Al eerder publiceerde taaljournalist Gaston Dorren het boek Taaltoerisme. Feiten en verhalen over 53 Europese talen (2012). Dit boek werd in diverse talen vertaald en kreeg lovende recensies. Recent is een sterk uitgebreide editie verschenen: Lingua. Dwars door Europa in 69 talen (Athenaeum – Polak & Van Gennep, 2017). In deze vernieuwde editie biedt Dorren de lezer een fascinerende kijk op allerlei historische en etymologische aspecten van 69 Europese talen.
Structuur van Dwars door Europa
Deze nieuwe editie Dwars door Europa bevat méér verhalen over Europese talen dan de vorige uitgave uit 2012, 69 verhalen in plaats van 53. Ook is per taalhoofdstuk aanvullende informatie opgenomen, uiteraard met een uitleg, over Nederlandse leenwoorden uit die taal of – andersom – de invloed die het Nederlands op andere Europese talen heeft gehad. Lingua. Dwars door Europa in 69 talen is niet alleen leerzaam, maar ook boeiend en vermakelijk. De zeventig hoofdstukken zijn prima los van elkaar te lezen, zodat het een echt nachtkastboek is dat je voor het slapen gaan of er onder het genot van een kop koffie bij kan pakken voor een kort en inspirerend verhaal. Tegelijk heeft het boek een heldere thematische structuur, doordat de zeventig hoofdstukken in negen thema’s bij elkaar gebracht zijn. Enkele hoofdthema’s zijn: talen en hun geschiedenis, talen en politiek, spreek- en schrijftaal, talen en grammatica en taalvernieuwers.
De atlas: populair gemaakt voor een Nederlander
“Vanaf de zeventiende eeuw werd het een gangbare aanduiding voor dat type boek. Als er een Europese taal bestaat die dat woord niet heeft overgenomen, heb ik in elk geval niet kunnen vinden.” (46)
Duitse woorden in het Nederlands
Net als het Duits is het Nederlands, eerder het Nederduits, een Germaanse taal en daarmee nauw verwant. Zo bevat het Nederlands tal van Duitse woorden, waarvan we ons niet altijd bewust zijn. Duidelijke gevallen zijn schwalbe, rücksichtslos, überhaupt en Fingerspitzengefühl. Onbekender zijn andere uit het Duits afkomstige woorden, zoals spieken, maar ook woorden als…
“…zich, aandacht, fris en sieraad. (…) In de jaren twintig en dertig was de toestroom van zogeheten germanismen (stekker, begeesterd, inschatten) zo groot dat bezorgde taalminnaars een verzetsbeweging begonnen: Genootschap Onze Taal.” (54)
Azerbeidzjaans: razendsnelle taalverandering in 20e eeuw
Een zeer boeiende verandering heeft het Azerbeidzjaans doorgemaakt in de afgelopen eeuw. De Nederlandse taal en spelling zijn in de afgelopen decennia enkele maanden herzien en aangepast, maar zo rigoureus als het Azerbeidzjaans is veranderd… daar kan geen Europese taal tegenop. Zo betoogt Dorren:
“Eeuwenlang schreven de Azerbeidzjanen (of Azeri’s) hun Azerbeidzjaanse (of Azerische) taal met Arabische letters. Dat sprak in hun islamitische deel van de wereld toentertijd nu eenmaal vanzelf, en dat bleef gewoon zo nadat Azerbeidzjan in de negentiende eeuw was ingelijfd door het Russische Rijk. Het veranderde pas na de Oktoberrevolutie van 1917. Toen het stof was neergedwarreld en men zich weer om zoiets als spelling kon gaan bekommeren, schakelden de Azerbeidzjanen geleidelijk, tussen 1923 en 1929, over op het Latijnse alfabet. Dat was even wennen. Even maar, want in 1938 volgde er een nieuwe ommezwaai, ditmaal naar het cyrillisch en ditmaal in de Stalin stijl – rigoureus dus. Na 1991, het jaar waarin de Sovjet-Unie uiteenviel en Azerbeidzjan onafhankelijk werd, kwam het Latijnse schrift weer aan de beurt. Om de verwarring compleet te maken, koos men voor een iets andere spelling dan in de vorige ‘Latijnse periode’, die van de jaren twintig en dertig.” (149,150)
Leenwoorden uit het Russisch
“Veel leenwoorden uit het Russisch vertonen een duidelijk verband met de bijbehorende cultuur: tsaar, wodka, datsja, kozak, apparatsjik. Maar algemene woorden zijn er ook, zoals steppe, mammoet, doerak, taiga, intelligentsia en juchtleer.” (246)
Boek: Lingua. Dwars door Europa in 69 talen – Gaston Dorren
Fragment uit het boek: Proto-Indo-Europees – Er was eens een taal…
Bekijk dit boek bij:
