Aan de muur van zijn jongenskamer hing een wereldkaart. Voordat hij ging slapen en zodra hij ’s ochtends wakker werd, bestudeerde hij de continenten, de bergketens en de oceanen. En hoewel hij veel leerde van de kaart, kwam hij niet te weten hoe mensen over elkaar dachten of hoe de wereld in elkaar stak.
De jonge Peter Frankopan leerde – ook op de middelbare school – niet waarom de leiders in Rusland kernwapens bouwden, waarom er aanslagen plaatsvonden in het Midden-Oosten of wat in Pakistan of Mali de dominante religie was. Kortom, de geschiedenis van Europa was hem bekend, de rest van de wereld was, spijtig genoeg, een zwarte vlek.
De zijderoutes
Daarom besloot Peter Frankopan, inmiddels bestsellerauteur en gerenommeerd historicus aan Oxford University, zich verder te verdiepen in Azië, Afrika, Amerika en uit te zoeken hoe die continenten samenhingen met Europa. Hij bestudeerde het web van routes waarlangs goederen, mensen, ideeën, ziektes en geweld zich van en naar alle windstreken konden verplaatsen: het zenuwstelsel van de wereld, oftewel, de zijderoutes.
In 2016 publiceerde Frankopan zijn alom geprezen boek De Zijderoutes, waarin hij het eurocentrische wereldbeeld verruilde voor een meer integraal perspectief. Hij ging op zoek naar de kruisverbanden en de bestuivingen, de relaties en de uitwisselingen tussen alle verschillende continenten om zo eindelijk te komen tot een wereldbeeld dat niet door eurocentrisme gedomineerd werd.
Van Chang’an tot Columbus
Ook in deze rijk geïllustreerde publieksversie (tekeningen van de hand van Neil Packer) van De Zijderoutes is dat perspectief leidend. Opnieuw voert Frankopan ons chronologisch langs ‘de eerste beschavingen’ in Mesopotamië naar het machtigste rijk uit de Oudheid, het Perzische rijk. Vervolgens gaan we verder naar de verspreiding van de islam en de daarmee gepaarde gaande culturele en intellectuele bloei in de Arabische wereld, de slavenhandel door de Vikingen, de dominantie van de Mongolen onder Djengis Khan, de verspreiding van de pest in heel de wereld, de ontdekkingstochten van Columbus, het sluiten van handelsverdragen tussen Europeanen en Chinese en Indiase rijken, het daaropvolgende koloniseren van gebieden in Azië, de Wereldoorlogen, onafhankelijkheidsoorlogen en de Irakoorlog, om, tot slot, te eindigen bij de nieuwe ‘zijderoutes’ van de huidige Chinese president Xi Jinping, die miljarden investeert in wegenbouw, bruggen, hogesnelheidstreinen, pijpleidingen en energiecentrales in Azië, Afrika en Europa. Kortom, een vogelvlucht door de wereldgeschiedenis vanuit globaliseringsperspectief.
Deze geïllustreerde editie belooft dan ook, net als zijn wetenschappelijke grote broer, inhoudelijk razend interessant te zijn. Het eurocentrische beeld wordt – eindelijk! – eens verruild voor een meer integraal en globaal perspectief. Daarmee is het primaire doel van Frankopan meer dan geslaagd. De lezer maakt namelijk kennis met de voor westerlingen onbekende historicus Sima Qian, die rond 200 voor Christus verbaasd schreef over de bloeiende steden in Centraal-Azië, ‘waar alle mogelijke goederen worden verhandeld’, en de vermaarde Arabische historicus al-Mas’udi, die in zijn tijd verbluft was over het kennisgebrek vande middeleeuwse vorsten. Ook reizen we langs prachtige steden als Chang’an, Nisa, Palmyra en Madinat al-Salam, het huidige Bagdad, en wordt het perspectief van de ons bekende wereldreiziger Marco Polo verruilt voor dat van zijn Arabische collega Ibn Battuta. Genoeg interessante verhalen en feiten die in Frankopans geschiedenis de revue passeren.
Diffuse doelgroep
Helaas blijft de uitwerking van die verhalen goeddeels achterwege. Frankopan leidt ons in vogelvlucht én in sneltreintempo door de wereldgeschiedenis heen, waardoor de ruimte om bij een thema uitgebreid stil te staan of de verdieping op te zoeken, ontbreekt.
Dat komt met name doordat deze publieksversie, zo valt op de achterflap te lezen, bedoeld is “voor jong en oud”. Het is onmogelijk om in een boek, bestaande uit nog geen honderddertig pagina’s waaronder talloze – overigens prachtige – illustraties, details uit te werken of gebeurtenissen goed te contextualiseren. Het resultaat is dus een nogal oppervlakkig geschiedverhaal, waarin tijdsperioden en gebeurtenissen slordig aan elkaar geknoopt worden.
Het boek is, om het voor kinderen toegankelijk te maken, sterk versimpeld en de interessante details worden nauwelijks uitgewerkt – daardoor doet het boek, vanuit het oogpunt van volwassenen, slechts beperkt recht aan de complexiteit van een steeds verder verweven rakende wereld. Voor kinderen is het boek dan weer te ingewikkeld: termen als ‘stadstaat’, ‘ Kaukasus’, ‘sjah’, ‘zoroastrisme’ en ‘jaïnisme’ zeggen hen te weinig. Hoogstens voor middelbare scholieren is de balans tussen inhoud en vormgeving perfect – voor die doelgroep kan dit boek het hiaat in wereldkennis, zoals Frankopan dat tijdens zijn eigen schoolperiode ervoer, opvullen.
Prikkelend
Kortom, het is een prikkelende, globale – zowel in de betekenis van ‘algemeen, in grote lijnen’ als in ’totaal, allesomvattend’ – en prachtig geïllustreerde kennismaking met de wereldgeschiedenis vanuit mondiaal perspectief. Geïnteresseerde volwassenen – zeker geschiedkundigen – doen er echter beter aan om de wetenschappelijke editie van De Zijderoutes te kopen.
Boek: De zijderoutes (geïllustreerde editie)
Fragment uit wetenschappelijke editie: De wereldgeschiedenis vanuit Aziatisch perspectief
Bekijk dit boek bij:
