Eens was het de voormalige residentie van prins Willem II van Oranje. Nu ligt deze architecturale parel in de schaduw van het Brusselse Koninklijke paleis er voor de meeste voorbijgangers enigszins troosteloos en onbekend bij. Toch is zowel de opbouw als de geschiedenis van dit pand ongetwijfeld de moeite waard om van naderbij onder de loep te worden genomen. Een historische en architecturale schets:
De ontstaansgeschiedenis
>
Een architecturale doorlichting
Het eigenlijke paleis kenmerkt zich door zijn nauwkeurig berekende geometrische afmetingen, zijn uitgesproken horizontalisme op ritmische wijze onderbroken door repetitieve stijlelementen. Daarbij zorgt het gebruik van blokwerk in de Ionische pilasters in combinatie met de rondboogvensters op de gelijkvloerse verdieping voor een typisch en oogstrelend contrast met de vlakke bepleistering van de gevelwand op de eerste verdieping. Een dubbele, enigszins vooruitspringende, kroonlijst met daarboven een attiek vervolledigt op homogene en serene wijze het geheel.
Binnenin trekken verscheidene prachtige staatsie- en ontvangstzalen nog steeds de aandacht. Een architecturaal meesterwerk inzake decoratie en het weloverwogen gebruik van ornamenten is ongetwijfeld de voormalige grote troonzaal centraal gelegen op de eerste verdieping. Deze heeft een opmerkelijke vloerbedekking bestaande uit een combinatie van eik en palissanderhout dat met de grijze marmeren muurbekleding een harmonieus geheel vormt. Een andere ruimte, de zogenaamde marmeren zaal, beslaat nagenoeg de hele zuidelijke kant van het paleis. Ook hier werd een schitterend parket aangelegd uit palissanderhout waarin prachtige gestileerde plantenversieringen en talrijke geometrische voorstellingen in verwerkt werden. De lichtrode met wit dooraderde marmergalerij rondom de zaal zorgt dan weer voor een bijzondere ruimtelijke invulling. Het plafond, ontworpen in de vorm van een tongewelf, valt op door zijn prachtige casementen versierd met veelvuldig wit en goudkleurig stucwerk, ritmisch afgewisseld door timpanen, waar de in reliëf uitgevoerde musicerende engelen, een meesterwerk van de Brugse beeldhouwer en architect Jean Robert Calloigne (1775-1830), als het ware de boventoon voeren. Willem II die hier graag vertoefde, zou het paleis samen met zijn echtgenote, Anna Paulowna (1795-1865), de zuster van tsaar Alexander I van Rusland vanaf 1828 bewonen tot aan de Belgische onafhankelijkheid in 1830.
![Paleis der Academiën - Foto: CC/Michel Wal](https://historiek.net/wp-content/uploads-phistor1/2011/02/paleis-der-academien2-gr.jpg)
Het verdere verloop
Na de pas verworven onafhankelijkheid liet het jonge België het paleis onmiddellijk in beslag nemen en werd de volledige huisraad onder sekwester geplaatst, terwijl in de stallingen prompt een legereenheid werd ondergebracht. In 1839 berust Willem I dan toch in het feit dat de Zuidelijke Nederlanden zich definitief hadden afgescheiden en wordt tussen beide partijen een onderling akkoord gesloten waarbij de Belgische overheid er zich toe verbond om het meubilair en de uitgebreide kunstcollectie van het paleis terug te schenken aan Nederland dat zowat de volledige inboedel onderbracht in Paleis Soestdijk.
In 1853 stelt de Belgische regering zowel het paleis als de bijbehorende stallingen ter beschikking van de Belgische kroonprins Leopold II (1835-1909). Mede in opdracht van Maria-Hendrika (1836-1902), de echtgenote van Leopold II, werd enige tijd daarna door architect Gustave De Man op het binnenplein een heuse manège aangelegd die vanaf 1865 met de bijbehorende stallen de officiële benaming meekreeg van ‘Koninklijke Stallingen’. Korte tijd nadien, in 1876, vestigden zich in het voormalige paleis l’Académie royale de Médecine de Belgique en l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique waardoor het gebouw vanaf dan aangeduid werd als het Academiënpaleis.
Daarmee is de toch bijzondere geschiedenis van dit gebouw echter geenszins verre van afgelopen. Vanaf omstreeks 1911 werden de ‘Koninklijke Stallingen’ omgevormd tot garage, om het automobielpark van de voltallige Koninklijke familie in onder te brengen. Alweer niet voor lang, want bij het uitbreken van de eerste wereldbrand in 1914 vorderde de Duitse bezetter vrijwel onmiddellijk het paleis en de omliggende dependances op om er een militair lazaret in onder te brengen.
Naast een trefpunt van wetenschappers, kunstenaars en letterkundigen vervullen deze academies nog steeds een vrij belangrijke rol in ons maatschappelijk bestel door onder meer het stimuleren van wetenschappelijke onderzoeksprojecten, het adviseren elk in hun specifiek domein van onze beleidsorganen en door het promoten en uitbouwen van het artistieke en literaire leven. Hierdoor draagt de voormalige residentieplaats van de kroonprins der Nederlanden dan ook terecht zijn huidige naam.
Bronvermelding: Brochure ‘De Koninklijke Stallingen’ uitgegeven door de Regie der Gebouwen
Rudi Schrever
Brusselse stadsgids
Rondleidingen op aanvraag
e-mail: [email protected]