De Griekse stad Poseidonia in Zuid-Italië, later bekend als Paestum, is beroemd om zijn goed bewaard gebleven Griekse tempels uit de zesde en vijfde eeuw voor Christus. De UNESCO-werelderfgoedsite trekt jaarlijks veel bezoekers. Wie in Nederland kennis wil maken met de historische stad, kan de komende maanden terecht in het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden dat een grote tentoonstelling over Paestum heeft voorbereid.
Met de tentoonstelling Paestum. Stad van godinnen wil het RMO deze culturele diversiteit aanschouwelijk maken. Dit onder meer aan de hand van een groot aantal archeologische vondsten en verhalen over de uitwisseling en interactie tussen de verschillende bevolkingsgroepen. De verering van de godinnen Hera, Athena en Aphrodite vormt hierin een rode draad.
Blikvangers zijn een marmeren beeld van de godin Hera en een achttal unieke wandschilderingen uit de graven van Paestums elite. Daarnaast zijn er beeldjes van terracotta, brons en marmer, wierookvaasjes, prachtig luxe aardewerk, fijn glaswerk, munten, een bronzen Griekse wapenrusting en talrijke offergaven voor de godinnen Hera, Athena en Aphrodite.
Een nieuwe stad
Ondanks de diverse bewoners met verschillende achtergronden en veranderende tradities, bleven de tempels en heiligdommen van Paestum lang in gebruik. Vanaf de derde eeuw veranderde de vlakte van Paestum in een moerassig gebied waar malaria heerste, waardoor de stad onbewoonbaar werd.
In de zevende eeuw na Christus trokken de laatste bewoners weg en bouwden ze een nieuwe stad in de heuvels. In de kerk vereerden zij vervolgens de Madonna del Granato, de opvolgster van de godinnen van Poseidonia. Uiteindelijk waren alleen de monumentale Griekse tempels nog herkenbaar in het landschap als overblijfselen van de oorspronkelijke stad.
Lucaniërs
Het museum staat uitgebreid stil bij deze beroemde tempels en toont onder meer 3D-prints en -reconstructies van de lokale architectuur, originele tempelversieringen en bijzondere achttiende-eeuwse tempelmodellen van kurk.
In het multiculturele Poseidonia namen de lokale Lucaniërs rond 420 v.Chr. de macht van de Grieken over. De expositie toont rijkversierde graven met afbeeldingen van Lucaanse krijgers, begrafenisspelen en -rituelen. Karakteristieke visborden uit Campania en versierde drinkbekers illustreren het dagelijks leven van de Grieken en Lucaniërs. De talrijke terracotta offergaven aan de godinnen van de stad, geven inzicht in de religieuze praktijken van die tijd.
Metamorfose
Na verovering door de Romeinen in 273 v.Chr. kreeg de stad de Latijnse naam Paestum en onderging deze een metamorfose. Veel Grieks-Lucaanse gebouwen maakten plaats voor monumentale Romeinse architectuur en er deed een nieuwe industrie haar intrede: de productie van parfum uit olijfolie en rozen. In Leiden tonen Romeinse beelden, versierde grafstenen en een vitrine vol kostbare parfumflesjes de invloed van de Romeinen op de stad.
Naast bruiklenen van het Ministero della Cultura – Parco Archeologico di Paestum e Velia en de eigen Leidse collectie, laat de expositie voorwerpen te zien uit het Musée du Louvre in Parijs, Antikensammlung Staatliche Museen zu Berlin, de Nederlandsche Bank en het Allard Pierson in Amsterdam.
Paestum is de vijfde tentoonstelling in de reeks van het Rijksmuseum van Oudheden over belangrijke steden uit de oudheid. Eerder waren Petra (2013-2014), Carthago (2014-2015), Nineveh (2017-2018) en Byblos (2022-2023) publiekstrekkers.
De nieuwe tentoonstelling loopt van 25 april tot en met 25 augustus 2024.
