Een bekende foto uit de Koude Oorlog, is een foto waarbij een Duitse soldaat over het prikkeldraad heen springt vanuit het Oosten naar het Westen toe. Deze foto is genomen op 15 augustus 1961 toen Conrad Schumann, de soldaat in de foto, pas 19 jaar oud was. Vanaf dat moment werd hij door beide zijdes van de muur gebruikt voor propagandadoeleinden. Hoewel het beeld de hele wereld over is gegaan, is het verhaal van de man in de foto minder bekend. Dit artikel hoopt daar verandering in te brengen.
Hans Conrad Schumann werd op 28 maart 1942 geboren in Zschochau, een plaatsje ongeveer 50 kilometer van Dresden. Zijn vader had een schapenboerderij en op 18-jarige trad hij in dienst bij de Volkspolizei-Bereitschaft, de Oost-Duitse oproerpolitie. Hij trainde onder andere in Dresden, maar werd uiteindelijk in Berlijn gestationeerd.
Twee dagen nadat de bouw van de Berlijnse Muur begonnen is, op 15 augustus 1961, staat Schumann op wacht bij het kruispunt van de Bernauerstrasse en de Ruppinerstrasse. De muur, die later opgetrokken zal worden, bestaat op dat moment uit niet meer dan een rol prikkeldraad. Aan de andere kant staat de jonge Peter Liebling met zijn camera. Liebling ziet Schumann intens kijken naar het prikkeldraad iedere keer als de andere wachten zich omdraaien. Hij besluit om te blijven wachten. De West-Berlijnse politie heeft voor de zekerheid een politieauto paraat staan.
Rond vier uur gooit Schumann zijn sigaret weg en sprint op het prikkeldraad af. Zijn mitrailleur laat hij vallen in de vlucht, maar dat deert hem niet. Hij springt en is vrij. Hij rent verder naar een wachtende wagen en wordt weggereden. Eenmaal op het politiestation vraagt hij om een sandwich.
Vanaf dit moment neemt zijn leven een dramatische wending. Door beide partijen wordt hij gebruikt voor allerlei propaganda. In het Westen wordt hij als held gezien, ondanks dat hij hier niet op voorbereid is, terwijl hij in het Oosten wordt gezien als een verrader. Aanvankelijk proberen de communisten nog te doen alsof Schumann is ontvoerd, maar die poging wordt gestaakt als blijkt dat er foto’s bestonden van de vlucht.
Uitgeknepen citroen
Westerse inlichtingendiensten willen informatie van Schumann hebben, waardoor hij heftig ondervraagd wordt en zich “uitgeknepen als een citroen” voelt. Hij trouwt met Kunigunde, krijgt een zoon en werkt hierna voor Audi in Beieren. Hij voelt zich schuldig, want de publiciteit van zijn sprong levert hemzelf en zijn achtergebleven familie problemen op. Hij wordt depressief en raakt aan de drank. Zijn familie in Oost-Duitsland schrijft brieven, waarin ze zeggen dat ze hem missen en hem vragen om terug te komen. Schumann weet echter niet dat deze brieven zijn gedicteerd door de Stasi, de veiligheidsdienst van Oost-Duitsland. Hij vreest voor zijn leven, bang voor een wraakactie van de Oost-Duitse geheime politie.
Pas als de muur op 9 november 1989 valt, voelt hij zich vrij. Het duurt echter nog jaren voordat Schumann zijn familie op zoekt. Het weerzien is ongemakkelijk. Velen zijn blij hem te zien, terwijl anderen niks meer met hem te maken willen hebben, omdat zij hem nog steeds zien als een verrader. Conrad Schumann blijft worstelen met zijn verleden. Op 20 juni 1998 pleegt hij zelfmoord door zich te verhangen.
Van alle opbrengsten die de foto opleverde, kregen Schumann en Liebling niets.
Lees ook: De Koude Oorlog (1945-1991) – Samenvatting & Tijdlijn
…en: Berlijnse Muur (1961-1989) – Geschiedenis en de Val van de Muur
Meer Duitse geschiedenis
