Eind juni 1950 vielen Noord-Koreaanse troepen Zuid-Korea binnen. Dit betekende een nieuwe fase in de Koude Oorlog; die werd toen in Oost-Azië een echte, een ‘warme’, oorlog.
Korea
Korea was een Japanse kolonie (sinds 1910) die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd bezet door strijdkrachten van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Het noordelijke deel van Korea (ten noorden van de 38e breedtegraad) werd geregeerd door communisten onder leiding van Kim Il-sung, het zuiden door nationalisten onder Syngman Rhee. Beide leiders hadden plannen om Korea weer te verenigen, maar Rhee kreeg geen steun van de Amerikanen en Kim niet van de Russen. Tot januari 1950. Toen raakte de leider van de Sovjet-Unie, Josef Stalin, ervan overtuigd dat een ’tweede front’ in Oost-Azië (het eerste front was dat in Europa) haalbaar zou zijn. De Amerikanen hadden niet ingegrepen toen de communisten in 1949 de macht op het Chinese vasteland overnamen en in januari 1950 had de minister van Buitenlandse Zaken van de VS gezegd dat Zuid-Korea buiten de Amerikaanse ‘verdedigingslinie’ lag.
Door de Noord-Koreanen de vrije hand te geven en zelf buiten de strijd te blijven dacht Stalin, dat de Amerikanen niet zouden ingrijpen. Van zijn kant verzekerde Kim aan Stalin dat de strijd binnen enkele dagen voorbij zou zijn. Kim kreeg daarop van Stalin het groene licht om de oorlog te beginnen.
Aanvankelijk verliep de strijd moeizaam voor de internationale strijdmacht, maar half september 1950 keerden de krijgskansen. Door de Amerikanen geleide troepen voerden toen een amfibielanding uit in de rug van de Noord-Koreaanse troepen, die volledig werden verrast. De Noord-Koreanen werden daarop uit Zuid-Korea verdreven. De internationale strijdmacht zette het offensief voort en leek heel Noord-Korea te gaan veroveren. Toen keerden de krijgskansen nog een keer. Begin november kwamen Chinese troepen Noord-Korea te hulp. De internationale strijdmacht werd teruggeslagen en slaagde met moeite erin een frontlijn rond de 38e breedtegraad te houden. De strijd golfde nog zo’n twee jaar heen en weer. Uiteindelijk werd eind juli 1953 een wapenstilstand gesloten tussen Noord- en Zuid-Korea. Die is nog steeds van kracht; er is nooit vrede gesloten.
Reactie CPN
De Sovjet-Unie probeerde haar eigen rol bij het conflict te verbloemen en noemde ‘het Amerikaanse imperialisme’ de aanstichter van de oorlog in Korea. De CPN volgde dit voorbeeld trouw en verkondigde dit verhaal in haar dagblad De Waarheid en op vele bijeenkomsten in het land.
In de berichtgeving van de CPN in 1950 over het Koreaanse conflict zien we twee thema’s steeds terugkomen. Het eerste thema was: de Zuid-Koreanen, gesteund door de Amerikanen, zijn de agressors. In De Waarheid van 26 juni 1950 stond dat de Zuid-Koreanen, gesteund door de Amerikanen, de aanval op Noord-Korea hadden geopend:
‘De Zuid-Koreaanse marionettenregering van Synghman Rhee heeft na een zorgvuldige voorbereiding door de Amerikaanse generale staf […] aan de demarcatielijn van Noord-Korea een grootscheepse provocatie georganiseerd’.
De volgende dag, 27 juni, berichtte de krant over een bijeenkomst van het dagelijks bestuur van de CPN. Dat had ‘met grote verontrusting kennis genomen van de misdadige Amerikaanse provocatie in Korea’. De CPN deed een oproep aan ‘[a]lle Nederlandse vredelievende krachten’. Die zouden in actie moeten komen ‘om de acute dreiging van een atoom-oorlog met de verschrikkelijkste gevolgen voor ons land, samen met alle andere vredelievende volkeren, af te wenden’. Enkele dagen later, op 29 juni, klopte de krant zich op de borst. Behalve De Waarheid, schreef ze, was…
‘…er geen krant in Nederland die de moed heeft gehad, het rechtstreekse en openlijke Amerikaanse ingrijpen in de Koreaanse oorlog af te keuren en te veroordelen. Neen, de gehele pers is in een oorlogsrazernij zonder weerga vervallen’.
De krant riep ‘alle vredesvrienden’ op die boodschap uit te dragen en ‘het net van leugens en verdraaiingen [te] verscheuren’.
En het tweede thema was: Nederland moet buiten het Koreaanse conflict blijven. In De Waarheid van 27 juni 1950 verklaarde het dagelijks bestuur van de CPN dat Nederland niet bij het conflict in Korea betrokken zou moeten raken. Twee dagen later schreef de krant: ‘Protesteert bij [minister-president] Drees over de voorgenomen inmenging in het Koreaanse conflict’. In een CPN-brochure van eind augustus 1950 met de titel ‘Handen af van Korea’ stond dat de Nederlandse arbeiders solidair moesten zijn met het strijdende Noord-Koreaanse volk en zich zouden moeten keren tegen de politiek van de regering-Drees, die ‘op Amerikaans bevel’ een oorlogsschip naar Korea stuurde.
Reactie Nederlandse regering
Debat in Tweede Kamer
Over deze regeringsverklaring ging het Tweede Kamerdebat van 30 juni. De CPN ging er als enige partij in de Kamer vanuit dat de Sovjet-Unie geen blaam trof, maar dat de VS en Zuid-Korea de agressors waren. Volgens CPN-voorman Paul de Groot was de angst voor de agressieve bedoelingen van het communisme was niet terecht:
‘Het communisme wil […] geen oorlog. Het communisme is er om het volk gelukkig te maken en niet om het door een oorlog te vernietigen’.
