Enne Koops
De vrijheidsstrijder Nelson Mandela (1918-2013) werd in 1994, enkele jaren na de afschaffing van de apartheid, de eerste president van het democratische Zuid-Afrika. Over zijn jeugdervaringen en zijn leven in gevangenschap publiceerde Mandela in 1994 de beroemde autobiografie De lange weg naar de vrijheid. Vier jaar later, in 1998, begon hij aan een tweede boek, getiteld De presidentiële jaren, dat hij nooit afrondde. Na Mandela’s overlijden in 2013 bewerkte en voltooide Mandla Langa het manuscript, dat nu in het Nederlands verschijnt onder de titel De presidentiële jaren.
Afschaffing van de apartheid
Mandela onderhandelde na zijn vrijlating als leider van het kort voor zijn vrijlating legaal geworden ANC (Afrikaans Nationaal Congres) met de Zuid-Afrikaanse regering over de totale afschaffing van de apartheid. De gesprekken begonnen op 2 mei 1990 tussen president Frederik Willem de Klerk en Nelson Mandela en liepen uit op het Groote Schuur Akkoord (ook wel memorandum van Groote Schuur genoemd) op 4 mei 1990 in Kaapstad. Deze afspraken vormden de basis voor de afschaffing van de apartheid. Het ultieme doel van Mandela was…
…de transformatie van de apartheidsstaat naar een niet-racistische, niet-seksistische constitutionele staat, waarin iedereen voor de wet gelijk was. (87)
In 1994 deden Nelson Mandela en diens ANC mee aan de eerste vrije verkiezingen in Zuid-Afrika. Het programma van de partij zette in op positiviteit (de oppositie niet aanvallen), wederopbouw van Zuid-Afrika en een beter leven voor iedereen in het land.
In de aanloop naar de verkiezingen werden door tegenstanders regelmatig smerige spelletjes gespeeld, aldus Mandela:
Onze verkiezingscampagne verliep niet altijd even gladjes. De campagne van de Nationale Partij van De Klerk was uiterst negatief, en bij tijd en wijle ronduit immoreel. Toen ik aan het begin van de jaren 1990 een bezoek bracht aan Los Angeles had ik een foto genomen waarop ik werd geflankeerd door de wereldberoemde sterren Elizabeth Taylor en Michael Jackson. In de aanloop naar de verkiezingen van 1994 had de Nationale Partij een schunnig pamflet gepubliceerd met de titel ‘Winds of Change’ waarop Michael Jackson van de foto was verwijderd, en Elizabeth Taylor en ik er alleen op stonden. Ze maakten die achterbakse handeling nog erger doordat ze over ons tweeën lasterlijke opmerkingen maakten. De Onafhankelijke Kiescommissie dwong hen het pamflet uit de roulatie te halen. (60)
Aftreden Mandela
In maart 1999 nam Nelson Mandela afscheid van het parlement. In zijn afscheidsspeech sprak hij onder meer, terugkijkend op zijn regeerperiode, teleurgesteld dat zijn doelstellingen nog niet volledig gerealiseerd waren, het volgende:
De uitdagingen waren: de nachtmerrie van en uitputtende rassenoorlog en bloedvergieten vermijden en ons volk te verzoenen door het ervan te overtuigen dat samen de erfenis van armoede, verdeling en ongelijkheid te boven komen, ons allergrootste doel moest zijn. Zolang we nog niet klaar zijn met het verzoenen en helen van ons land, zolang de gevolgen van de apartheid nog voelbaar zijn in onze samenleving en miljoenen Zuid-Afrikanen daardoor nog een leven vol ontberingen leiden, zijn die uitdagingen nog steeds hetzelfde. (275)
Enkele manden na deze speech, op 16 juni 1999, werd Thabo Mbeki als nieuwe president geïnaugureerd.
Charismatisch vrijheidsstrijder
Vanaf 2004 leed Mandela aan een teruglopende gezondheid en trad hij steeds minder in het openbaar op. Hij verscheen nog op het voetbalveld in de zomer van 2010, tijdens de Wereldkampioenschappen Voetbal in Brazilië, tot grote vreugde van het publiek.
Van 2011-2013 belandde Mandela diverse keren in het ziekenhuis vanwege luchtweginfecties. Hij overleed op 5 december 2013. Mandela zal vooral herinnerd worden – net als vrijheidsstrijders als Mahatma Gandhi, Martin Luther King en John F. Kennedy – om zijn strijd voor gelijkheid en tegen racisme. Ook zijn charisma deelde hij met deze mannen.
Boek: De presidentiële jaren – Nelson Mandela en Mandla Langa
Fragment uit het boek: De transformatie van de staat
Online biografie: Nelson Mandela (1918-2013) – Strijder tegen de apartheid
Bekijk dit boek bij:
