Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 9 | Signalementen week 11 >>>

Selectie week 10

De prijs van de macht

Hoe kon de VVD onder Rutte zo langdurig succesvol worden? Een van de best ingevoerde insiders geeft een even boeiend als indringend document over tien jaar Nederlandse politieke geschiedenis. Toen in 2006 de opgewekte, maar onbekende jonge staatssecretaris Mark Rutte na een traumatische strijd met Rita Verdonk leider werd van de VVD, bevond de partij zich op een electoraal dieptepunt. Niemand had kunnen bevroeden dat Rutte haar vier jaar later naar een historische verkiezingsoverwinning zou leiden en premier van Nederland zou worden. Inmiddels is hij dat al meer dan tien jaar, met wisselende coalities en ondanks talloze affaires en politieke crises.

De huid van Cleopatra

Van wie is de Oudheid? Deze essaybundel draagt bij aan het belangrijke debat over de inclusiviteit van de oudheidwetenschappen en stelt de dubbelvraag ‘wie bestudeert de Oudheid en welke Oudheid bestuderen we eigenlijk?’ De bijdragen aan deze bundel werpen vanuit verschillende perspectieven licht op de diversiteit van de Oudheid en de bestudering daarvan. Van de angst voor immigranten tot de huidskleur van Cleopatra.
Fragment: Hoe de huidskleur van de oude Egyptenaren telkens van tint verandert

Sporen vol betekenis / Meniti Arti

De strijd om de onafhankelijkheid in Indonesië tussen 1945 en 1949 heeft letterlijk en figuurlijk zijn sporen nagelaten. In beeld en tekst nemen de auteurs de lezer mee op hun zoektocht langs mensen, objecten en plaatsen in Indonesië en Nederland. In dit tweetalige Indonesisch/ Nederlandse boek draait het om de persoonlijke ervaringen van burgers en militairen die het conflict van nabij meemaakten. Er wordt stilgestaan bij de vraag hoe mensen uit beide landen terugkijken op die tijd en hoe herinneringen daaraan al dan niet levend worden gehouden.
Bespreking: Tweede boek Indonesië-onderzoek bevat veel boeiends, maar wekt ook ergernis

Drieduizend jaar navigatie op de sterren

De zee is een bron van vertellingen. Mythen, sagen, sterke verhalen. Sommige op waarheid berustend, andere helemaal verzonnen. Een Oudnoors geschrift uit de dertiende eeuw, de Koningsspiegel, houdt ons al voor dat mensen geneigd zijn te denken dat alleen waar kan zijn wat ze zelf gezien hebben. De nautische geschiedschrijving staat vol voorbeelden. Amerigo Vespucci’s maansafstandmeting in 1499, de eerste ooit, is nog steeds omstreden. Het Nova Zembla-verschijnsel, het vroegtijdig weerzien met de zon nog voordat de poolnacht ten einde is gekomen, is een ander voorbeeld.

Een Eervol bestaan

Het KNIL was raciaal verdeeld, vanaf het begin tot het eind van zijn bestaan. Hollanders en Indo-Europeanen, Javanen, Ambonezen en verschillende andere etniciteiten maakten deel uit van dit leger overzee. Velen van hen ontvingen de Militaire Willemsorde en andere onderscheidingen, waardoor menig militair het aureool van held kreeg. Nu staat het koloniale leger in een verdacht licht. In Een eervol bestaan schetst Vilan van de Loo een verrassend portret van dit leger door contemporaine documenten te gebruiken, zoals dagboeken, brieven, krantenartikelen, nota’s, rapporten, liedjes en romanfragmenten.

Paul de Lussanet

Vanaf zijn kindertijd was voor Paul de Lussanet schilderen zijn ambitie. De jonge Paul krijgt de eerste schilderlessen van zijn grootouders, kunstenaars in Laren. Zijn volgende leermeester is Oskar Kokoschka, bij wie hij in Salzburg in de leer gaat. De bezielde Oostenrijkse expressionist leert hem het pure schilderen in felle kleurvlakken. Na het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen vertrekt Paul de Lussanet naar het walhalla voor elke schilder in die tijd: Parijs. Toch is zijn eerste grote tentoonstelling in 1965 in Laren, waar hij kind aan huis is in het befaamde kunstbolwerk ‘Jagtlust’ van hartsvriendin Fritzi ten Harmsen van der Beek.

Al mijn moeders

Behalve dat haar opa en oma er geboren en begraven zijn, wist Anita Terpstra vrijwel niets van de geschiedenis van het Friese dorp Harkema, totdat een vriendin haar een artikel doorstuurde met de vraag: ‘Hier komt jouw familie toch vandaan?’ Het is het begin van een zoektocht naar de achtergrond van haar voorouders, het dorp en zijn omgeving. Een plek die van oudsher berucht was om zijn extreme armoede, plaggenhutten, inteelt en bevolking van alcoholisten, raddraaiers, zedelozen en analfabeten.

Universiteit van het Noorden: vier eeuwen academisch leven in Groningen

De Rijksuniversiteit Groningen is sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog onherkenbaar veranderd. Van een kleine academische gemeenschap groeide de universiteit uit tot een modern bedrijf: ondernemend, marktgericht en internationaal georiënteerd. De verzakelijking, die begon met de oprichting van een Faculteit voor Economische Wetenschappen in 1948, stokte toen studenten en docenten in de jaren zestig en zeventig een ingrijpende democratisering wisten door de voeren. Maar na dit democratisch intermezzo kreeg de verzakelijking de wind weer volop in de zeilen.
Bespreking: De Groninger universiteit na 1945

Het slavenschip

Ruim drie eeuwen lang vervoerden slavenschepen miljoenen mensen van de Afrikaanse kust naar de Nieuwe Wereld. Maar wat weten we over de schepen die de slavenhandel mogelijk maakten? Gebaseerd op dertig jaar archiefonderzoek in maritieme archieven reconstrueert gerenommeerd historicus Marcus Rediker de menselijke drama’s die zich aan boord van deze schepen afspeelden. Van de jonge weggevoerde Afrikaan, ontvoerd en verkocht door een naburige stam, tot de jonge priester in spé die een baan als matroos accepteert en vol afschuw toeziet op de gruwelijkheden aan boord van deze drijvende gevangenis, omsingeld door haaien.
Bespreking: Het slavenschip als kapitalistisch martelwerktuig

In de schaduw van de oorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog boog de Nederlandse regering in Londen zich over de vraag hoe het na de oorlog met het land verder moest. Politieke en maatschappelijke vernieuwing was het veel gehoorde antwoord. Een hoofdrol was hierbij de verzetsstrijders toebedacht, die hadden immers karakter getoond. Bestraffing van de andere groep, de ‘foute’ Nederlanders, was vanzelfsprekend. Er kwam speciale wetgeving om het land te zuiveren van verraders, collaborateurs, profiteurs en ander gespuis. Want het moest allemaal binnen de regels van de rechtsstaat gebeuren. Ook de militaire ambtenaren werden onderworpen aan een ‘strenge beoordeling’ opdat ‘het toekomstige leger van goede geest doordrongen zal zijn’.’

Vurige liefde

Vurige liefde verhaalt en analyseert een door katholiek Nederland collectief aangehangen hersenschim of ‘fantasma’ waarin de jonge vrouw, Janske Gorissen, centraal staat die zich in de jaren dertig en veertig van de twintigste eeuw in extreme mate met Jezus Christus identificeerde. Veel katholieken raakten ervan overtuigd dat wat zich met haar in het Brabantse dorpje Welberg afspeelde authentiek was en een betekenisvolle ‘genade’ voor de gehele wereld inhield. Janske’s liefde en lijden, bloedige stigmatisaties, de wonderbare genezingen en Maria- en Jezusverschijningen zouden daarvan het bewijs zijn. Het bloed kroop ook waar het niet gaan kon, waardoor de spirituele liefde in een lichamelijke eindigde.
Bespreking: Het bloedige bruidje van Welberg