Een muzikale reis door de Amerikaanse geschiedenis

De Verenigde Staten gelden als de bakermat van de populaire muziek. Zeker sinds de opkomst van de rock ’n roll in de jaren 1950, is Amerika een muzikaal gidsland voor de rest van de wereld. Hoe de Amerikaanse beïnvloeding historisch precies vorm kreeg, legt radiomaker en docent Marc Stakenburg uit in het fraai geïllustreerde en leerzame boek Music Trails USA. Een muzikale reisgids (Uitgeverij JEA, 2019).

Over de auteur

Marc Stakenburg, geboren in Oisterwijk in 1957, heeft een lange staat van dienst als het om muziekgeschiedenis gaat. Hij werkte als radiopresentator in de jaren 1980 voor de KRO, waar hij het programma Met het oog op morgen presenteerde. Later, van 2000 tot 2012, werkte Marc Stakenburg voor Radio 2, als presentator van Theater van het sentiment. Momenteel doceert hij op de Rockacademie in Tilburg Muziekgeschiedenis en doceert hij ook op de School voor de Journalistiek. Verder organiseert Stakenburg muziekreizen in Europa, Noord-Amerika en Zuid-Amerika.

Structuur en inhoud van Music Trails

Het boek bestaat uit dertig losse hoofdstukken, thematisch onderverdeeld naar drie regio’s. De eerste regio is het zuiden van de Verenigde Staten. In de zuidelijke Amerikaanse staten kwamen in de periode 1890-1940 muziekstijlen als gospel, ragtime, blues en jazz op onder de Afro-Amerikaanse bevolking. Dit deel beslaat verreweg het grootste aantal hoofdstukken, namelijk 21. Aan bod komen korte artikelen over muzikale kernsteden als New Orleans en Memphis, maar ook muziekgroepen, stijlen en korte biografieën van bepalende muzikanten en artiesten.

In deel twee – dat bestaat uit 6 hoofdstukjes – ligt de focus op de noordelijke steden in de Verenigde Staten, zoals Chicago, Detroit en New York en Detroit waar. In deze steden kwam, vooral vanaf de jaren 1940, door de migratie van Afro-Amerikanen van het zuiden naar de noordelijke steden na de afschaffing van de slavernij in 1865, de zwarte muziek, de rock’n roll op. De basis hiervan werd gelegd door Afro-Amerikaanse muziekstijlen als r&b, jazz en gospelelementen. Deze smolten samen in elektrische blues (Chuck Berry, Muddy Waters, Howlin Wolf, T-Bone Walker, B.B. King, etc.), rock ’n roll (bijv. Elvis Presley), folkrock (Bob Dylan, Neil Young, etc.) en vele andere muziekstijlen die volgden.

Ten slotte komen in deel drie diverse muziekontwikkelingen in het zuiden van Amerika en aan de westkust (Californië) aan de orde, vanaf vooral de jaren 1960. De drie hoofdstukken in dit deel besteden aandacht aan onder meer de hippiecultuur (San Francisco), The Beach Boys en Led Zeppelin (Los Angeles) en artiesten als Janis Joplin en The Byrds.

Het begrip rock’n roll komt in de muziek terecht

Het boek van Stakenburg bevat veel interessante wetenswaardigheden en leerzame informatie. Zeker als je geïnteresseerd bent in de geschiedenis van r&b, country en rock ’n roll kun je je hart met dit boek ophalen. Om een voorbeeld te noemen een citaat over hoe de term ‘rock’ vanaf 1946 ingeburgerd raakte in het muzikale jargon:

De term rock doet voor het eerst zijn intrede in de muziek. Rond de jaren twintig van de vorige eeuw was die term ‘black slang’ voor geslachtsgemeenschap. In augustus 1946 beschrijft The Informer-reporter Ted Williams een optreden als: “He had the house rockin’ in rhythm”. Daarmee introduceerde hij de term bij een groot publiek. Diskjockey Alan Freed gebruikte de term ‘rock ‘n-roll’ als eerste op de radio, in 1951. (68)

Over de creativiteit van Led Zeppelin

In kleine onderzoekjes komen tal van artiesten en bands kort ter sprake, onder wie Hank Williams, The Beach Boys, Johnny Cash, James Burton en Michael Jackson. Ook de band Led Zeppelin krijgt de nodige aandacht. Wat deze groep bijzonder maakte, is dat Led Zeppelin veel experimenteerde op muziekgebied:

Er zijn oosterse invloeden te horen, maar ook Keltisch en flarden folk. Ze hebben op alle fronten artistieke vrijheid afgedwongen als ze hun eerste contract tekenen bij maatschappij Atlantic. Ze vinden dat luisteraars open moeten staan voor complete albums en zijn nauwelijks te bewegen singles uit te brengen. Tv-programma’s als Top of the Pops mijden ze. (292)

Het bekendste nummer van de band, Stairway to Heaven, heeft de groep nooit op single uitgebracht. Toch was deze song in de jaren 1970 het meest gedraaide nummer op de Amerikaanse radio. De verkoopcijfers van de alternatieve Amerikaanse rockband zijn meer dan indrukwekkend te noemen. Stakenburg vervolgt:

Hun concerten trekken meer publiek dan die van de Stones. In totaal weet de band 300 miljoen platen te verkopen. Daarmee staan ze na The Beatles en Elvis Presley op de derde plaats van best verkopende acts ooit, ongeveer gelijk met Michael Jackson, Madonna en Elton John. In dat getal zijn ook singles meegeteld, een product waar de band zich dus nooit op richtte. (292)

Slotsom

Music Trails is een prachtig geïllustreerd werk en bevat tal van boeiende verhalen. Mooi is bijvoorbeeld, in het derde deel, de beschrijving van het reilen en zeilen van groupies, fanclubs van hoofdzakelijk jonge vrouwen, die probeerden zo dicht mogelijk bij rocksterren te komen voor seks en avontuur. Dit wordt verteld vanuit het perspectief van Pamela des Barres, die een eigen vrouwengroupie oprichtte, de Girls Together Outreageous (TGO) – en het fenomeen ‘groupie’ voor het eerst omschreef.

Ten slotte deze opmerking: Stakenburgs boek is een heerlijk boek om de algemene kennis over de Amerikaanse geschiedenis te vergroten. Maar het is absoluut geen naslagwerk. Zo had ik persoonlijk, in deel twee over de Amerikaanse westkust, meer aandacht verwacht voor de invloedrijke grunge-scène in Seattle, die in de jaren 1980 opkwam en in de jaren 1990 mondiale aandacht trok. Ik denk hierbij aan bands als Pearl Jam, Nirvana, Soundgarden en ook Tin Pan Alley, de bladmuziekcultuur die eind negentiende eeuw in New York opkwam en de blanke muziekscène decennialang beheerste, komt er bekaaid vanaf. Sterker nog: de term komt alleen terug in een overzichtskaartje voor in het boek. Het gevolg is dat je dan invloedrijke Amerikaanse pianisten uit de eerste helft van de twintigste eeuw als George Gershwin, Bing Crosby, Irving Berlin en Cole Porter mist. Andere omissies of muziekgenres die niet of mijns inziens onvoldoende aan bod komen zijn metal en punk. Los van deze omissies heeft Stakenburg een prima handboek geschreven over de Amerikaanse muziekgeschiedenis. Een perfect boek om af en toe een stukje uit te lezen, ter lering en vermaak.

Boek: Music Trails USA. Een muzikale reisgids – Marc Stakenburg

Bekijk dit boek bij: