Artikelen over de Middeleeuwen, de periode tussen de oudheid en de vroegmoderne tijd. Als startpunt van dit tijdperk wordt vaak de val van het West-Romeinse Rijk in de vijfde eeuw gehanteerd en als eindpunt de ontdekking van de 'Nieuwe Wereld' door Columbus in 1492. Onterecht wordt ook vaak gesproken van de 'duistere' of 'donkere middeleeuwen'.
"De familie Habsburg is dankzij listigheid, saaiheid, geluk en vlagen van genialiteit buitengewoon lang aan de macht gebleven. Rijken hebben hun bestaan altijd deels aan het toeval te danken, en voor het Habsburgse Rijk geldt dat in bijzondere mate."
'Abelardiseren' is een vrij onbekend werkwoord dat in de negentiende eeuw uit de meeste Nederlandse en Franse woordenboeken is geschrapt. Eigenlijk is dat onterecht. De term heeft namelijk een bijzondere geschiedenis. Abelardiseren verwijst naar de beroemdste theoloog uit de twaalfde eeuw Pierre Abรฉlard en betekent in alledaags Nederlands: iemand castreren of ontmannen.
Het Haags liederenhandschrift bevat een groot aantal gedichten, liederen, raadsels en sproken (korte didactische verhaaltjes in versvorm). Het precieze aantal hangt af van de geleerde die zich er over buigt, want van sommige gedichten is het niet duidelijk waar ze ophouden.
Waarom is het machtscentrum van Nederland uitgerekend op die plek te vinden? De Graven van Holland vonden het daar wel mooi rustig, zo tussen bossen en duinen waar je lekker kon jagen. Dat er rondom hun kasteel een stad zou ontstaan, genoemd naar het bos van de graaf (in het middeleeuws des Graven Haghe), konden ze toen nog niet bevroeden.
Het heeft vast te maken met โonzeโ Gouden Eeuw die in veler ogen nu eenmaal het meeste heeft opgebracht, niet alleen in economische maar ook in culturele zin. Het middeleeuwse verleden heeft in Nederland veel minder prestige dan bijvoorbeeld in Belgiรซ waar de periode wel nadrukkelijk als een bloeiperiode wordt beschouwd.
In 1371 gaf de Franse koning Karel V aan Raoul de Presles de opdracht om De civitate Dei (โDe stad Godsโ) van de kerkvader Augustinus in het Frans te vertalen. De koning vond dat dit werk, dat fundamenteel was voor de verhouding tussen kerk en staat in de Middeleeuwen, ook toegankelijk moest zijn voor de leden van zijn hof die
Vanaf de Middeleeuwen komen de zwanen de Brugse geschiedenis binnengezwommen. In het begin van de vijftiende eeuw had Brugge immers het recht om zwanen te houden afgekocht van de graaf van Vlaanderen. Zwanen werden in deze tijd gezien als een distinctiesymbool en mochten op straf van boete niet geroofd of gedood worden.
Handschriften worden vaak speciaal persoonlijk gedecoreerd voor de opdrachtgever of โpatroonโ. Soms bestelt deze een bladvullende miniatuur met een afbeelding van zichzelf, devoot knielend voor zijn favoriete heilige.
In de periode voor de bedijkingen stond het Noord-Nederlandse kustlandschap nog in open verbinding met de zee, waardoor het gebied regelmatig overstroomde. Toch vormden deze kwelders een voor de mens aantrekkelijk leefgebied; op kunstmatig opgeworpen woonheuvels, de terpen en wierden, bouwde men hun boerderijen.
Jan Paul Crielaard gaat met een team bekijken hoe mensen in een periode van 4000 jaar verbonden waren met elkaar, hun goden en het landschap om hen heen.
In de vroege middeleeuwen nam men de Bijbel letterlijk en trachtte men het aards paradijs te lokaliseren. Daartoe werd het Bijbelboek Genesis nauwkeurig bestudeerd in het Hebreeuws, Aramees, Grieks en Latijn.
De Rijmkroniek van Klaas Kolyn wordt wel de belangrijkste mystificatie uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis genoemd. Het gaat om een pseudo Middelnederlandse tekst.
Roald Amundsen was een gedreven publiciteitszoeker. Hij liep het complete lezingencircuit af en vertelde daar zo spannend mogelijk verhalen over zijn reisavonturen.
De Delftse Bijbel verscheen in 1477. Het was daarmee de eerste gedrukte bijbel in de Nederlandse taal en als een van de vroegste Nederlandstalige gedrukte boeken.
In Gouden Middeleeuwen (Walburg Pers) behandelt dr. Annemarieke Willemsen de geschiedenis van Nederland in de Merovingische tijd, van ruwweg 400 tot 700 na Christus. Het boek is belangrijk, omdat het feitelijk het eerste moderne – het vorige verscheen in 1959 – Nederlandse overzichtswerk van de genoemde periode is. Verder brengt het boek nieuwe archeologische en kunsthistorische inzichten naar voren.
Volgens Amerikaanse antropologen werden mensen die na de zwarte dood leefden, gemiddeld een stuk ouder dan mensen die voor die tijd leefden. Tussen 1346 en 1351 stierven er wereldwijd tussen de 75 en 100 miljoen mensen aan een epidemie die bekend werd als de zwarte dood (Yersinia pestis). Tussen de dertig en vijftig procent van de Europese bevolking overleed.
‘Van de katharen is veel bekend’, zo opent Karel Wellinghoff zijn boek De roep van de katharen, ‘maar toch blijven zij, ondanks de hoeveelheid aan historische en speculatieve informatie, in nevelen gehuld.’ (9) Aan de hand van vijf katharenlevens brengt Wellinghoff feit en fictie rond deze religieuze sekte in kaart. De auteur gaat daarbij in op de geschiedenis, de missie