jaar van zijn/haar leven”, “in/op de leeftijd van”
Anno Domini	“In het jaar van de Heer”
Ante meridiem (A.M.)	“Voor het middaguur”
Apparent rari Nantes in gurgite vasto	“Zeldzaam verschijnen zwemmers in de uitgestrekte zee”
Aquila muscas non captat	“Een arend vangt geen vliegen”, “belangrijke mensen houden zich niet met beuzelarijen bezig”
Ardeat vita	“Laat het leven bruisen” (of: branden)
Ardet nec consumitur	“Het brandt, maar wordt niet verteerd”
Argumentum ad baculum	“Argument met de knuppel, beroep op de stok”
Argumentum ad crumenam	“Beroep op rijkdom”
Argumentum ad hominem	“Beroep op de man”
Argumentum ad lazarum	“Beroep op armoede, beroep op (de Nieuwtestamentische armoedzaaier) Lazarus”
Argumentum ad populum	“Beroep op het volk, beroep op de massa”
Argumentum ad verecundiam	“Argument uit eerbied, beroep op autoriteit”
Ars Aemula Naturae	“De kunst wedijvert met de natuur”
Ars gratia artis	“Kunst uit liefde voor de kunst”
Ars longa, vita brevis	“Kunst is lang, het leven is kort”
Ars vivendi	“De kunst van het leven”
Artem non odit nisi ignarus	“Slechts de onwetende haat de kunst”
Asinus ad lapidem non bis offendit eundem	“Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen”
Audaces fortuna iuvat	“Geluk is met de heldhaftigen”, Vergilius
Audacia pro muro et scuto opus	“Durf is onze muur, de daad is ons schild”
Aude audenda	“Waag wat gewaagd moet worden”
Audemus jura nostra defendere	“Wij durven onze rechten verdedigen”
Audentes Deus iuvat	“God helpt hen die zelf wat durven”
Audi, vide, tace, si tu vis vivere in pace	“Hoor, zie en zwijg, als je in vrede wilt leven”
Audi alteram partem	“Luister naar de andere kant”
Aurea mediocritas	“De gouden middelmaat”, “de gulden middenweg”
Aurum potestas est	“Goud is macht”
Aut Caesar, aut nullus	“Of de keizer, of niemand”
Aut dosce, aut disce, aut discede	“Onderwijs, leer of ga weg”
Aut nunc, aut numquam	“Nu of nooit”
Aut omnia, aut nihil	“Alles of niets”
Aut viam inveniam, aut faciam	“Of ik vind een weg, of ik maak er een”
Aut vincere, aut mori	“De overwinning, of ik sterf”,
Ave verum corpus natum de Maria Virgine	“Gegroet waarlijk lichaam {van Christus}, geboren uit Maria, de maagd”

B

Balnea vina venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam faciunt balnea vina venus	“Baden, wijn en seks vernielen onze lichamen, maar baden, wijn en seks maken het leven”
Barba non fecit filosofum	“Een baard maakt nog geen filosoof”
Barba tenus sapientes	“Tot aan de baard zo wijs, ogenschijnlijk wijs” (Erasmus)
Barbarus hic ego sum, quia non intellegor ulli	“Ik ben hier een vreemdeling omdat ik door niemand begrepen word”
Beati pauperes spiritu	“Zalig zijn de armen van geest”
Beatus homo qui invenit sapientiam	“Gelukkig is de mens die wijsheid vindt/gevonden heeft”
Beatus ille, qui procul hominibus	“Gelukkig is hij die ver van de mensen woont”
Beatus, qui prodest, quibus potest	“Hij die iedereen helpt die hij kan helpen, is een gelukkig man”
Bene agere et nil timere	“Goed doen en niets vrezen”
Bene diagnoscitur, bene curatur	“Iets dat goed gediagnosticeerd wordt, kan genezen worden”
Bellum ita suscipiatur, ut nihil aliud nisi pax quaesita videatur	“De oorlog moet zo opgenomen worden, dat niets anders tenzij de vrede schijnt gezocht te worden” (Cicero)
Bis dat, qui cito dat	“Hij geeft tweemaal, die snel geeft” (Erasmus)
Bis repetita manent	“Wat men tweemaal herhaald heeft, blijft in de herinnering”
Bis repetita non placent	“Herhalingen vallen niet in goede aarde” (Horatius)
Bona diagnosis, bona curatio	“Een goede diagnose is een goed medicijn”
Bonafide	“Te goeder trouw”
Bona malis paria non sunt	“Het geluk is niet opgewassen tegen het ongeluk” (Plinius Maior)
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae	“Goede gezondheid is meer waard dan de grootste rijkdom”
Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere	“Een goede herder scheert zijn schapen, maar trekt hen niet het vel over de oren.”
Bonis nocet qui malis parcit	“Wie de slechteriken spaart, benadeelt de goeden” (Seneca)

C

Calcanda semel via leti	“De weg des doods moet eenmaal betreden worden”
Calcat iacentem vulgus	“Het volk geeft de liggende een trap na”
Calculus	Rekensteentje
Camera obscura	“Donkere kamer” (optisch instrument)
Candida pax homines, trux decet ira feras	“Oprechte vrede past mensen goed, zoals woeste woede dieren past” (Ovidius)
Candore notabilis albo	“Opmerkelijk door haar blanke onschuld”
Canes latrantes non mordent	“Blaffende honden bijten niet”
Canis timidus vehementius latrat quam mordet	“Een bange hond blaft heftiger dan hij bijt”
Carmen perpetuum primaque ab origine mundi ad tempora nostra	“Een lied voor de eeuwigheid, en van het begin van de wereld tot onze tijd”
Caput sapientiae est reverentia Domini	“De vreeze des Heeren is het begin der wijsheid” (Psalm 111:10)
Carpe diem quam minimum credula postero	“Pluk de dag, zo min mogelijk vertrouwend op de volgende” (Horatius)
Casu quo (c.q.)	“in welk geval”
Casus belli	“een geval van oorlog”
Cave canem	“Pas op voor de hond” (mozaïek Pompeii)
Caveat	“Men zij op zijn hoede”
Caveant consules	“Laten de consuls oppassen”
Caveat emptor	“Laat de koper op zijn hoede zijn”
Cede maiori	“Ga opzij voor uw meerdere”
Civis Romanus sum	“Ik ben een Romeins burger”
Cedo nulli	“Ik wijk voor niemand” (Lijfspreuk van Erasmus)
Ceteris paribus	“De overige omstandigheden gelijk blijvend”
Ceterum censeo Carthaginem delendam esse	“Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden” (Cato de Oude)
Cibi condimentum est fames	“Honger maakt elke maaltijd gekruid”, “Honger maakt rauwe bonen zoet”
Cito ignominia fit superbi gloria	“Voor hoogmoedigen verandert roem snel in schande”, “Hoogmoed komt voor de val”
Citius, altius, fortius	“Sneller, hoger, sterker “
Coitus interruptus	“Onderbroken geslachtsgemeenschap”
Cogito ergo sum	“Je pense donc je suis”, “Ik denk, dus ik ben.” (Descartes)
Communis opinio	“De gemeenschappelijke mening”, de publieke opinie
Compos mentis	“Bij zijn volle verstand”
Concordia civium murus urbium	“Harmonie onder haar bewoners is de dikste muur van elke stad”
Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur	“De kleinen groeien door eendracht, de grootsten gaan ten onder door tweedracht”
Concordia res parvae crescunt	“Door eensgezindheid groeien kleine dingen”, “Eendracht maakt macht”
Condicio sine qua non	“Voorwaarde zonder welke (het gevolg) niet (zou zijn ingetreden)”
Confiteor	“Ik beken”
Coniunctis viribus	“Met vereende krachten” (ook: Viribus unitis)
Conscia mens recti, famae mendacia ridet	“Wie zich bewust is van de waarheid, lacht om de leugens van het gerucht”
Conserva et aedifica	“Handhaaf en bouw”, “Behou en bou”
Consuetudinis vis magna est	“De macht der gewoonte is groot”
Consuetudo altera natura est	“Gewoonte is een tweede natuur”
Contradictio in terminis	“Tegenspraak in termen”, een interne tegenspraak
Contra vim mortis non est medicamen in hortis	“Tegen de dood is geen kruid opgewassen”
Corpus Christi	“Het Lichaam van Christus”
Corpus delicti	“Voorwerp van misdaad”
Corruptio optimi pessima	“Het allerbeste wordt het allerslechtste als het in zijn tegendeel omslaat”
(Felix ille tamen) corvo quoque rarior albo	“(Een gelukkig man is) zeldzamer dan een witte raaf” (Juvenalis)
Creatio ex nihilo	“Schepping uit het niets”
Credo quia absurdum	“Ik geloof erin omdat het absurd is” (toegeschreven aan Tertullianus)
Credo in unum Deum.	“Ik geloof in één God.” Aanhef geloofsbelijdenis.
Cui bono?	“Wie heeft er baat bij?” (Cicero, richtlijn in de rechtspraak)
Cuius regio, eius religio	“Wiens regio, diens religie”
Cuiusvis hominis est errare	“Iedereen maakt fouten” (Cicero)
Cum grano salis	“Met een korrel zout”
Cum laude	“Met lof”
Cum non tum age	“Zo niet, dan toch”
Cum suis (c.s.)	“Met de zijnen/haren/hunnen”, “met aanhang”
Cum tacent, clamant	“Wanneer ze zwijgen, roepen ze”
Cura, ut valeas	“Draag zorg, opdat het je goed zou gaan”
Curriculum vitae (cv)	“De loop van het leven”, “Levensloop”
Custodes Septentrionum	“Bewakers van het Noorden”

D

De facto	“In feite, in werkelijkheid”, tegenhanger van De jure
De gustibus (et coloribus) non disputandum (est)	“Over smaken (en kleuren) valt niet te twisten”
De imitatione Christi	“Over de navolging van Christus” (Thomas a Kempis)
De jure	“Volgens het recht, formeel”
De minimis non curat praetor (rex, lex)	“Triviale zaken zijn niet de zorg van de autoriteit (koning, wet)”
De mortuis nil nisi bene	“(Spreek) over de doden slechts op goede/heuse wijze”
De novo	“Van/uit het nieuwe”, “nieuw ontstaan”
Defectus natalis	“Geboortedefect” (een onwettig kind)
Deleo hostem	“Ik vernietig de vijand”
Deliriant isti Romani	“Rare jongens, die Romeinen”
De profundis clamavi ad te Domine	“Uit de diepten heb ik U aangeroepen, Heer” (Psalm 130)
Deo optimo (et) maximo	“De beste (en) grootste god”
Deo vindice	“God zal [ons] verdedigen” (motto van de Geconfedereerde Staten van Amerika)
Deo volente	“Als God het wil”
Desinit in piscem mulier formosa superne	“De uitkomst beantwoordt niet aan de verwachtingen” (Horatius)
Deus ex machina	“Een god uit een machine”, een uitgedachte oplossing.
Deus vult	“God wil het”, “Het is Gods wil”
Dicendo discentes discimus	“Wij die leren, leren door te spreken”
Diem perdidi	“Ik heb de dag verloren” (Titus)
Dies ater	“Een ongeluksdag”
Dies diem docet	“De dag leert de dag”, “Wij zijn nooit klaar met leren”
Dies natalis	“Geboortedag”
Difficile dictu	“Moeilijk om te zeggen”
Difficile est deponere longum amorem	“Het is moeilijk een lang gekoesterde liefde op te geven” (Catullus)
Discendo Discimus	“Door te leren, leren wij”
Dico Romanos hostes vincere posse	“Ik zeg dat de Romeinen hun vijanden kunnen overwinnen” óf “Ik zeg dat de vijanden de Romeinen kunnen overwinnen”
Dispar vulgo	“Afwijkend van de grote massa”
Divide et impera	“Verdeel en heers”
Do ut des	“Ik geef opdat U zou geven”
Docendo discimus	“Door te onderwijzen leren wij”
Dolus an virtus, quis in hoste requirat?	“List of dapperheid, wie vraagt daarnaar, waar het een vijand geldt?” (Vergilius)
Dolus bonus	“Een leugentje om bestwil”
Domine dirige nos	“Heer, leid ons”, “Heer, geef ons richting”
Domine salvam fac reginam	“God beware de koningin”
Domine salvum fac regem	“God beware de koning”
Dominus illuminatio mea	“De Heer is mijn licht” (Psalm)
Domus dulcis domus	“Home sweet home” of “Oost west, thuis best”
Donec eris felix multos numerabis amicos	“Zo lang je gelukkig bent, zul je veel vrienden hebben” (Ovidius)
Draco dormiens nunquam titillandus	“Kietel nooit een slapende draak”
Duae tabulae rasae in quibus nihil scriptum est	“Twee zielen, geen enkele gedachte”
Ducunt fate volentem, nolentem trahunt	“Het lot voert de welwillenden, het sleurt de onwilligen” (Seneca)
Dulce est desipere in loco	“Het is aangenaam dwaas te doen op bepaalde tijdstippen” (Horatius)
Dulce et decorum est pro patria mori	“Het is zoet en goed om voor het vaderland te sterven” (Horatius)
Dulcia non meruit, qui non gustavit amara	“Hij verdient het zoete niet, die ’t bittere niet heeft gesmaakt” (Ovidius)
Dum anima est, spes est	“Waar er leven is, is er hoop”
Dum spiro, spero	“Zo lang ik adem, hoop ik”
Duobus litigantibus, tertius gaudet	“Als twee mannen bekvechten, is de derde blij”
Dura lex, sed lex	“De wet is hard, maar het is de wet” (rechtsspreuk)
Dura necessitas	“Noodzaak is hard”

E

E causa ignota	“Met onbekende oorzaak”
E fructu arbor cognoscitur	“Aan de vruchten herkent men de boom”
E lingua stulta veniunt incommoda multa	“Vele ongemakken komen uit dwaze taal”
E pluribus unum	“Uit velen één”, “Eenheid uit veelheid”
Ecce grex	“Zie de kudde”
Ecce homo	“Zie de mens” (Bijbel)
Ecce annum meum ergo Plato sum	“Zie mijn leeftijd dus ik ben Plato” (Plato)
Ecce Panis Angelorum	“Zie, het brood der Engelen”
Ecclesia vivit lege Romana	“De Kerk leeft volgens de Romeinse wetten”
Elephantum ex musca facere	“Van een vlieg een olifant maken”
Epistula non erubescit	“Een brief bloost niet”
Equo ne credite, Teucri	“Vertrouw dat paard niet, Trojanen”
Ergo ego nec amicum habeo, nec inimicum?	“Dus heb ik noch vrienden, noch vijanden?” (Nero)
Eripiendo victorae prosum	“Al helpende dien ik de overwinning”
Errare humanum est. Perseverare diabolicum	“Zich vergissen is menselijk. Volharden is des duivels” (Seneca)
Esse est percipi	“Zijn is waargenomen worden” (George Berkeley)
Est modus in rebus, sunt certi denique fines	“Er is maat in de dingen, er zijn tenslotte zekere grenzen” (Horatius)
Et ab nato mei, et nunc, et ad mortuum mei, bibi, bibo et bibibo	“Zowel sinds mijn geboorte, als nu, als tot mijn dood, dronk ik, drink ik, en zal ik drinken”
Et alii (et al.)	“En anderen”
Et cetera (etc.)	“En de andere dingen”, “Enzovoort”
Evangelii Gaudium	“De Vreugde van de Blijde Boodschap”, “De Vreugde van het Evangelie”
Eventus docebit	“De afloop zal het leren” (Livius)
Eventus stultorum magister est	“Door schade en schande wordt men wijzer”
Ex aequo	“Op gelijke voet, gelijkelijk” (ook: ex equo)
Ex ante	“Van tevoren”, “Vooraf”
Ex cathedra	“Vanaf de zetel”
Ex falso sequitur quodlibet	“Uit het ongerijmde volgt wat je maar wilt”
Ex libris	“Uit de boeken”
Ex nihilo nihil fit	“Uit niets wordt niets”
Ex nunc	“Vanuit het heden”, “Zoals de situatie momenteel is”
Ex officio (e o.)	“Vanuit het ambt”, “Vanwege de functie”
Ex oriente lux	“Licht uit het oosten”
Ex post	“Na afloop”, “Achteraf”
Ex post facto	“Op grond van achteraf vastgestelde feiten”
Ex vivo	“Buiten het levende”, “Buiten het lichaam”
Exempli causa	“Omwille van het voorbeeld”, “Bijvoorbeeld”
Excusatio non petita accusatio manifesta	“Een excuus waar niet om werd gevraagd, is een duidelijke (zelf)beschuldiging”
Exegi monumentum aere perennius	“Ik heb een monument opgericht dat het langer houdt dan brons” (Horatius)
Exitus acta probat	“Het doel heiligt de middelen” (Ovidius)
Experientia docet (stultos)	“Al doende leert men (zelfs de dwazen)”
Extra ecclesiam nulla salus	“Buiten de kerk geen heil (redding of zaligheid)”
Extra muros	“Buiten de muren”