Hij vroeg daarom de regering om af te zien van deelname aan de VN-strijdmacht voor Korea. Een door de CPN ingediende motie terzake werd echter alleen door die partij gesteund; alle andere partijen stemden tegen of onthielden zich van stemming (63 stemmen tegen; 6 stemmen vóór). Minister-president Willem Drees was tevreden over de brede steun in de Kamer voor het regeringsbeleid.
De Waarheid schreef op 1 juli over het Kamerdebat van de dag daarvoor dat ‘een lichtzinnige Tweede Kamer gisterenmiddag […] een communistische motie [verwierp], waarin afzijdigheid in het Koreaanse conflict werd aanbevolen en de regering werd ontraden om oorlogsschepen te sturen’. De rede, die Paul de Groot in de Kamer hield, werd integraal in de krant afgedrukt onder de kop:
‘Interventie betekent OORLOG!’
Debat in Eerste Kamer
Het conflict in Korea kwam ook in de Eerste Kamer aan de orde (op 18 juli) en was voor een belangrijk deel een herhaling van zetten. Ook in deze Kamer diende de CPN een motie in met als doel Nederland buiten het conflict te houden. En ook deze keer werd de motie met alleen de CPN-stemmen vóór verworpen (32 tegen; 2 voor).
Minister-president Drees verwoordde daar helder het standpunt van de Nederlandse regering: ‘Het is zonneklaar, dat Noord-Korea een zeer zorgvuldig voorbereide aanval is begonnen’. Volgens Drees onderzochten de communistische landen steeds weer…
‘…waar men zonder te groot gevaar […] een afbrokkeling van de niet communistische landen kan doen plaats hebben. […] Dit is nu weer geprobeerd in Korea.’
Als dat gebeurde ‘dan dienen de Verenigde Naties […] tot het uiterste de agressie te weerstaan, die heeft plaats gehad. Het is dan de plicht en het belang van Nederland om de bescheiden bijdrage te leveren, waartoe is besloten.’ Nederland stuurde daarop marineschepen en soldaten (vrijwilligers) naar Korea.
Wapenstilstand – 1953
Na ruim drie jaar oorlog werd op 27 juli 1953 na langdurige en moeizame onderhandelingen een wapenstilstand van kracht. De bestandslijn was ter hoogte van de 38e breedtegraad. Die dag schreef De Waarheid: ‘Vanmiddag om 2 uur zwijgen de kanonnen voor het eerst, sinds op 25 Juni 1950 de troepen van Syngman Rhee de grenzen naar het Noorden overschreden’.
In de berichtgeving in De Waarheid over de wapenstilstand van 1953 komen twee thema’s terug. Het eerste thema was: de Amerikaanse agressie heeft gefaald. In De Waarheid van 27 juli 1953 stond een kroniek van drie jaar oorlog: ‘De geschiedenis van een Amerikaanse nederlaag’. Enkele dagen later, op 29 juli 1953, schreef de krant:
‘Na drie jaar staan de agressors, en met hen de regering-Drees, voor het volslagen falen van hun agressie’.
En het tweede thema was: de kosten van de oorlog zijn voor rekening van arbeiders en kleine ondernemers. Op 29 juli 1953 schreef De Waarheid:
‘De verhoging van de oorlogsuitgaven van Maart 1951 is nog steeds van kracht. Nog steeds wordt ons volk jaarlijks beroofd van 650 millioen gulden, vanwege… de oorlog in Korea. Zo goed als de oorlog tot staan is gebracht, moet nu deze wanstaltige bewapeningsuitgave ongedaan worden gemaakt’.
Het vrijgekomen geld zou gebruikt moeten worden voor ‘belastingverlaging voor arbeiders, middenstand en kleine ondernemers’.
Tot slot
De oorlog in Korea had een grote impact op het Westen. Velen trokken de conclusie dat de inval in Zuid-Korea een voorbode was van Russische agressie in Europa; West-Duitsland zou het volgende slachtoffer zijn. Vandaar dat de Amerikanen en West-Europeanen besloten weerstand te bieden, ondanks het feit dat Zuid-Korea strategisch van relatief weinig belang was. Stalin had deze reactie totaal niet verwacht. Hij probeerde zich eruit te redden door de Noord-Koreaanse agressie en zijn eigen rol daarbij te ontkennen: ‘nepnieuws’ anno 1950. De CPN, die trouw alle oekazen uit Moskou opvolgde, deed dat ook nu weer. De Nederlandse communisten bleven volhouden dat de Zuid-Koreanen, gesteund door de Amerikanen, de agressors waren. Ze stonden daarin – zoals gebruikelijk – alleen in de Nederlandse politiek en samenleving.
Ook interessant: CPN (Communistische Partij van Nederland)
…of: De Koude Oorlog – Samenvatting & Tijdlijn
…of: Koreaanse Oorlog (1950-1953)
Boek: De Koreaanse Oorlog
Bronnen ▼
– Judt, Tony, Postwar. A history of Europe since 1945 (Londen 2006).
– Maas, P.F., en J.M.M.J. Clerx (eds.), Het Kabinet Drees-Van Schayk (1948-1951), Band C (Nijmegen 1996).
– Westad, Odd Arne, The Cold War. A World History (New York 2017).
Archieven:
– Handelingen Eerste en Tweede Kamer: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/uitgebreidzoeken/parlementair.
– Stichting Argus, Rapporten BVD: http://www.stichtingargus.nl/bvd/.
Kranten:
– Dagblad De Waarheid: http://www.delpher.nl.
