Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 10 | Signalementen week 12 >>>

Selectie week 11 (2022)

De vergeten oorlog
In ‘De vergeten oorlog’ behandelt Jona Lendering de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.Chr.). Bij het woord ‘Karthago’ denken we meestal aan Hannibal met zijn olifanten, ergens op een besneeuwde Alpenpas. Het is begrijpelijk dat die gebeurtenis alle aandacht trekt, maar het was slechts één korte operatie in één oorlog, terwijl de Romeinen en Karthagers ruim een eeuw hebben gestreden om de heerschappij in het Middellandse Zeegebied.
Fragment: De strijd tussen Rome en Karthago
Diplomatie en geweld
Hoe keken de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk in de periode 1945-1949 aan tegen de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog? Toonden zij begrip voor het Nederlandse politieke en militaire beleid of eerder voor het Indonesische standpunt, en op welke manieren probeerden zij de partijen te beïnvloeden? Waar haalden de Nederlanders hun militaire materieel voor het voeren van de oorlog in Indonesië vandaan? In ‘Diplomatie en geweld’ laten de auteurs zien hoe andere landen en de kort daarvoor opgerichte Verenigde Naties betrokken waren bij het Nederlands-Indonesische conflict en het verloop en de uitkomst daarvan mede hebben bepaald.
Bespreking: Over het gelijk van Charles de Gaulle
Hemel en hel in kaart
Sinds het ontstaan van de beschaving heeft de mensheid zich uiteenlopende voorstellingen gemaakt van wat ons na de dood te wachten staat. Dit boek is een cultuurhistorische verkenning van deze voorstellingen en brengt een groot aantal beelden van hemel, hel en andere postmortale werelden op originele wijze in kaart. Vijfduizend jaar cultuurgeschiedenis voert van de Mesopotamische onderwereld langs het oud-Egyptische dodenrijk Duat naar de islamitische hemelen en hellen, van de boeddhistische hellefolteringen over de eilanden van Sint-Brandaan naar het hemelse Jeruzalem.
Fragment: Avalon, het Keltische dodenrijk
Lentz
‘Wij menen dat er geen politieman, geen V-Mann, zelfs geen provocateur is geweest die de Nederlandse zaak zo een onmetelijke schade heeft berokkend als de schepper van het persoonsbewijs, Lentz,’ schreef historicus Loe de Jong. Lentz was hoofd van de Rijksinspectie voor de Bevolkingsregisters en de bedenker van het beruchte persoonsbewijs. Met zijn perfect geordende bevolkingsadministratie was hij de Duitse bezetter erg van dienst. Lentz verdedigde zich na de oorlog, net als Eichmann, door te zeggen dat hij deed wat hem werd opgedragen, zonder veel eigen inbreng. Zijn kwaad zou daarmee in de terminologie van Hannah Arendt ‘banaal’ zijn.
Rood noch oranje

De Koninklijke Marine was vanouds een erg gesloten organisatie. Toch bleek zij rond 1900 wel degelijk vatbaar voor een aantal maatschappelijke ontwikkelingen, waaronder de opkomst van de arbeidersbeweging. Matrozen en ander ‘lager’ marinepersoneel richtten vakverenigingen op om misstanden aan de kaak te stellen en voor lotsverbetering te strijden. De roemruchte Matrozenbond ging voorop in deze strijd, die geregeld op het scherpst van de snede werd gevoerd. De marineleiding vond deze bond zeer verdacht, met name omdat het bestuur daarvan nauwe banden onderhield met de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). Ook veel politici vreesden dat de vloot in socialistisch vaarwater zou komen.
Fragment: De sociale strijd van de Nederlandse marinematroos, 1870-1914
The 614th Tank Destroyer Battalion

Het 614th Tank Destroyer Battalion werd geactiveerd op 25 juli 1942 in Camp Carson, VS, en zols vele andere tankjager bataljons, zou deze eenheid naar Europa worden gestuurd. Ze hebben gevochten in Frankrijk, waar een platoon onderscheiden werd met de Distinguished Unit Citation, en later vochten zij dapper in Duitsland en Oostenrijk totdat de oorlog voorbij was. Maar, in tegenstelling tot veel andere tankjager bataljons die vochten in de Tweede Wereldoorlog, waren de troepen in deze eenheid alleen maar zwarte soldaten. De mannen ervaarden racisme van hun landgenoten tijdens hun opleiding, hoewel het bataljon uiteindelijk het respect won van de witte soldaten waarnaast zij vochten. Toen het derde peloton hun kanonnen opstelde op de hellingen bij Climbach, Frankrijk, vochten zij niet alleen tegen de Duitsers, maar ook tegen enige vooroordelen die hun witte landgenoten kunnen hebben gehad.
Vogels

Al meer dan 40.000 jaar zijn vogels een geliefd onderwerp in de kunst, vanaf de tijd dat onze vroegste voorouders afbeeldingen van gevederde figuren in rotsen krasten of schilderden. Door de eeuwen heen kwamen we steeds meer te weten over de vogelwereld waardoor we op een andere manier naar vogels zijn gaan kijken. In dit boek vertelt ornitholoog Roger Lederer hoe vogelafbeeldingen de laatste 400 jaar zijn veranderd, en is het werk van 40 van de grootste kunstenaars verzameld – van Frans Snyders, Mechior d’Hondecoeter, John James Audubon en Edward Lear, tot hedendaagse kunstenaars als Elizabeth Butterworth en Lars Jonsson.
Bespreking: Een vogelvrije geschiedenis
Wij waren supermannen
Op 20 juni 1943 was Herman Heukels (1906-1947) als fotograaf aanwezig bij een grote razzia in Amsterdam. Enkele foto’s die hij toen maakte, groeiden na de oorlog uit tot iconische beelden van de Jodenvervolging. De man achter de lens, naast prijswinnend (pers)fotograaf ook eigenaar van een bekende foto- en brillenzaak in Zwolle, had in 1940 besloten zijn talenten in te zetten ten behoeve van het naziregime. Een beslissing die van de persfotograaf een propagandist maakte. Buiten de fotografie om liet hij zich gelden als fanatiek nationaalsocialist, NSB’er en SS’er, van wie veel mensen het slachtoffer werden.
De prijs van de macht
Hoe kon de VVD onder Rutte zo langdurig succesvol worden? Een van de best ingevoerde insiders geeft een even boeiend als indringend document over tien jaar Nederlandse politieke geschiedenis. Toen in 2006 de opgewekte, maar onbekende jonge staatssecretaris Mark Rutte na een traumatische strijd met Rita Verdonk leider werd van de VVD, bevond de partij zich op een electoraal dieptepunt. Niemand had kunnen bevroeden dat Rutte haar vier jaar later naar een historische verkiezingsoverwinning zou leiden en premier van Nederland zou worden. Inmiddels is hij dat al meer dan tien jaar, met wisselende coalities en ondanks talloze affaires en politieke crises.
Bespreking: De VVD werd de grootste, maar betaalde wel een prijs
De geheime portretten van Mondriaan

Nick Draaijer was al vanaf zijn kindertijd in de ban van het prachtige portret boven de bank van zijn grootouders. Toen hij oud genoeg was, werd hij deelgenoot gemaakt van hun familiegeheim: dat portret, van zijn betovergrootmoeder, was geschilderd door niemand minder dan Piet Mondriaan. In 2018 werd het verkocht en toegankelijk voor het publiek, een moment dat Draaijers fascinatie opnieuw aanwakkerde en een zoektocht inluidde naar de geschiedenis van het doek. Algauw blijkt die de ene na de andere ontdekking op te leveren: de band tussen Mondriaan en zijn betovergrootvader was sterk, samen vormden de twee mannen een belangrijke spil in de Nederlandse cultuurgeschiedenis, de een als kunstenaar, de ander als succesvol koffiehandelaar en mecenas.
De tulpenjongen (jeugdboek)
Het is herfst 1945. De oorlog is net voorbij en de elfjarige Wim mag na de vreselijke Hongerwinter naar Zweden om daar aan te sterken. Hij gaat een jaar bij een gezin wonen met vijf kinderen, een hond en een kat. Onderweg ziet hij de verwoestingen van de oorlog. Dat is bij zijn aankomst in Zweden wel anders. Alles is nog heel en netjes, en er is eten in overvloed. Toch heeft Wim moeite om te wennen. Hij spreekt geen Zweeds en in zijn nare dromen is de oorlog nog niet voorbij. Zal het hem lukken om zich er thuis te voelen?