“Poespas” – drukte om niks

Het begrip poespas betekent zoiets als: onzin, drukte om niks, ophitserij, gedoe of in populair taalgebruik: ongein. Waar komt de term poespas vandaan? Wat is de herkomst van dit woord?

Het woord ‘poespas’ bestaat volgens etymologen al sinds de zeventiende eeuw in de Nederlandse taal, met als vroegste vermelding het jaar 1676.

Poespas: oude naam voor stamppot

Poespas betekende vroeger ‘stamppot’ of ‘dooreengekookte spijs’ en doet denken aan het soppende geluid dat je hoort als je de aardappels en groenten door elkaar prakt. Elk soort eten dat door elkaar geprakt werd, kreeg de naam poespas. Dus het was niet per se een soort stamppot, maar een mengelmoes van soorten eten die door elkaar gehusseld werden.

De term is vermoedelijk afkomstig uit de scheepvaart, aldus Nicoline van der Sijs in het Etymologisch Woordenboek (2009). Daar kwamen prakgerechten veel voor. Eten maken als ‘poespas’ was een internationaal gebruik. De term komt ook voor in het Duits (waar matrozen Puspas maakten tijdens Groenlandvaart), Deens en Indonesisch. Engelsen spreken wel van mishmash of pishpash. De poespas op schepen was doorgaans een mix van rijst, kruidensoorten, vlees en/of aardappels en groente. Een snelle hap, druk en wild in elkaar gestampt, in meestal drukke tijden aan boord van schepen van de VOC, WIC of een andere handelsmaatschappij.

Poespas: een onomatopee

Het woord poespas is een zogenoemd onomatopee. Een onomatopee is een woord dat ontstaan is vanuit klanknabootsing. Mooie voorbeelden van dit soort woorden zijn abracadabra, barbaar (‘bra-bra’), Hottentotten en kroepoek. Ook poespas behoort tot dit soort onomatopeeën. Overigens kende het Gronings als dialect in vroeger dagen het woord ‘koeskas’ of ‘koeskoes’, dat ongeveer dezelfde betekenis had als poespas.

Poespas krijgt andere betekenis

Van ‘door elkaar gehusseld eten’ kreeg poespas na de zeventiende eeuw een meer figuurlijke betekenis, vermoedelijk door de omstandigheden waaronder deze stamppot werd gemaakt. Poespas ging ‘gedoe’ of ‘drukte om niks’ betekenen. In elk geval werd poespas in deze nieuwe, overdrachtelijke betekenis al gebruikt in 1835, blijkens een artikel in de Bredasche Courant van 17 december 1835.

Bronnen ▼