Eindhovenaar Jan Geerling is gefascineerd door de geschiedenis van steden en biedt op zijn site gratis stadswandelingen aan. Recent plaatste hij een zesdelige documentaire waarin de geschiedenis van de Berlijnse
Muur wordt belicht.
Stadswandelingen en documentaire
Geerling heeft duidelijk een passie voor geschiedenis en wandelen. Op zijn website InZicht kunnen gratis printbare stadswandelingen gedownload worden. Sommige stadswandelingen zijn beschikbaar in mp3-formaat zodat wandelaars ter plekke naar zijn verhalen over bepaalde locaties kunnen luisteren.
Recent maakte hij voor zijn site een zesdelige documentaire over de Berlijnse Muur. Dit om het feit te gedenken dat de Muur twintig jaar geleden viel. De toegankelijke en duidelijke films belichten zowel de periode voor als na de val van de Muur. We waren benieuwd, waar komt die passie voor stad, geschiedenis en Berlijnse Muur vandaan? Een paar vragen aan Jan Geerling:
Waar komt uw passie voor geschiedenis vandaan?
Lezen over geschiedenis heb ik altijd leuk gevonden. In gedachten vergelijk ik dan steeds “hoe ging het vroeger” en “hoe gaat het nu”. Wat zijn overeenkomsten en verschillen en wat voor betekenis hebben die? Bij mij is het nooit de behoefte aan gedetailleerde historische kennis over één onderwerp, maar veel meer een oppervlakkige belangstelling over een breed scala van onderwerpen. Computers gebruik ik al vanaf 1980 als “deskundig gebruiker”. En toen ik in 2003 begon met digitale fotografie kwam alles bij elkaar: geschiedenis, computers, fotografie werden langzaam maar zeker gecombineerd tot de website “InZicht”, zoals die nu is.
Hoe kwam u op het idee om video’s over de Berlijnse Muur te maken?
Mijn vrouw en ik zijn in de tachtiger jaren twee keer met de personeelsvereniging naar Berlijn geweest. Alleen al het simpele feit dat een grote stad zo abrupt en volledig in tweeën was gedeeld vond ik spectaculair en fascinerend. Zo, op deze manier, was uniek in de wereld. Ook de twee bezoeken aan Oost Berlijn waren tegelijkertijd aangrijpend en benauwend. Ik herinner mij nog goed het moment dat ik in de buurt van de muur, aan de Oost Duitse kant, foto’s aan het maken was met een flinke telelens. Gelijk kwam er een auto met twee VOPO’s (Leden van de Volkspolizei van de DDR, red.) op mij af. Met een onnozel gezicht ben ik toen op deze twee figuren toegelopen en heb de weg gevraagd. Ze hebben me niet meer lastig gevallen, maar alleen het feit dat je zo in de gaten gehouden wordt is bedrukkend.
Ik las dat u bent geboren in 1947. Kunt u zich nog herinneren dat de Muur gebouwd werd?
Toen de muur gebouwd werd was ik 13 jaar. Daarvan kan ik mij niet veel herinneren. Maar des te meer indruk maakte de val van de muur in 1989. Ik besefte ten volle dat dit één van de grote historische momenten was die in de herinnering gegrift blijven. In ieder geval in mijn herinnering. Pas toen werd mij in volle omvang duidelijk hoe volkomen failliet het communisme was. Ik moest toen ook denken aan de jonge vrouwelijke, zeer goed Nederlands sprekende, gids die we bij ons laatste bezoek aan Oost Berlijn toegewezen gekregen hadden. Ze was nog nooit in Nederland geweest en ze zou er zo graag naar toe willen gaan! Nu kon ze haar wens waarmaken. Het zal begin 1990 geweest zijn dat ik bij de grens bij Aken, aan de Duitse kant, een Oost Duitse Trabant zag staan met daarin vier mensen die verbijsterd keken hoe auto’s alsmaar ongehinderd de grens passeerden. Hun wereld stond nog steeds op z’n kop.
Vindt u het belangrijk dat er uitgebreid bij de Val van de Muur stilgestaan wordt?
Bij zo’n spectaculair moment als de val van de muur is het onvermijdelijk dat er uitgebreid bij stilgestaan wordt. Niet alleen in Duitsland. Voor heel Europa was het een belangrijk keerpunt. Dit was het fysieke bewijs, zichtbaar voor iedereen, dat het ijzeren gordijn gevallen was. De spectaculaire uitbreiding van de EU kon beginnen! Ondanks alle twijfels hierover, denk ik zelf dat dit een uitermate goede ontwikkeling is geweest. Denk alleen maar eens hoe snel veel voormalige communistische satellietstaten in economisch en moreel opzicht “volwassen” zijn geworden. Van Roemenië en Bulgarije hebben we echter kunnen leren dat het ook te snel kan gaan als je de strikte toelatingsvoorwaarden gaat versoepelen.
Toen ik de video’s over Berlijn aan het maken was, heb ik verschillende filmpjes bekeken waarin de toenmalige DDR de indruk wilde wekken een veel betere maatschappij te zijn dan het kapitalistische West Duitsland. Na de val van de muur is duidelijk geworden hoeveel “window dressing” hier aan te pas was gekomen. Kleine, succesvolle, ontwikkelingen blies men op tot gigantische proporties, terwijl op de achtergrond het land volkomen verviel. Nu nog kan je in voormalig Oost Berlijn woningen zien die niet zijn opgeknapt. Voor de hereniging zagen hele wijken er zo grauw en troosteloos uit. Verder vind ik het choquerend te lezen dat 50% van de burgers de andere 50% controleerde via het Stasi systeem van IM (informele medewerkers). Zelfs familieleden bespioneerden elkaar, en de staat organiseerde het!
Is er een les die we wat u betreft kunnen leren van de Berlijnse Muur? Wat kan de jeugd van tegenwoordig er mee?
De les die ik trek uit de Berlijnse muur is de volgende. Als een land begint een (denkbeeldige) muur om zich heen op te trekken, dan is het op een hellend vlak beland dat leidt naar de afgrond. Zo’n denkbeeldige muur kan bijvoorbeeld zijn een té ver doorgevoerd nationalisme. Dat wil overigens niet zeggen dat ik een kritiekloos adept ben van de multi-culti maatschappij. Integendeel, ik denk dat in Nederland de politieke elite nog steeds te weinig kritisch is op de uitwassen daarvan. In zo’n klimaat is de opkomst van Wilders dan ook onvermijdelijk en onstuitbaar. Staatsmanschap bestaat naar mijn menig uit het vinden, en met overtuiging uitdragen, van een wijze combinatie van verdraagzaamheid en nationalisme.
Opvallend vind ik verder hoe de twee Duitse staten met hun oorlogsverleden zijn omgegaan. De Oost Duitsers verklaarden zichzelf tot heiligen. De communisten hadden immers altijd al tegen Hitler gestreden! De oorlogsmisdadigers zaten in het Westen. De West Duitsers hebben zeer indringend tot zich laten doordringen welke zwarte rol de Duitsers gespeeld hebben tussen 1933 en 1945. Als onderdeel van hun opvoeding gaan scholieren in West Duitsland bijvoorbeeld meerdere keren op excursie naar voormalige concentratiekampen. Het gevolg is dat in West Duitsland extreem rechts (kaalkopjes) nooit voet aan de grond hebben gekregen. En in het voormalige Oost Duitsland zijn de kaalkopjes, zoals we weten, nu een groot probleem. Vreemdelingenhaat is daar diep geworteld.
