Naar welke Franciscus is Bergoglio genoemd?

Habemus papam; we hebben een paus. De Argentijnse kardinaal Jorge Mario Bergoglio (1936), een jezuïet, zal voortaan door het leven gaan als paus Franciscus. Maar welke Franciscus heeft hij op het oog? De dierenvriend of één van de andere heilige jezuieten met die naam?

Franciscus van Assisi

Sint Franciscus van Assisi (1181/’82-1226), de ‘vriend van de armen en de dieren’, was de eerste heilige waaraan iedereen dacht. In zijn jeugdjaren leefde Franciscus als een wildebras. Hij zwierf met zijn kameraden door de stad en gaf veel geld uit aan feestmalen en kleding. Na een veldslag tussen zijn geboorteplaats Assisi en de stad Perugia in 1202 werd Franciscus krijgsgevangen. Hij was toen ongeveer twintig jaar oud. Na een jaar kwam hij vrij maar werd ook ernstig ziek. Hij werd toen bijzonder getroffen door het leed van de melaatsen, die in zijn tijd volledig uit de samenleving werden verstoten. Daardoor bekeerde hij zich, ontevreden over de leegheid van zijn leven, tot een leven van armoede, gebed en dienstbaarheid aan de armen. Later trok hij zich als een kluizenaar terug in de eenzaamheid en wijdde zich aan de melaatsen, het herstellen van kerkjes en aan het gebed. Zelf wilde hij de allerarmste zijn.

Samen met Bernardus van Quintavalle en Petrus Catani bestudeerde hij de Bijbel, waarbij vooral drie teksten opvielen:

Als je dat wilt, volmaakt zijn, ga heen, verkoop al je eigendom en geef het aan de armen en je zult een schat in de hemelen hebben. Kom dan hierheen en volg mij (Mattheus 19:21).

Hij zegt tot hen: neemt niets mee voor onderweg, geen staf, geen reiszak, geen brood en geen geld, en ook moet u geen twee hemden hebben. (Lucas 9:3).

Als iemand dat echt wil, achter mij aan komen, moet hij zichzelf verloochenen en zijn kruis dragen, en zó mij volgen!” (Mattheus. 16:24).

Daarop baseerden zij de Franciscaanse beweging. Toen paus Innocentius III het Heilig Land met kruistochten op de moslims wilde heroveren ging Franciscus mee met één van die tochten maar hij predikte juist een vreedzame benadering van de Islam, en nederige dienstbaarheid, in een geest van vrede en geweldloosheid. Op 4 oktober 1226, de dag na zijn overlijden, werd het lichaam van Franciscus in een processie door Assisi gevoerd naar de kerk van San Giorgio. In dezelfde kerk sprak paus Gregorius IX twee jaar later zijn heiligverklaring uit. In 1929 werd de dag van Sint-Franciscus tevens Werelddierendag.

Franciscus Xaverius

Sint Franciscus Xaverius (1506-1552) was een Spaanse jezuïeten-missionaris uit Navarra (Baskenland). Hij zag het als zijn missie de wereld te bekeren. In 1540 vertrok hij uit Lissabon en reisde naar India, waar hij 30.0000 bekeerlingen zou hebben gemaakt. Via Malakka en de Molukken – waar hij de christelijke gemeenschappen bezocht – ging hij naar Japan, dat kort tevoren voor het eerst door Portugezen was bezocht. Hij bleef er twee jaar, keerde terug naar Goa maar wilde toch weer naar Japan. Nu kwam hij niet verder dan Shang Chúan, een eilandje voor Kanton, mar hij kreeg geen toestemming om naar het vasteland te gaan. Intussen werd hij ziek en hij overleed op 3 december 1552. Hij is in Goa begraven.

Franciscus Borgia

Sint Franciscus Borgia (1510-1572) uit Gandia (Spanje) kwam niet van de straat. Van vaderszijde was hij een achterkleinzoon van paus Alexander VI en van moederszijde van koning Ferdinand II van Aragon. Hij was getrouwd en had acht kinderen. Toen zijn vrouw overleed besloot Franciscus in dienst van God te treden. De Inquisitie was op zijn hoogtepunt en de inhoud van één van zijn theologische werken werd veroordeeld, zodat hij naar Rome moest vluchten.

Tegen zijn zin werd hij daar gekozen tot derde generaal-overste van de jezuïetenorde, die in zijn tijd tot grote bloei kwam. Hij was één van de leidende figuren in de contrareformatie; een reactie op de reformatie van onder meer Luther en Calvijn, die tot een splitsing van de kerk had geleid in katholieken en protestanten. De jezuïeten stelden zich tot taak de heidenen te bekeren, degenen die hun geloof hadden verloren te herwinnen en hen bovenal: op te voeden.

Franciscus Caracciolo

Sint Franciscus Caracciolo (1563-1608) stichtte de orde van de Mindere Reguliere Geestelijken. Hij werd geboren in een dorp in de Italiaanse Abruzzen uit een adellijk geslacht. Na zijn priesterwijding wijdde hij zich geheel aan het gebed en aan de zielzorg. Ter dood veroordeelden konden altijd op zijn steun rekenen. Hij sloot zich aan bij Johannes Augustinus Adorno en zijn broer Fabricius Caracciolo en stichtte de orde van de Mindere Reguliere Geestelijken. Naast de drie gebruikelijke geloften van armoede, gehoorzaamheid en zuiverheid, moesten zij beloven niet naar kerkelijke waardigheden te streven. De orde breidde zich uit in Italië en Spanje, maar al op 44-jarige leeftijd stierf hij aan een slopende ziekte..

Franciscus van Sales

Sint Franciscus van Sales (1567-1622) was bisschop van Genève en Annecy, ordestichter en mysticus. Hij weigerde een rijke huwelijkskandidate te trouwen die zijn vader voor hem op het oog had, omdat hij priester wilde worden.

In 1593 werd hij proost van het kapittel van Genève. Vanuit Annecy legde Franciscus een grote bekeringsijver aan de dag onder de protestanten van Savoye. Toen in 1602 bisschop Granier stierf, werd Franciscus zijn opvolger. Naast zijn preken stond hij bekend om zijn liefde voor de armen en zijn boeken. Zijn meest bekende boek was de Inleiding op het Devote Leven. In 1923 riep paus Pius XI hem uit tot beschermheilige van schrijvers en journalisten, vanwege zijn grote literaire activiteit.

Jorge Mario Bergoglio

Jorge Mario Bergoglio (1936) is de eerste paus uit Zuid-Amerika. Maar hij komt uit Argentinië en daar zijn de wonden die het generaalsregime van Videla heeft geslagen nog lang niet genezen. In het publieke debat zal de discussie zich daarom vooralsnog toespitsen op de vraag hoe Bergoglio zich ten tijde van het Videla-regime heeft gedragen.