Het Panamakanaal is een 81 kilometer lang kanaal in Panama dat de Atlantische Oceaan verbindt met de Stille Oceaan.
Een snellere verbinding was dus gewenst. In 1870 stuurde de Amerikaanse marine daarom twee schepen uit naar Panama, dat toen nog onderdeel uitmaakte van Colombia, om op zoek te gaan naar een goede plek voor het graven van een kanaal. Een kanaal in Panama zou de zeereis van New York naar San Francisco enorm verkorten, tot ongeveer 8.000 kilometer.
Het aanleggen van een kanaal was echter geen eenvoudige opgave. Op het smalste punt moest nog een afstand van 45 kilometer afgelegd worden en grote delen van het gebied waren moeilijk toegankelijk.
In Panama bleek het aanleggen van de waterverbinding echter zeer moeilijk. Hoogteverschil in het kanaal maakte het werk lastig, maar de Fransen hadden vooral te kampen met de woeste natuur. Rond de vele moerassen en poelen kwamen veel muskieten voor en daarnaast was er geen goede waterafvoer. Veel arbeiders, naar schatting zo’n 22.000, stierven en het geld vloog er door. In 1889 ging het bedrijf van Ferdinand de Lesseps failliet en werd het werk stilgelegd.
De Amerikanen besloten in 1903, onder leiding van toenmalig president Theodore Roosevelt, te proberen het kanaal alsnog aan te leggen. Inmiddels was duidelijk dat muskieten malaria verspreidden. De Amerikanen legden daarom, voor ze begonnen met de werkzaamheden, een aantal moerassen – broedplekken voor de muskiet – droog. De Amerikaanse legerarts William Gorges was voor een groot deel verantwoordelijk voor de bestrijding van malaria.
In zeker zin heeft het Panamakanaal de Panamezen onafhankelijkheid bezorgd. Het land was tot 1821 eigendom van Spanje en werd kort hierna ingenomen door buurland Colombia. Omdat de Amerikanen het kanaal aan wilden leggen wendden ze zich tot Colombia, maar dat land wilde geen verdrag ondertekenen over de aanleg van het kanaal. Onder aanmoediging van president Theodore Roosevelt verklaarde een groep Panamezen zich hierna onafhankelijk. Die onafhankelijkheid werd onmiddellijk erkend door de Verenigde Staten. De nieuwe staat sloot hierna vrijwel direct een verdrag met Washington. Vastgelegd werd dat 1400 vierkante kilometer Panamees grondgebied overgedragen werd aan de Verenigde Staten en dat dat land toestemming kreeg voor de aanleg van het kanaal.
De Amerikanen begonnen in 1907 onder leiding van kolonel George Washington Goethals met hun werk. Anders dan de Fransen besloten de Amerikanen geen kanaal op zeeniveau te maken maar een kanaal met sluizen, die schepen omhoog en omlaag moesten tillen.
Het werk duurde zeven jaar en was nog altijd een gevaarlijke onderneming. Voor de aanleg van het Panamakanaal gebruikten de Amerikanen maar liefst 61 miljoen pond dynamiet. Gedurende de werkzaamheden overleden er veel minder arbeiders dan tijdens de Franse werkzaamheden. Toch stierven er nog ongeveer 5.600. Toen het Panamakanaal in 1914 gereed was, was Theodore Roosevelt al geen president meer. Vanwege de Eerste Wereldoorlog duurde het nog tot 1920 voor het kanaal intensief gebruikt werd.
Inmiddels is de Panamakanaalzone geen eigendom meer van de Verenigde Staten, maar hoort de strook gewoon bij Panama. Onder president Jimmy Carter werd de zone in 1979 een gezamenlijk eigendom van Panama en de VS. Veel Panamezen waren van mening dat de strook en het kanaal hun rechtmatig bezit waren. In 1964 brak over deze kwestie een studentenopstand uit. In 1999 werd het kanaal uiteindelijk volledig overgedragen aan Panama.