F

Faber quisque fortunae suae	“Ieder is de maker van zijn eigen geluk”
Fabricando fit faber	“Door te smeden wordt men smid.”
Facta, non verba	“Geen woorden maar daden”
Factum stultus cognosit	“Na de daad komt de dwaas tot inzicht”
Fallit imago	“Beeld misleidt”, “Schijn bedriegt”
Fallitur augurio spes bona saepe suo	“Een goede verwachting wordt dikwijls teleurgesteld”
Falsa demonstratio	“Foute uitleg, verkeerde beschrijving”
Falsa fides in me semper est	“In mij is altijd ontrouw”
Falsa lectio	“Foute lezing, fout in de interpretatie”
Fama nihil est celerius	“Niets is sneller dan een gerucht” (Livius)
Fari argentum aurum tacere	“Spreken is zilver, zwijgen is goud”
Fas est ab hoste doceri	“Het is goed ook van zijn vijanden te leren”
Fata morgana	“Gezichtsbedrog” (van Morgan le Fay)
Fatetur facinus is, qui iudicium fugit	“Hij geeft zijn misdaad toe, die het gerecht ontvlucht”, “Wie het gerecht ontvlucht, bekent schuld”
Felix qui potuit rerum cognoscere (causas)	“Gelukkig is hij die de reden van dingen kon herkennen”
Fervet opus	“IJverig werk gaat voort”
Festina lente	“Haast je langzaam”, “Haastige spoed is zelden goed”
Fiat iustitia, ruat caelum	“Laat rechtvaardigheid geschieden, ook al valt de hemel naar beneden”
Fiat lux	“Laat er licht zijn”, “Er zij licht”
Fide, sed cui vide	“Vertrouw, maar zie toe, wie”
Fidei Defensor	“Verdediger van het Geloof”
Fides facit fidem	“Vertrouwen schept vertrouwen”
Fides servanda est	“Trouw moet worden onderhouden”
Finis coronat opus	“De kroon op het werk”
Fluctuat nec mergitur	“Geschud door de golven, maar zij zal niet zinken”
Fons et origo	“Bron en oorsprong”
Fons sapientiae verbum Domini	“Het woord van de Heer is een bron van wijsheid”
Fortes creantur fortibus	“Sterken brengen sterken voort”
Fortes fortuna juvat	“Het geluk helpt de dapperen”
Fortis et Liber	“Sterk en vrij”
Fortiter in re, suaviter in modo	“Streng wat de principiële kant van een zaak betreft, soepel in de uitvoering van de regels.”
Fortuna non mutat genus	“Het lot verandert de afkomst niet”, “De omstandigheden hebben geen invloed op de herkomst” (Horatius)
(Non est tuum) fortuna quod fecit	“(Het is niet van jou) wat het geluk/toeval je heeft gebracht” (Seneca)
Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur	“Het geluk is van glas; als het schittert, breekt het”
Frater, ave atque vale	“Gegroet broeder, en vaarwel”
Fronti nulla fides	“Het uiterlijk is onbetrouwbaar”, “Schijn bedriegt”
Frusta laborat, qui omnibus placere studet	“Hij doet vergeefse moeite, die tracht allen te behagen”

G

Gallia est omnis divisa in partes tres	“Gallië is in zijn geheel verdeeld in drie delen”
Gens una sumus	“Wij zijn allen één volk”
Gladiator in arena consilium capit	“Een zwaardvechter vormt in het strijdperk zijn plan”
Gloria in excelsis Deo	“Eer aan God in den hoge.”
Gloria victis	“Glorie aan de verslagenen”
Graeca sunt, non leguntur	“Het is Grieks, het wordt niet gelezen”
Graecia capta ferum vicit victorem	“Het verslagen Griekenland overwon zijn wilde veroveraar”
Gutta cavat lapidem, non vi sed saepe cadendo	“De druppel holt de steen uit, niet met geweld, maar door keer op keer te vallen”

H

Habeas corpus	“Gij zult het lichaam krijgen”
Habemus papam!	“We hebben een paus!”
Habent sua fata libelli	“Boeken hebben hun lotsbestemming”
Hannibal ante portas / Hannibal ad portas	“Hannibal voor de poorten”, oftewel “Er is een zeer groot gevaar nabij”
Hic domus dei est et porta coeli	“Dit is het huis van God en de poort van de hemel”
Hic finis fandi	“Dit was het einde van het gesprek”
Hic locus est ubi mors gaudet succurrere vitae	“Hier is de plaats waar de dood blij is het leven te helpen”
Hodie mihi, cras tibi	“Vandaag voor mij, morgen voor jou.” Vandaar: “heden ik, morgen gij”
Homines dum docent discunt	“Mensen leren terwijl ze lesgeven” (Seneca)
Homines quod volunt credunt	“Mensen geloven wat ze willen geloven” (Julius Caesar)
Homo fugit velut umbra	“De mens is vluchtig als een schaduw”
Homo homini lupus (est)	“De mens (is) voor de mens een wolf” (Terentius of Plautus)
Homo proponit, Deus disponit	“De mens wikt, God beschikt”
Homo sapiens non urinat in ventum	“Een wijs man plast niet tegen de wind in”
Homo sum, humani nihil a me alienum puto	“Ik ben een mens, niets menselijks is mij vreemd” (Terentius)
Honestum petimus usque	“Onafgebroken zoeken wij het eervolle”
Honores non quaero, fidelis sum	“Ik zoek geen eerbewijzen, ik ben trouw”
Honos praemium virtutis	“Eer is de loon der deugd” (Cicero)
Hora est	“Het uur is er”, “Het is tijd”
Hora finita	“De tijd is verstreken”
Hora fugit	“Het uur vlucht”, “De tijd vliegt”
Hora ruit, tempus fluit	“Het uur snelt heen, de tijd vloeit weg”
Horresco referens	“Ik huiver als ik er aan denk” (Virgilius)
Horror vacui	“Angst voor de leegte”
Horum omnium fortissimi sunt Belgae	“Van al die lieden zijn de Belgen de dappersten” (Julius Caesar)
Hypotheses non fingo	“Ik verzin geen hypotheses” (Newton)
Hostes ad pulverem ferire	“Sla al uw vijanden tot pulp”

I

I ad Graecum pi	“Loop naar de Griekse pi”, “Loop naar de galg”
Ibidem (Ibid.)	“Op dezelfde plaats”
Id est (i.e.)	“Dat wil zeggen”, “met andere woorden” of soms “in dit geval”
Idem dito	“precies hetzelfde”
Idem velle, idem nolle, id vera amicitia est	“Hetzelfde willen en hetzelfde niet willen, dat is ware vriendschap” (Sallustius)
Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum	“Jezus van Nazareth, koning der Joden”
Ignis natura renovatur integra	“Door vuur wordt de gehele natuur vernieuwd”
Ignorante portum, nullus ventus secundus	“Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig”
Ignorantia iuris nocet	“De wet niet kennen schaadt”
Ignorantia legis non excusat	“De wet niet kennen is geen excuus”
Ignoscito saepe alteri, numquam tibi	“Vergeef vaak een ander, nooit jezelf”
Ignoti nulla cupido	“Onbekend maakt onbemind”
Obscurum per obscurius, ignotum per ignotius	“Het duistere (verklaren) door het duisterdere, het onbekende door het onbekendere”
Illud quod medium est atque inter utrumque probamus	“Dit, wat het midden is en tussen elk van beide is, keuren wij goed” (Martialis)
Impetu feroci	“Met felle aanval”
Impossibilium nulla obligatio est	“Niemand kan verplicht worden het onmogelijke te doen” (Corpus Iuris Civilis)
Imprimatur	“Dat het gedrukt worde”
In Aeternum	“Voor eeuwig”
In casu	“In dit geval”
In cauda venenum	“Het venijn zit in de staart”
In concordia humilitate	“Eendrachtig bescheiden”
In Dei nomine feliciter	“Mogen wij in Gods naam gelukkig voortgaan”
In dubio abstine	“In geval van twijfel onthoude men zich”
In dubio pro libertate	“Als er een twijfel is over schuld, mocht de beklaagde vrijgelaten worden”
In dubio pro reo	“Bij twijfel, dan voor de beschuldigde”
In fide fides	“Trouw in het geloof”
In flagrante delicto	“Op heterdaad betrapt”
In hoc signo vinces (victor eris)	“In dit teken zul je overwinnen (overwinnaar zijn)”
In lumine tuo videmus lumen	“In Uw licht zien wij het licht” (Psalm 36:10)
In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum	“In uw handen, Heer, beveel ik mijn geest”
In mari meri miri mori muri necesse est	“In een zee van bewonderenswaardige wijn moet een muis wel sterven” (ezelsbruggetje om Romeinse kinderen de klinkers te leren)
In manibus vestris victoria est	“De overwinning ligt in jullie handen”
In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas	“In het benodigde eenheid, in het betwijfelde vrijheid, in alles liefdadigheid”
In odium fidei	“Uit haat voor het geloof”
In omnibus omnia	“In alles zit alles vervat”
In situ	“Op zijn plaats”
In vino veritas	“In wijn zit waarheid” (Plinius de Oudere)
In vitro	“In glas”, in een reageerbuis
In vivo	“In het leven”
In nomine patris, filii et spiritus sancti	“In de naam van de vader, de zoon en de heilige geest”
Initium est saluti notitia peccati	“Het begin van je behoud is het bemerken van je fout” (Seneca)
Inquietum est cor nostrum, donec requiescat in Te	“Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U” (Augustinus)
Inspice et cautus eris	“Aanschouw uzelf en u zult op uw hoede zijn”
Inter arma enim silent leges	“In tijden van oorlog zijn de wetten stil”
Inter utrumque tene	“Hou [het] tussen beide uitersten”, “Houd het midden”
Interdum lacrimae pondera vocis habent	“Tranen hebben soms de kracht van woorden”
Intra muros	“Binnen de muren” (van de stad)
Intus ut libet, foris ut moris est	“Denk wat je wil, maar in het openbaar voeg je je naar wat gebruikelijk is”
Ira furor brevis est	“Boosheid is een korte woede” (Horatius)
Is fecit, cui prodest	“Gedaan door hem die ervan profiteert”
Ita feri ut se mori sentiat	“Sla hem zo, dat hij voelt dat hij sterft” (Caligula)
Ipsa scientia potestas est	“Wetenschap (kennis) is macht” (Confucius)
Ius curia novit	“De rechter kent het recht”
Iustitia omni auro carior	“Gerechtigheid is meer waard dan al het goud”
Iustitia omnibus	“Gerechtigheid voor allen”
Iuvat inconcessa voluptas	“Verboden genot is zoet”
Iuris prudentia	“Door de bezigheden van kenners”

J

Jure uxoris

“Het recht van de echtgenote”

K

L

Labor(are) omnia vincit	“Werk overwint alles”
Laedere facile, mederi difficile	“Kwetsen is gemakkelijk, een wonde genezen is moeilijk”
Lapsus calami	“Fout van de pen”
Lapsus linguae	“Fout van de tong”, een spreekfout
Lapsus memoriae	“Fout van het geheugen”, een vergissing
Lauda, Sion, Salvatorem	“Loof, Sion, uw verlosser”
Laudare, benedicere, praedicare	“God lof toezingen, elkaar tot zegen zijn, het evangelie verkondigen.”
Lectori salutem (L.S.)	“Aan den lezer heil”; “Lezer gegroet”
Legio patria nostra	“Het legioen is ons vaderland” (motto Vreemdelingenlegioen)
Lex dura, sed lex	“De wet is hard, maar het is de wet”
Lex naturae	“Wet van de natuur”
Linea recta	“Zonder omwegen”
Loci communes	“Gemeenschappelijke plaatsen”, “algemene grondbeginselen”
Locus delicti	“Plaats waar de misdaad is gepleegd”
Longa via est	“De weg is lang”
Luctor et emergo	“Ik worstel en kom boven”
Lucratori te salutant	“Zij die zich gaan verrijken, groeten u”
Lupos apud oves custodes relinquere	“De wolven bij de schapen achterlaten als bewakers” (Plautus)
Lupus in fabula	“De wolf in het verhaal” (Terentius)
Lux et libertas	“Licht en vrijheid” (motto van NRC Handelsblad)
Lux et veritas	“Licht en waarheid”

M

Magna cum laude	“Met groot lof”
Maxima cum laude	“Met de hoogste lof”
Magna res libertas	“De belangrijkste zaak is vrijheid”
Maior e longinquo reverentia	“Van afstand bezien is alles mooi” (Cornelius Tacitus)
Maior famae sitis est quam virtutis	“De dorst naar roem is groter dan die naar dapperheid” (Juvenalis)
Mala sunt vicina bonis	“Het kwade is de buur van het goede” (Ovidius)
Maledicus a malefico non distat nisi occasione	“Een kwaadspreker verschilt niet veel van iemand die kwaad doet tenzij wat betreft de gelegenheid” (Quintilianus)
Malo accepto stultus sapit	“Een dwaas wordt door schade en schande wijs”
Malo mori quam foedari	“Ik sterf liever, dan ik onteerd word”
Malus bonum ubi se simulat, tum est pessimus	“Nooit is een slechter mens slechter dan wanneer hij zich als een goed mens voordoet”
Manibus pedibusque	“Met handen en voeten”
Manu militari	“Gewapenderhand”
Manus manum lavat	“De ene hand wast de ander”
Maximae cuique fortunae minime credendum est	“Ieder grootste geluk moet allerminst geloofd worden” (Livius)
Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa	“Door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn allergrootste schuld”
Mea vota	“Mijn wens” of “mijn stem”
Medicus curat, natura sanat	“De dokter zorgt voor zijn patiënt, maar de natuur geneest hem”
Melior est vicinus juxta quam frater procul	“Beter een naaste buur dan een verre broer”
Memento, homo, quia pulvis es et in pulvem reverteris	“Bedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren”
Memento mori	“Gedenk je sterfelijkheid”, “Gedenk te sterven”
Mendacem memorem esse oportet	“Een leugenaar moet veel onthouden” (Marcus Fabius Quintilianus)
Mens agitat molem	“De geest beweegt de massa”
Mens et manus	“Verstand en hand”
Mens sana in corpore sano	“Een gezonde geest in een gezond lichaam”
Mens sana non potest vivere in corpore sicco	“Een gezonde geest kan niet leven in een droog lichaam”
Mille periculis supersum	“Duizend gevaren kom ik te boven”
Minuentur atrae Carmine curae	“Door een lied zullen de duistere zorgen kleiner worden gemaakt” (Horatius)
Mirabile dictu	“Wonderlijk om te zeggen”
Miscemus utile dulci	“Laten we het nuttige en het aangename verenigen”
Moniti meliora sequamur	“Laat ons op gewaarschuwde wijze verder handelen”
Morituri te salutant	“Zij die sterven gaan, groeten u” (gladiatoren)
Moriae encomium, sive Stultitiae laus	“Lof der zotheid” (Erasmus)
Moribus antiquis	“Naar oude gewoonten” (lijfspreuk van Justus Lipsius)
Mors certa, hora incerta	“De dood is vast, het uur is onvast.”
Mors tua, vita mea	“Jouw dood, mijn leven”
Multa ceciderunt, ut altius surgerent	“Vele dingen zijn gevallen, om hoger te herrijzen” (Seneca)
Multi sunt vocati, pauci vero electi	“Velen zijn geroepen, slechts weinig uitverkoren”
Multi multa; nemo omnia novit	“Veel mensen weten veel, maar niemand weet alles”
Multis parasse divitias non finis miseriarum fuit, sed mutatia	“Voor velen was verworven rijkdom niet het einde van hun ellende, maar heeft het veranderd” (Epicurus)
Mundus vult decipi, ergo decipiatur	“De wereld wil bedrogen worden, laat haar dus bedrogen worden” (toegeschreven aan Petronius)
Mutua fides	“Wederzijds vertrouwen”
Mutatis mutandis	“De dingen die veranderd moeten worden, veranderd zijnd”, “nadat veranderd is wat veranderd moet worden”

N

Natura abhorret vacuum	“De natuur verdraagt geen vacuüm”
Natura artis magistra	“De natuur is de leermeesteres van de kunst” (volledige naam dierentuin Artis )
Natura naturans	“De natuur doet wat de natuur moet doen”
Naturam mutare difficile est	“Het is moeilijk je aard te veranderen” (Seneca)
Navigare necesse est, vivere non est necesse	“Het is nodig te varen, niet te leven”
Navita de ventis, de tauris narrat arator	“De schipper vertelt over de winden, de boer over de stieren”
Ne bis in idem	“Geen twee keer (vonnissen) over dezelfde zaak”
Ne praeter modum	“Niet over de scheef”
Ne quid nimis	“Niets te veel, alles met mate”
Nec fasces nec opes sola artis sceptra perennant	“Noch macht, noch rijkdom, maar slechts het gezag van de wetenschap blijft bestaan”
Nec Hercules contra plures	“Zelfs Hercules kan er geen twee tegelijk aan”
Nec impar viribus onus	“Het gewicht evenaart de inspanning”
Nec jactantia, nec metu	“Zonder woorden, zonder vrees”
Nec plus ultra	“Dat wat door niets wordt overtroffen”.
Nec pluribus impar	“Ik ben de grootste”
Nec temere, nec timide	“Noch roekeloos, noch vreesachtig”
Nec timide, nec tumide	“Zonder vrees, zonder overmoed”
Nemo auditur (propriam turpitudinem allegans)	“Niemand vindt gehoor (bij de rechter) wanneer hij zich beroept op zijn eigen schandelijk gedrag”
Nemo censetur ignorare legem	“Niemand wordt geacht de wet niet te kennen”
Nemo censetur ignorare legem	“Niet kennen van de wet is geen geldig excuus om de wet te overtreden”
Nemo dat quod non habet	“Niemand kan geven wat hij niet heeft”
Nemo in amore videt	“In de liefde ziet niemand”, “Liefde maakt blind”
Nemo iudex in properiā causā	“Niemand is rechter in zijn eigen zaak”
Nemo me impune lacessit	“Niemand zal me ongestraft tergen”
Nemo sine vitiis nascitur	“Niemand wordt zonder gebreken geboren” (Horatius)
Neque ignorare (medicum) oportet quae sit aegri natura	“Noch betaamt het (de dokter) het temperament van de zieke man te negeren” (Aulus Cornelius Celsus)
Nescis quid vesper vehat	“Je weet niet wat de avond brengt”
Nescitis quo hora dominum veniet	“Jullie weten niet op welk uur de heerser zal komen”
Nihil est ab omni parte beatum	“Niets is in alle opzichten/van alle kanten gelukzalig” (Horatius)
Nihil est incertior vulgo	“Niets is wispelturiger dan de massa”
Nihil lacrima citius arescit	“Niets droogt sneller dan een traan”
Nihil sub sole novum	“Er is niets nieuws (onder de zon)” (Prediker 1:9)
Nihil obstat	“Niets staat in de weg, er is geen enkel bezwaar (om dit document te drukken)”
Nil desperandum	“Wanhoop niet”
Nil nobis absurdum	“Niets is ons te dol”
Nil satis nisi optimum	“Alleen het beste is goed genoeg”
Nil scire tutissima fides	“Niets weten is het veiligste geloof/vertrouwen/garantie”
Nil sine labore	“Niets zonder arbeid” (Horatius)
Nil sine sole	“Niets zonder zon”
Nil volentibus arduum	“Niets is onmogelijk voor hen die willen”
Nitimur in vetitum semper cupimusque negata	“Wij streven altijd naar het verbodene en begeren hetgeen ons ontzegd is” (Ovidius)
Nobilitas obligat	“Adeldom verplicht”
Nolens volens	“Niet willende willend” (tegen wil en dank)
Noli me tangere	“Raak mij niet aan”
Nomen correctum	“Verbeterde naam”
Nomen est omen	“Een naam is een voorteken”
Nomen nescio (NN of N.N.)	“Ik weet de naam niet”
Nomen nominandum (NN of N.N.)	“De naam moet nog genoemd worden”
Nomina odiosa sunt	“Namen zijn hatelijk”
Non omnis moriar	“Ik zal niet geheel sterven” (Horatius)
Non fortis, ced tenax	“Niet sterk, maar taai”
Non licet omnibus adire Corinthum	“Niet iedereen mag Korinthe bereiken” (Horatius)
Non olet	“Het/hij/zij stinkt niet”
Non nobis solum nati sumus	“We zijn niet alleen voor onszelf geboren” (Cicero)
Non omnia possumus omnes	“Niet iedereen kan alles doen” (Vergilius)
Non plus ultra	“Tot hier en niet verder”
Non scholae sed vitae discimus	“Je leert niet voor school, maar voor het leven”
Non sequitur	“Het volgt er niet uit”, “het volgt niet uit de premissen”
Non semper arcum tendit Apollo	“De boog van Apollo kan niet steeds gespannen zijn” (Horatius)
Non si male nunc et olim sic erit	“Wie zijn doel wil krijgen, ook de middelen” (Horatius)
Non sum qualis eram	“Ik ben niet wat ik ben geweest”
Non ut edam vivo, sed ut vivam edo	“Ik leef niet om te eten, ik eet om te leven”
Non vi sed disputando	“Niet met kracht maar door rede(voering)”
Non vincit nisi veritas	“Niets overwint dan de waarheid”
Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum	“De kleren maken niet de man, de man maakt de kleren”
Nondum amabam, et amare amabam	“Ik had nog niet lief, en verlangde ernaar lief te hebben”
Nosce orbis	“Ken de wereld”
Nosce te ipsum	“Ken uzelf”
Nos iungit amicitia	“Ons verbindt de vriendschap”
Nota bene	“Noteer goed”, “Let op”
Novum in Vetere latet, Vetus in Novo patet	“Het Nieuwe is verborgen in het Oude aanwezig, de ware betekenis van het Oude komt in het Nieuwe aan het licht”
Nulla dies sine linea	“Geen dag zonder lijn.”
Nulla poena sine lege	“Geen straf zonder wetten”
Nullum crimen, nulla poena, sine praevia lege poenali	“Er is geen misdaad, (dus) geen straf als er geen voorafgaande (straf)wettelijke bepaling is”
Nulla regula sine exceptione	“Geen regel zonder uitzondering”
Nulla tenaci invia est via	“Voor de aanhouder is geen weg onbegaanbaar” (motto autofabrikant Spyker)
Nulli cedo	“Ik wijk voor niets”
Nullum humani mihi alienum	“Niets menselijks is mij vreemd”
Numquam iterum	“Nooit meer”
Numquam tui obliviscar	“Ik zal je nooit vergeten”
Nunc aut nunquam	“Nu of nooit” (Korps Commandotroepen)
Nunc est bibendum	“Nu is het tijd om te drinken” (Horatius)

O

O crassum ingenium! Suspicor fuisse Batavum	“Wat een plompe geest! Ik vermoed dat het een Nederlander was” (Erasmus)
O fortunatos nimium sua si bona norint, agricolas	“O gelukzalige landbouwers, die te weinig begrijpen hoe goed hun leven is” (Vergilius)
O tempora, o mores!	“Wat een tijden, wat een zeden!” (Cicero)
Obscuris vera involvens	“Obscuriteit verbergt waarheid” (Vergilius)
Occasio furem facit	“De gelegenheid maakt een dief”
Oculi plus vident quam oculus	“Meerdere ogen zien meer dan slechts een”
Oculi sunt in amore duces	“De ogen zijn de leiders in de liefde” (Propertius)
Oderint dum metuant	“Ze mogen me haten, als ze me maar vrezen” (Caligula)
Odi profanum vulgus et arceo	“Ik haat het onbeschaafde gepeupel en houd het op een afstand” (Horatius)
Odi et amo	“Ik haat en ik bemin” (Catullus)
Omne ignotum pro magnifico est	“Al het onbekende wordt als wonderbaar aanzien.” (Tacitus)
Omne principium difficile est	“In alles de eerste zijn is moeilijk”
Omnes eodem cogimur	“Wij worden allemaal naar één enkel punt samengedreven”
Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt	“Alle mensen willen gezond zijn, maar vaak doen ze alles dat nadelig is voor hun gezondheid”
Omnibus	“Voor allen”
Omnia mea mecum porto	“Ik draag al mijn bezittingen bij me”
Omnia mutantur, nihil interit	“Alles verandert, niets vergaat” (Ovidius)
Omnia obliviscar	“Vergeet alles”
Omnia vincit amor (nos et cedamus amori)	“Liefde overwint alles (laten wij ons ook overgeven)” (Vergilius)
Omnium artium medicina nobilissima est	“Van alle kunsten is de geneeskunde de edelste”
Optimum est pati quod emendare non possis	“Het is beter te verdragen wat je niet terug goed kan maken” (Seneca)
Optimum medicamentum quies est	“Rust is het beste medicijn”‘
Ora et labora	“Bid en werk” (motto van de Benedictijnen)
Oratio de hominis dignitate	“Oratie over de waardigheid van de mens”
Oratio pro domo	“Pleidooi voor eigen zaak”, “preek voor eigen parochie”, “pleidooi van eigen advocaat”

P

Pacta sunt servanda	“Overeenkomsten moeten nagekomen worden”
Panem et circenses	“Brood en spelen” (Juvenalis)
Pange lingua gloriosi	“Bezing mijn tong het mysterie.”
Parcere subiectis, sed debellare superbos	“De onderworpenen sparen, maar hen die zich hardnekkig blijven verzetten vernietigen” (Vergilius)
Pars pro toto	“Een deel staat voor het geheel”
Pars sanitatis velle sanari fuit	“Een deel van het genezen is genezen willen worden” (Seneca)
Participium praesentis activi (P.P.A.)	“Deelwoord van de actieve tegenwoordige tijd”
Parvus numero, magnus merito	“Gering in aantal, groot in daden” (motto Koninklijke Luchtmacht)
Parvi sed magni	“Klein maar Dapper”
Paternoster	“Onze vader”
Pauperis est numerare pecus	“Het is eigen aan de armen hun vee te tellen” (Ovidius)
Pax intrantibus	“Vrede (aan) de binnentredende”
Pax melior est quam iustissimum bellum	“Vrede is beter dan de rechtvaardigste oorlog”
Pax quaeritur bello	“Vrede wordt gezocht door oorlog”
Pecunia non olet	“Geld stinkt niet”
Per aspera ad astra	“Langs moeilijkheden naar de sterren” (Motto NASA)
Perfer et obdura, dolor hic tibi proderit olim	“Verdraag en volhard, eens zal dit verdriet nuttig voor je zijn”
Periculum in mora	“Risico in uitstel” (Livius)
Pericula non timeo	“Ik vrees geen gevaar”
Persona non grata	“Ongewenst persoon”
Pia fraus	“Vrome leugen”
Pie Iesu domine, dona eis requiem	“Heilige Heer Jezus, geef hun rust”
Pigmaei gigantum humeris impositi plusquam ipsi gigantes vident	“Dwergen die staan op de schouders van reuzen, zien verder dan die reuzen” (Isaac Newton)
Pluralis majestatis	“Meervoud van verhevenheid”, “koninklijk meervoud”
Pluralitas non est ponenda sine necessitate	“Men hoeft geen dingen toe te voegen (aan een formule) zonder noodzaak”
Poena potest demi, culpa perennis erit	“De straf kan verminderen, de schuld zal eeuwig zijn” (Ovidius)
Poeta nascitur, orator fit	“Een dichter wordt geboren, een redenaar gemaakt”
Pontifex Maximus	“Hoogste priester / opperpriester” – Romeinse titel
Postscriptum (PS)	“Naschrift”
Poscimur	“Wij worden opgeëist”, wij zijn niet vrij
Post meridiem (P.M.)	“Na het middaguur”
Potior est, qui prior est	“Wie het eerst komt, wie het eerst maalt”
Potius sero quam numquam	“Liever laat dan nooit” (Livius)
Praeparatus Esto	“Wees voorbereid”
Praesens absens	“Lichamelijk aanwezig, geestelijk afwezig”
Primum non nocere	“Het belangrijkste is niet te schaden” (uit de Eed van Hippocrates)
Primus inter pares	“Eerste onder gelijken”
Pro bono (publico)	“Ten goede (van het publiek)”, voor de algemene zaak
Pro Deo	“Voor God”, zonder bezoldiging
Pro Ecclesia et Pontifice	“Voor Kerk en Paus”
Pro Patria Crescunt	“Groeien voor het vaderland”
Pro Patria Semper	“Altijd voor het vaderland”
Procul o, procul este profami	“Blijf op afstand, niet ingewijden”
Promissum cadit in debitum	“Het beloofde komt terecht bij het verschuldigde”
Pugnans in tenebris	“Strijdend vanuit de duisternis (nacht)”
Pulchrum est digito monstrari et dicier, hic est	“Het is mooi met de vinger nagewezen te worden en te horen zeggen: hij is het”
Pulvis et umbra sumus	“We zijn stof en schaduw” (Horatius)
Pus bonum et laudabile	“Goede en prijzenswaardige etter”

Q

Quadragesimo Anno	“In het veertigste jaar”, “Veertig jaar later”,
Quae caret ora cruore nostro	“Welke kust kent ons bloed niet?” (Horatius)
Qualis artifex pereo!	“Als wat een groot kunstenaar ga ik ten onder!” (Nero)
Qua Patet Orbis	“Zo wijd de wereld strekt” (Motto Korps Mariniers)
Quando peritura nemo scit	“Wanneer ze zal vergaan weet niemand”
Qui beneficium dedit, taceat; narret, qui accepit	“Hij, die een weldaad heeft gegeven, moet zwijgen; hij die het ontvangen heeft, moet spreken.” (Seneca)
Qui bono?	“Wie profiteert?” (Cicero)
Qui(s) custodiet ipsos custodes	“Wie houdt toezicht op de toezichthouders”, “Wie bewaakt de bewakers” (Juvenalis)
Qui cantat, bis orat	“Wie zingt, bidt dubbel” (Augustinus)
Qui habet aures audiendi audiat	“Wie oren heeft om te horen moet horen” (Bijbel)
Qui rogat, non errat	“Wie vraagt, dwaalt niet”
Qui scribit, bis legit	“Wie schrijft, leest twee keer”
Qui tacet, consentire videtur	“Wie zwijgt, lijkt het ermee eens te zijn”, “Wie zwijgt, stemt toe” (Paus Bonifatius VIII)
Qui vult dare parva non debet magna rogare	“Hij die wenst weinig te geven, zou niet veel moeten vragen”
Quid pro quo	“Voor wat hoort wat”
Quidquid agis, prudenter agas, et respice finem	“Wat je ook doet, doe het verstandig en denk na over het einde”
Quidquid discis, tibi discis	“Alles wat je leert, leer je voor jezelf”
Quidquid latine dictum sit, altum videtur	“Wat in het Latijn gezegd wordt, klinkt diepgaand”
Quidvis egestas imperat	“Schaarste eist al wat je wilt” (Plautus)
Quiescat plebs	“Moge het volk kalm zijn”
Quieta non movere	“Wat in rust is, niet verstoren”, “Geen slapende honden wakker maken”
Quirites!	“Burgers!”
Quot homines, tot sententiae	“Zo veel mensen, zo veel meningen” (Cicero)
Quo vadis?	“Waar gaat gij heen?”
Quod erat demonstrandum (Q.E.D.)	“Hetgeen moest worden aangetoond”
Quod licet Iovi non licet bovi	“Wat Jupiter mag, mag een rund nog niet”, “Wat is toegestaan aan Jupiter, is nog niet toegestaan aan een rund”
Quod me non necat me certe confirmat	“Wat mij niet doodt, maakt me zeker sterker”
Quod medicina aliis, aliis est acre venenum	“Het medicijn van de een is het vergif van de ander”
Quod non	“Hetgeen niet het geval is”
Quod non est in actis non est in mundo	“Wat niet schriftelijk is vastgelegd, bestaat niet”
Quod scripsi, scripsi	“Wat ik geschreven heb, heb ik geschreven”
Quod sis, esse velis nihilque malis	“Je moet willen zijn wie je bent en niets liever willen” (Martialis)
Quot capita, tot sententiae	“Zoveel hoofden, zoveel meningen”
Quos vult perdere Iuppiter dementat prius	“Degenen die Jupiter in het verderf wil storten, ontneemt hij eerst hun zinnen”
Quousque tandem abutere, Catilina, patientia nostra?	“Hoelang nog, Catilina, zul je ons geduld op de proef stellen?” (Cicero)

