Zo oud als de weg naar Kralingen

Het gezegde ‘Zo oud als de weg naar Kralingen’ is een van de vele uitdrukkingen waarin plaatsnamen voorkomen. Duidelijk is dat dit spreekwoord iets te maken heeft met ouderdom. Maar wat betekent deze zegswijze precies? En over welke weg gaat het hier?

Iets wat zo oud is als de weg naar Kralingen (tegenwoordig een stadsdeel in Rotterdam), is ontzettend oud. Zo oud als Methusalem zeg maar.

De oude weg naar Kralingen bestaat vandaag de dag nog steeds. Het betreft vermoedelijk de ‘s-Gravenweg in Rotterdam. Deze weg geldt als een van de oudste Nederlandse wegen en is waarschijnlijk tijdens de Middeleeuwen aangelegd. De oudste bewijzen voor het bestaan van deze weg stammen uit de elfde eeuw. Aanvankelijk was het een dijk, die de plaatsen Vlaardingen en Gouda met elkaar verbond. Dat stelt althans wethouder Maarten Struijvenberg van Capelle aan den IJssel in een interview met het Algemeen Dagblad in januari 2022.

Of is het gezegde nog ouder?

Diverse taalkundigen denken daarentegen dat er een verband is met de aloude en uitstekend gebouwde Romeinse wegen uit de Oudheid. Als dat zo is, dan gaat het om een nog oudere weg dan de ‘s-Gravenweg. Etymoloog Alfons de Cock stelde in 1908 in diens boek Spreekwoorden en zegswijzen (p.274) dat het hier vermoedelijk om een ‘zeer ouden weg’ gaat die stamde uit de Romeinse Tijd.

Op zijn beurt schrijft Albert Huizinga in zijn Spreekwoorden en gezegden (1994) dat het mogelijk zou gaan om de Oudendijk, een weg die van Rotterdam naar Den Haag liep en een aansluiting heeft met de ‘s-Gravenweg. De verklaring over welke weg het betreft en hoe oud deze is, zal wel ergens in het midden liggen, de gulden middenweg dus…

Overigens was de uitdrukking ‘Zo oud als de weg naar Kralingen’ oorspronkelijk wat korter en luidde:

“Zo oud als de weg.”

Deze variant komt al terug in oude Nederlandse spreekwoordenverzamelingen uit de vroegmoderne tijd, zoals Adagia (1552) van de Amsterdamse rederijker en schrijver Reyer Gheurtz. Vermoedelijk plakte men hier later, aldus Riemer Reinsma, een plaatsnaam achter om de uitspraak wat meer cachet te geven. Denk aan Keulen, Jeruzalem of Aken. Want er bestaan ook over deze plaatsen varianten van ‘zo oud als de weg naar…’ Zo zei men in Amsterdam vroeger wel ‘zo oud als de weg naar Jakarta’, wat doet suggereren dat het in de uitdrukking niet per se hoeft te gaan over een echte weg. Want naar Jakarta ging men per fluitschip overzee en niet over de weg.

Andere bekende spreekwoorden met plaatsnamen

Het lijstje spreekwoorden en gezegden waar geografische verwijzingen in voorkomen is enorm lang. Mooie voorbeelden die het vermelden waard zijn, zijn er in overvloed. Een kleine selectie voor de taalfanaten en spreekwoorden-fans:

“Kijken alsof je het in Keulen hoort donderden.”
“Een Babylonische spraakverwarring…”
“Zijn Waterloo vinden.”
“Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden.”
“Schiedam in het oog hebben.”
“Naar Canossa gaan…”
“Je ziet er uit als de dood van Ieperen.”
“De Rubicon overteken.”

Boek: De kleine geschiedenis van Rotterdam voor Dummies

Bronnen ▼