R

Radix malorum est cupiditas	“Hebzucht is de wortel van alle kwaad”
Rara avis	“Een zeldzame vogel”
Rara est fides	“Trouw is zeldzaam”
Ratio fatum vincere nulla potest	“Geen enkele berekening kan het lot overwinnen” (Ovidius)
Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari	“Geef de Keizer wat des Keizers is” (Mattheüs 22:21)
Regina regit colorem	“De dame voert de kleur (van het veld)”, een schaakregel
Repetitio est mater studiorum	“Repetitie (herhaling) is de moeder van studie (studeren)”
Requiescat in pace (R.I.P.)	“Hij/zij ruste in vrede”
Rerum cognoscere causas	“De oorzaken der dingen doorzien”
Rerum novarum	“Over nieuwe dingen”, “Van een omwenteling”
Res, non verba	“Daden, geen woorden”, “Geen woorden maar daden”
Rete non tenditur milvio	“Het net wordt niet uitgebreid tot de vlieger”
Reteneo hostes pacis abs te Llnge	“Wij houden de vijand van de vrede verre”
Retrorsum causa et effectus	“Omkering van oorzaak en gevolg”
Ridens dicere verum	“Al lachend de waarheid zeggen” (Horatius)
Rideo ergo sum	“Ik lach, dus ik besta”
Rigor mortis	“Lijkstijfheid”
Risus abundat in ore stultorum	“De gek lacht om alles”
Rogo vos, quis potest sine offula vivere?	“Ik vraag jullie, wie kan zonder worstjes leven?” (Claudius)
Roma locuta, causa finita	“Rome heeft gesproken, de zaak is beëindigd” (Sint Augustinus)
Romanes eunt domus	“Romeinen ga naar huis”
Rustica progenies semper villana fuit	“Het kroost van de boeren is altijd boer geweest”

S

Sacris solemniis	“Verenigd rond dit feest.”
Saepe morborum gravium exitus incerti sunt	“Vaak is de afloop van ernstige ziekten onzeker”
Saevis tranquillus in undis	“Rustig te midden van woeste golven” (lijfspreuk Willem van Oranje)
Salus aegroti suprema lex	“Het welzijn van de patiënt is de belangrijkste wet”
Salus populi suprema lex esto	“Het welzijn van het volk zal de hoogste wet zijn” (motto Missouri)
Sanis libris, vita lacuna	“Zonder boeken is het leven ledig”
Sapere aude	“Durf wijs te zijn”
Scientia sol mentis est	“Kennis is het licht van de geest”
Scientia vincere tenebras	“Door wetenschap de duisternis overwinnen”
Sed quis custodiet ipsos custodes?	“Maar wie bewaakt de bewakers?” (Juvenalis)
Semper crescendo	“Altijd hoger”, “Steeds toenemend in toonsterkte”
Semper idem	“Altijd hetzelfde”
Semper excelsius	“Altijd beter”
Semper fidelis	“Altijd trouw”
Semper paratus pro justicia	“Altijd paraat voor gerechtigheid”
Semper primus	“Altijd de eerste”
Senatus populusque Romanus (S.P.Q.R.)	“De senaat en het volk van Rome”
Servatis a periculum	“Bewaar ons voor het kwade”
Si decem habeas linguas, mutum esse addecet	“Zelfs al zou je tien tongen hebben, dan moet je ze toch stilhouden”
Si parva licet componere magnis	“Als het toegestaan is kleine dingen met grote dingen te vergelijken”
Si quaeris peninsulam amoenam circumspice	“Als je een lieflijk schiereiland zoekt, kijk dan om je heen” (motto Michigan)
Si tacuisses, philosophus mansisses	“Als je had gezwegen, was je een filosoof gebleven”
Si vis amari, ama	“Als je bemind wilt worden, bemin (dan)”
Si vis pacem, para bellum	“Als je vrede wilt, bereid je voor op oorlog”
Si vis pacem, para iustitiam	“Als je vrede wilt, bereid gerechtigheid voor”
Si vis vivam	“Als jij wilt, zal ik leven”
Sic iubeo, sic volo, et sit pro ratione voluntas mea	“Zo beveel ik, zo wens ik het en laat mijn wil u tot reden zijn”
Sic semper tyrannis	“Zo vergaat het iedere tiran” (Brutus)
Sic transit gloria mundi	“Alzo vergaat ’s werelds schoonheid”
Sic gorgiamus allos subjectatos nunc	“Wij houden een feestmaal op hen die ons onderdrukken”
Sidera somnum suadent	“De sterren raden ons de slaap aan”
Signum perfectionis	“Teken van perfectie”
Similia similibus curantur	“Soort zoekt soort”
Similia similibus dissolventur	“Gelijke zaken worden opgelost in gelijke zaken”
Sine anno (s.a.)	“Zonder jaar”
Sine dato (s.d.)	“Zonder datum”
Sine die (s.d.)	“Zonder dag”
Sine editore (s.e.)	“Zonder uitgever”
Sine ira et studio	“Zonder haat of liefde”, “Zonder wrok of sympathie” (Tacitus)
Sine labore nihil	“Zonder werk krijgt men niets”
Sine labore non erit panis in ore	“Zonder arbeid zal er geen brood in de mond zijn”
Sine sole sileo	“Zonder de zon ben ik stil” (spreuk op zonnewijzers)
Sit tibi terra levis	“Moge de aarde zachtjes op je drukken” (Romeinse grafspreuk)
Sol iustitiae illustra nos	“Zonne der gerechtigheid verlicht ons”
Sol lucet omnibus	“De zon schijnt voor iedereen”
Sola gratia	“Alleen door genade”
Sola victoria satiat	“Alleen de overwinning schenkt voldoening”
Soli Deo gloria	“Alleen aan God de eer”
Species decipit	“Schijn bedriegt”
Spes bona	“Goede hoop”
Spiritus intus alit	“De geest voedt zich van binnenuit” (Vergilius)
Stante pede	“Op staande voet”, onmiddellijk
Stare decisis (et non quieta movere)	“Bij de onderhavige zaak blijven (en het onverstoorde niet verstoren)”
Status quo (ante bellum)	“De bestaande toestand (zoals die voor de oorlog was)”
Stultorum infinitus numerus est	“Het aantal dwazen is oneindig” (Prediker 1:15)
Stupor mundi	“De verbazing van de wereld” (titel van Frederik II)
Stultitiae laus	Lof der zotheid (Erasmus)
Stultus stulte loquitur	“Een dwaas spreekt op dwaze wijze”
Suamet ipse fraude captus	“In zijn eigen list gevangen” (Livius)
Sub iudice	“Onder de rechter”
Sub rosa	“Onder de roos”
Sui generis	“Aangepast aan de omstandigheden”
Summa cum laude	“Met de hoogste lof”
Summum ius summa iniuria	“Het recht tot op de spits drijven is het onrecht tot op de spits drijven” (Cicero)
Summum nec metuas diem nec optes	“Je moet de laatste dag niet vrezen noch wensen” (Marcus Valerius Martialis)
Sum quod eris	“Ik ben wat jij zult zijn” (tekst op grafstenen)
Sunt pueri pueri, pueri puerilia tractant	“Kinderen zijn kinderen, kinderen gedragen zich als kinderen”
Sunt quidem homines non re sed nomine	“Zij zijn ongetwijfeld mensen niet in werkelijkheid maar door de naam” (Cicero)
Sutor ne ultra crepidam	“Schoenmaker, niet boven het sandaal”, “Schoenmaker, blijf bij je leest” (Plinius de Oudere)
Suo jure	“In zijn/haar eigen recht”
Suum cuique	“Ieder het zijne” (ieder krijgt wat hem toekomt)
Suus rex reginae placet	“Aan de koningin bevalt haar koning (het meest)”
Syllabus Errorum	“Lijst van dwalingen”

T

Tacitum vivit sub pectore vulnus	“De wonde leeft stilzwijgend onder de borst” (Vergilius)
Tale quale	“Zoals het reilt en zeilt” (zoals het is)
Tantae molis erat Romanam condere gentem	“Zoveel inspanning kostte het de Romeinse staat te vestigen” (Vergilius)
Tarde venientibus ossa	“Voor de laatkomers, enkel de beenderen”
Te amo	“Ik hou van je”
Temet nosce	“Ken uzelf”
Tempora mutantur, et nos mutamur in illis	“De tijden zijn veranderd, en wij zijn mee veranderd” (Audoënus)
Tempus fugit	“De tijd vlucht/vliegt”
Tempus omnia revelat	“Tijd onthult alles”
Tempus Præteritum Nihil Futurum Incertum. Præsens Instabile Cave Ne Perdas Hoc Tuum	“Verleden tijd is niets, de toekomst is ongewis. Het heden is onzeker, pas op en verdoe uw tijd niet”
Tempus valet volat velat	“De tijd vliegt”
Tene quod bene	“Behoud het goede”
Terra marique potens	“Onverslaanbaar ter land en op zee”
Testiculos habet et bene pendentes	“Hij heeft testikels en ze hangen goed”
Testimonium paupertatis	“Bewijs van onvermogen”
(Quidquid id est,) timeo Danaos et dona ferentes	“(Hoe dan ook,) ik vrees de Grieken zelfs al geven zij geschenken” (Vergilius)
Timeo hominem unius libri	“In het debat vrees ik een man die slechts één boek (goed) heeft gelezen” (Thomas van Aquino)
Tolle moras, semper nocuit differre paratis	“Hef elk oponthoud op, voor wie voorbereid is, is uitstellen altijd schadelijk geweest.” (Lucanus)
Totus tuus	“Geheel de uwe” (wapenspreuk Paus Johannes Paulus II)
Tres faciunt collegium	“Met z’n drieën vormt men een gezelschap”
Tu es sacerdos in aeternum	“Je bent priester voor altijd”
Tum podex carmen extulit horridulum	“Toen stiet de aars een ruw lied uit”
Tum tua res agitur, paries cum proximus ardet	“Dan staat ook jouw zaak op het spel, wanneer het huis naast jou in brand staat”
Tunica pallio propior est	“Het hemd is nader dan de rok”
Tu quoque, fili mi!	“Gij ook, mijn zoon!” (Julius Caesar)

U

Ubi amici, ibidem opes	“Waar vrienden zijn, is tegelijk rijkdom” (Plautus)
Ubi bene, ibi patria	“Waar men zich goed voelt, daar is zijn vaderland”
Ubi caritas, Deus ibi est	“Waar zorgzaamheid is, daar is God”
Ubi caritas et amor,Deus ibi est	“Waar betrokkenheid is en liefde, daar is God.”
Ubi concordia, ibi victoria	“Waar harmonie is, daar heerst victorie”
Ubi dubium, ibi libertas	“Waar twijfel is, is vrijheid”
Ubi fumus, ibi ignis	“Waar rook is, is vuur”
Ubi mel ibi apes	“Waar honing is, zijn bijen”
Ubi pus evacua	“Waar pus zit, verwijder het”
Ubi societas, ibi ius	“Waar een maatschappij is, daar is recht”
Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia	“Waar gij zijt Gaius, zal ik, Gaia, zijn”
Ubi volentia est, via est	“Waar een wil is, is een weg”
Ultra posse nemo obligatur	“Niemand kan verplicht worden meer te doen dan waartoe hij in staat is”
Una salus victis, nullam sperare salutem	“De enige zekerheid voor de verliezers is geen heil te verwachten” (Vergilius)
Unde habeas, quaerit nemo, sed oportet habere	“Vanwaar je het hebt, vraagt niemand, maar je behoort het te hebben” (Juvenalis)
Uno sumus animo	“Wij zijn een van geest”
Unum castigabis, centum emendabis	“Door er één te straffen, kan men er honderd tot beter inzicht brengen”
Unus pro omnibus, omnes pro uno	“Een voor allen, allen voor één” (Apocriefe motto van De drie musketiers)
Unus testis, nullus testis	“Eén getuige is geen getuige”, “Een enkele getuigenis is onvoldoende”
Urbem marmoream relinquo, quam latericiam accepi	“Ik laat een marmeren stad achter, die ik in steen heb gekregen” (Augustus)
Urbi et orbi	“Voor de stad (Rome) en voor de wereld” (de pauselijke zegen)
Usque ad tempus divi Gratiani	“Tot het tijdstip van de goddelijke Gratian” (Vegetius)/td>
Usus magister est optimus	“Ervaring is de beste leermeester” (Cicero)
Ut ameris, amabilis esto	“Om te kunnen beminnen, moet ge beminnelijk zijn” (Ovidius)
Ut incepit fidelis sic permanet	“Loyaal is ze begonnen, loyaal blijft ze”
Ut desint vires, tamen voluntas laudanda est	“Hoewel de krachten ontbreken, moet toch de wil geprezen worden” (Ovidius)
Ut omnes unum sint	“Opdat zij allen een zijn” (uit Johannes 17:21)
Ut sementem feceris ita metes	“Zoals je zaait zal je oogsten”
Ut sis nocte levis, sit cena brevis!	“Laat het avondmaal kort zijn, opdat je ’s nachts licht bent”
Ut vivat, crescat et floreat!	“Opdat ze leve, groeie en bloeie!”
Uxor formosa et vinum sunt dulcia venena	“Mooie vrouwen en wijn zijn zoet venijn”

V

Vacate et scire	“Wees stil en weet”
Vae victis	“Wee de overwonnenen”
Vana est sine viribus ira	“Haat, zonder macht om er aan te voldoen, is ijdel”
Vanitas vanitatum et omnia vanitas	“IJdelheid der ijdelheden en alles is ijdelheid” (Prediker 1:2)
Varietas delectat	“Afwisseling is prettig”, “Verandering van spijs doet eten” (Seneca c.s.)
Varium et mutabile semper femina	“Iets altijd veranderlijks en wispelturigs is de vrouw” (Vergilius)
Velle non discitur	“Willen kun je niet leren”
Velut arbor aevo	“Zoals een boom bij het verstrijken van de tijd” (Horatius)
Veni, bibi, vomui	“Ik kwam, ik dronk, ik gaf over”
Veni, vidi, vici	“Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik heb overwonnen”, “Ik kwam, ik zag, ik overwon” (Julius Caesar)
Veni, vidi et capiebar ad anum	“Ik kwam, ik zag en werd vanachter belaagd”
Veni, vidi, fugi	“Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik ben gevlucht”, “Ik kwam, ik zag, ik vluchtte”
Venite ad me omnes	“Komt allen tot mij” (Matteüs 11:28)
Ventis secundis, tene cursum	“Als de wind gunstig is, behoud koers”
Verba docent, exempla trahunt	“Woorden onderwijzen, voorbeelden doen navolgen”
Verba volant,scripta manent	“Woorden vervliegen, het geschrevene blijft”
Verbum domini lucerna pedibus nostris	“Het woord van de Heer is een lamp voor onze voeten” (Psalm 119:105)
Veridis quo	“Waar de waarheid is”
Veritas temporis filia	“De waarheid is de dochter van de tijd.” (Maria Tudor)
Veritas odium paret	“Waarheid zaait haat”
Veritas vos liberabit	“De waarheid zal jullie bevrijden” (naar Johannes 8:32)
Vestis virum facit	“Kleren maken de man”
Vi coactus	“Door geweld gedwongen”
Vi veri veniversum vivus vici	“Met de kracht van de waarheid heb ik levend het universum veroverd”
Vi victa vis	“Geweld is door geweld geveld”
Vicit vim virtus	“Moed heeft het geweld overwonnen”
Video et taceo	“Ik zie en zeg niets”
Video meliora proboque, deteriora sequor	“Ik zie het betere en sta erachter, maar toch volg ik het slechtere” (Ovidius)
Videre vincere est	“Zien is overwinnen”
Vigilat ut quiescant	“Hij waakt opdat zij rusten”
Vindicat atque polit	“Handhaaft en beschaaft” (volledige naam van het Groningse studentencorps Vindicat)
Vinum et musica laetificant cor	“Wijn en muziek verlichten het gemoed”
Vires acquirit eundo	“Al gaande neemt zij in kracht toe”
Virtute decet, non sanguine niti	Het past te steunen op dapperheid/deugd, niet op afkomst” (Claudianus)
Virtus concordia fides	“Deugd, eenheid en trouw”
Vis unita fortior	“Vereende kracht is sterker”
Vincit omnia veritas	“Waarheid overwint alles.”
Vivat, crescat, floreat	“Hij leve, groeie, bloeie”
Volenti non fit iniuria	“Door hetgeen men zelf wil, kan men geen onrecht ondergaan”
Vox nihili	“Stem van niets”
Vox populi, vox Dei	“De stem van het volk [is] de stem van God” (Alcuinus)
Vulgare amici nomen, sed rara est fides	“De naam van een vriend is gewoon, maar zeldzaam is trouw.” (Phaedrus)
Vulneratus nes victus	“Gewond maar niet verslagen. Verwond maar niet overwonnen.” (Spreuk op Draaginsigne Gewonen)
Vulpes pilum mutat, non mores	“Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken”